Morgunblaðið - 11.11.1980, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 1980
„Þyngdaraflið í ríkisstjórninni44:
Lofaði lækkun söluskatts, stöð-
ugu gengi og kaupmáttarauka
að ógleymdum
auknum þorsk-
og loðnuafla
- sagði Matthías
Bjarnason
á Alþingi
Matthías Bjarnason (S) vók að
því í umræðu um 200% hækkun
oliugjalda til fiskiskipa. framhjá
skiptaverðmæti. að Steinurímur
Ilermannsson. sjávarútvetísráð-
herra. hefði haldið því fram í ræðu
á Alþingi 31. marz sl., „að finna
eÍKÍ aðrar leiðir í samhandi við
þennan oiíukostnað". Ráðherra
hafði þá vísað til umra-ðna ok
huKmvnda um Kreiðsiu olíu af
óskiptu. en þó þannÍK. að Kreitt
verði fyrir ákveðinn lítrafjolda.
þannÍK að sveiflur valdi ekki rósk-
un á fiskverði til skipta. Ráðherra
beitti sér fyrir lækkun þessa Kjalds
í marzmánuði. sem þá kom útKerð-
inni mjóK illa. ok á sinn þátt í
skuldastóðu hennar nú. Nú mælir
hann fyrir þrefóidun olíuKjaldsins,
án samráðs við sjómenn. þrátt
fvrir óll samráðsfyrirheit. bæði í
OlafslóKum. stjórnarsáttmála ok
háværum ráðherrayfirlýsinKum.
Matthías saKði. að því áfalli. sem
olíuverðsþróunin væri sjávarutveK-
inum. ætti að mæta af íandsmonn-
um ollum. ok væri hann reiðnhúinn
til samráðs við stjórnarliða um
lciðir að því marki.
Vanskil útgerðar
Um rekstrarstöðu útRerðar í daR
saRði Matthías:
„Vanskil útKerðarinnar 1. okt. sl.
við Byggðasjóð einan, afborgun og
vextir, nema samtals 4.407 millj.
kr„ og eru þá dráttarvextir ekki
meðtaldir; og af þessum vanskilum
eru vanskil vegna fiskiskipa 2.820
milij. kr. og vegna fiskvinnslunnar
874 millj. kr.. eða nákva-mlega
3.700 millj.. sem eru vanskil sjávar-
útvegsins við Byggðasjóð.
Vanskil útgerðarinnar við Fisk-
veiðasjóð voru samkv. upplýsingum
frá 17. ágúst, og vafalaust hafa þau
hækkað verulega síðan, 7.331 millj.
kr. Það eru uppgreidd vanskil,
afborganir og vextir, en án drátt-
arvaxta, og hjá fiskvinnslunni nema
þessi vanskil á sama tíma 1.093
Fjárlaga-
frumvarpið:
Framkvæmd-
ir minnka
- ríkisútgjöld aukast
Það er rangt hjá fjármálaráð-
herra, Ragnari Arnalds, að ríkis-
útgjðld aukizt ekki í hlutfalli af
þjóðarframleiðslu, sagði Þor-
valdur Garðar Kristjánsson, í
fjárlagaumræðu sl. fimmtudag.
Blekking ráðherra felst í því, að
hann reiknar hlutfallið út frá
summu rekstrar- og fjárfest-
ingarútgjalda ríkisins. Ef hann
tæki aðeins rekstrarútgjöldin,
kæmi í Ijós, að þau stórhækka í
hlutfalli af þjóðarframleiðslu.
Hinsvegar eru framkvæmdir
þess opinbera dregnar stórlega
saman. Árið 1975 námu fjárfest-
ingarútgjöld 25% af ríkisútgjöld-
um en samkvæmt fjárlagafrum-
varpi Ragnars Arnalds nema þau
aðeins 16,6%. Framkvæmdir
minnka, en rekstrarkostnaður
vex. Sú hefur þróunin orðið.
Þegar við tölum hins vegar um of
mikil ríkisumsvif, erum við ekki
að tala um fjárfestingarfram-
kvæmdir, a.m.k. ekki fyrst og
fremst, heldur rekstrarkostnað
ríkisbáknsins, og þá stórauknu
skattheimtu, sem fylgt hefur, og
rýrt ráðstöfunartekjur almenn-
ings.
millj. kr. Olíuskuldir útvegsins
nema um 13 milljörðum kr. Þá eru
ótaldar skuldir við banka, allar
skuldirnar við þjónustufyrirtækin,
staða útgerðar og fiskvinnslu er því
verri nú en hún hefur verið um
langt árabil."
