Morgunblaðið - 18.11.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1980
Milljörðum kastað á
glæ í þróunaraðstoð
í þessari >?rein sem birtist í norska blaðinu
Farmand lýsir rithöfundurinn Kelvin Lindemann
skoðun sinni á aðstoð Vesturlanda við þróunarlöndin.
Lindemann hefur skrifað bækur, sem sumar hverjar
hafa verið þýddar á íslensku. en í þessari grein
bendir hann á ýmislegt sem betur mætti fara í
þróunaraðstoðinni. Ilann heíur áhyggjur af því að
aðeins lítill hluti söfnunarfjárins skili sér til þeirra
sem raunverulega þurfa á hjálp