Þessa stöðu er vert að skoða í
samhengi við öll fögru orðin um
nýja stefnu í málefnum sjávarút-
vegs, sem stjórnarsáttmáli og yfir-
lýsingar ráðherra geyma, en gufað
hafa upp í skóla reynslunnar.
Atvinnumála-
stefna Alþýðu-
bandalagsins
Matthías Bjarnason rakti síðan
„atvinnumálastefnu" Alþýðubanda-
lagsins, sem m.a. fjallaði um „þróun
sjávarútvegs" næstu 5—10 árin. Þar
sé berum orðum talað um að auka
loðnuveiðar sem allra fyrst „úr 700
þúsund tonnum í 1 milljón tonna á
ári“. Þeir hafa aldrei skorið stefnu-
miðin við nögl, þeir alþýðubanda-
lagsmenn. Og jafnframt átti að
tvöfalda botnfiskaflann, eftir því
sem vöxtur fiskstofna leyfði, þ.e. úr
rúmnm 400.000 tonnum í 850.000
tonn. Ég held, að „gáfumannadeild-
in“, sem virðist á annarri vetrar-
braut en fólk við sjósókn og fisk-
vinnslu, hafi gengið frá þessari
stefnuskrá.
Síðan segir, að „ríkisvaldinu beri
að tryggja sjómönnum þau kjör“, að
„starf þeirra verði ávallt eftirsókn-
arvert". Hvenær sem Alþýðubanda-
lag hefur átt aðild að ríkisstjórn,
hafa kjör sjómanna, miðað við
kauptaxta í landi, rýrnað hlutfails-
lega, og þreföldun olíuverðs, fram-
hjá skiptaverði, og án lofaðs sam-
ráðs við sjómenn, talar sínu máli
um framkvæmdina. Minn gamli
kennari, Guðmundur Hagalín,
sagði, þegar honum þótti menn lofa
miklu og svíkja stórt: O, sveiattan!
Þau orð hæfa vel framkvæmdinni á
stefnumálum Alþýðubandalagsins.
Og ég er hræddur um, að sjávar-
útvegsráðherra fengi einhvers stað-
ar á baukinn, ef hann hygðist láta
veiða 850.000 tonn af botnfiski á
næsta ári, eða fara upp í milljón
tonnin af loðnunni. Nei, það er ekki
nema fyrir hraustasta fólkið að vera
í flokki eins og Alþýðubandalaginu
og fylgja fötum.
„Þyngdaraflið í
ríkisstjórninni“
I stjórnarsáttmála núverandi rík-
isstjórnar segir: „Beitt verði aðhaldi
í gengismálum ...“ Og þyngdaraflið
í ríkisstjórninni, Alþýðubandalagið,
sagði í kosningastefnuskrá 1978:
„Stefnt skal að stöðugleika í geng-
isskráningu, enda er það forsenda
raunhæfra rekstrar- og fjárfest-
ingaráætlana í öllum greinum at-
vinnulífsins", hvorki meira né
minna. Og ennfremur segir í stefnu-
skránni, svona til áréttingar:
„Stuðlað sé að sem stöðugustu gengi
íslenzku krónunnar, og horfið af
braut gengisstefnunnar, sem ríkt
hefur í gjaldeyrismálum að undan-
förnu“.
Og efndirnar? Þegar vinstri
stjórnin var mynduð 1978, var
Bandaríkjadalur virtur á 260 ís-
lenzkar krónur. En nú, 31. október
1980, þarf 560 krónur til að mæta
dalnum. Heildarhækkun á Banda-
ríkjadal, frá því að Alþýðubanda-
lagið „hvarf frá“ gengislækkunar-
stefnu og tók að treysta krónuna, er
hvorki meira né minna en 113,9% og
135,3%, ef miðað er við ferðamanna-
gjaldeyri. Svo rösklega hefur Al-
þýðubandalagið riðið í hlað „fullra
efnda" á stefnu sinni í gengismál-
um.
Verðrýrnun
peninga og
stefna Alþýðu-
bandalagsins
Stefna Alþýðubandalagsins í
Matthías Bjarnason.
verðbólgumálum, eins og hún var
túlkuð fyrir kjósendum 1978, var
svohljóðandi:
„VerðbolKan hefur um árahil
verið helsta Kr('»ðamyndunaraðferð
islenskra fjáraflamanna ok flytur
stóðugt fjármuni frá allri alþýðu
til verðbólKuhraskara. VerðbólKan
fer eldi um fjárfestinKasjóði lands-
manna og hvers konar trygKÍnga-
sjóði alþýðu, svo eigið fé þeirra
rýrnar verulega á ári hverju.
Verðrýrnun peninganna ýtir undir
fjárfestingarkapphlaup ok stuðlar
að óarðbærri fjárfestingu í stórum
stíl, ekki síst á sviði verzlunar og
viðskipta.“
Þetta voru stór orð. En hvert
hefur framhaldið verið? Hér að
framan sýndi ég fram á það, mælt á
mælikvarða verðgildis íslenzkrar
krónu. En Alþýðubandalagið ætlaði
að vinna bug á verðbólgunni með
sínum ráðum. Ein aðferðin átti að
vera „veruleg lækkun söluskatts"!
Komnir í ráðherrastóla hafa ráð-
herrar flokksins stórhækkað sölu-
skattinn, ekki einu sinni, heldur í
tvígang, til að taka af allan vafa um
trúfesti við orð og eiða. Önnur
aðferðin var sparnaður í ríkis-
rekstri. Fjárlagahækkanir fjár-
málaráðherra flokksins bera efnd-
unum vitni — sem og hækkun
beinna og óbeinna skatta, sem haft
hafa sín áhrif á kaupmáttinn. Og
síðast en ekki sízt átti að lækka
verzlunarálagninguna, væntanlega
til að friða Guðrúnu Helgadóttur.
Alþýðubandalagið ætlaði að
lækka söluskatt um 7 stig, en það
hækkaði hann um tvö plús eitt og
hálft stig. Að vísu var söluskattur
afnuminn af örfáum matvöruteg-
undum, svona til að sýnast, en
vöruverðinu náð meira en upp aftur,
sem og skatttekjum ríkissjóðs, með
stórhækkuðum vörugjöldum. Og
þjóðin þekkir verðþróunina í tíð
fyrrverandi verðlagsmálaráðherra,
Svavars Gestssonar, og núverandi
fjármálaráðherra, Ragnars Arn-
alds.
Sé þetta Alþýðubandalagstímabil
borið saman við stöðugleika í efna-
hagslífi og verðþróun 1959—71, á
viðreisnarárum, þegar verðþróun
fór aldrei á 12 ára tímabili yfir 10%,
má glöggt sjá mismun, sem gjarnan
mætti vera fólki leiðarljós.
Loks rakti Matthías þann árangur
1974—1977, að ná verðbólgu niður
úr 54% í 26%, „sólstöðusamninga",
sem sprengdu verðbólguna upp á ný,
febrúarlög 1978 til að koma við
verðbólguhömlum, afstöðu Alþýðu-
bandalags og forkólfa þess í laun-
þegahreyfingu til þeirrar viðleitni,
þ.e. ólögleg verkföll og útflutnings-
bann, sem brutu á bak aftur verð-
bólguhömlurnar. Nú sitja þeir í
súpunni og framundan er holskeflan
1. desember. Hvað gera Alþýðu-
bandalagsráðherrarnir þá? Muna
menn „samningana í gildi“ og álíka
slagorð?
Þorvaldur Garðar:
Höfuðstóll Orkusjóðs nei-
kvæður um f imm milljarða
Hver er stjórnarstefnan í þeim
viðfangsefnum sem Orkusjóður á að sinna?
Orkuráð lagði til, að undangeng-
inni ítarlegri og sérlræðilegri at-
hugun. að veittir yrðu á fjárlöguni
næsta ár 3.2 milljarðar króna til
styrktar dreifikerfi raforku í
strjálbýli. Þessi fjárha'ð var miðuð
við 8 ára framkvæmdaáætlun.
Hæstvirtur fjármálaráðherra,
flokksbróðir orkumálaráðherrans,
Sker þessa fjárveitingu niður um
50%. Þetta er stefna stjórnvalda
gagnvart þeim landshlutum sem
mest þurfa að nota af innfluttri
orku, þ.e. olíu; og alþjóð veit, hvað
verðþróun hennar og óbreytt notkun
þýðir fyrir almenning og viðskipta-
stöðu þjóðarbúsins út á við.
Annað mál er sveitarafvæðingin.
Ekki stórt mál á mælikvarða ríkis-
fjármálanna, en mikilvægt byggða-
og jafnréttismál engu að síður. Þar
eru aðeins eftir um eða innan við 30
bæir ótengdir við samveitukerfið.
Orkuráð gerði tillögu um að Ijúka
þessu verkefni 1981. Það átti að
kosta 800 m. kr., auk heimtauga í
gamlar orkuveitur, 400 m. kr., sam-
tals 1200 m. kr. Þessi fjárhæð er
skorin niður um meira en helming,
eða í 400 m. kr. — Þetta þýðir í raun,
að lítið sem ekkert verður hægt að
gera í þessari framkvæmd.
Og hvernig h'efur verið farið með
Orkusjóð, sem svo mikilvægu hlut-
verki gegnir? Honum hefur verið
gert á undanförnum árum að taka
lán með fáanlegum vaxtakjörum og
að afhenda sem „óafturkræft fram-
lag“ meginhluta af því, sem til
sveitarafvæðingar og styrkingar á
dreifikerfi fór á sl. ári. Með þsssu er
verið að grafa undan Orkusjóði. I
árslok 1979 var Orkusjóður kominn
niður í neikvæðan höfuðstói, yfir 5
milljarða króna. Vita fjármálaráð-
herra eða orkuráðherra ekkert um
að einn þýðingarmesti fjárfest-
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
ingasjóður landsmanna hefur slíka
neikvæða stöðu? Hver vérða við-
brögð stjórnvalda? Hver er stefna
ráðherrans í málefnum Orkusjóðs og
þeim viðfangsefnum, sem hann á að
sinna? Það kemur betur í ljós við
afgreiðslu þessa fjárlagafrumvarps.
Enn eykst skattheimtan:
1% kaupmáttarrýrnun á
hverjum ríkisstjórnarmánuði
Matthias Á. Mathiesen
- sagði Matthías
Á. Mathiesen
Það er einkennandi fyrir fjár-
lagafrumvarpið, sagði Matthias Á.
Mathiescn i fjárlagaumræðu, að
rekstrargjöld hækka yfir 60%, cða
meira en svarar verðlagshækkun-
um milli ára, en framkvæmdalið-
irnir aðeins um 30%. Framlög til
almennra íbúðabygginga eru stór-
lega lækkuð eða færð yfir á „félags-
legar bygKÍngar", án þess að nokk-
ur Krein sé gerð fyrir því, hvernig
fjármagna á hið almenna húsnæð-
ismálakerfi.
Ef litið er á tekjuhliðina, er gert
ráð fyrir að halda öllum vinstri
stjórnar sköttunum sem bættust í
skattaflóruna 1979 og 1980 áfram,
auk þess sem skattabyrðin verður
enn þyngd um 10 til 15 milljarða
króna með því að láta skattvísitölu
ekki halda í við verðbreytingar í
landinu. Hér er því ekki stefnt til
efnda á þeim orðum forsætisráð-
herra, þegar hann hafnaði mögu-
leikanum á skattalækkun 1980, en
það mætti gera að einhverju leyti á
árinu 1981.
Verðlags- og skattaþróun hefur
valdið því, að kaupmáttur hefur
rýrnað um 1% á hverjum mánuði
sem núverandi ríkisstjórn hefur
setið, enda hefur „jöfnuður ríkis-
sjóðs“ náðst, að sögn fjármálaráð-
herra, vegna þess að tekjur hans,
þ.e. skattheimtan, hefur hækkað
mun meira en sem nemur verðlags-
þróun á sama tíma. Þessi kaupmátt-
arrýrnun virðist eini „niðurtaln-
ingar“-árangur ríkisstjórnarinnar á
10 mánaða ferli. Hinsvegar vex
verðbólgan og rekstrarútgjöld ríkis-
sjóðs aukast um 183 milljarða
króna, eða 53,4%, milli ára.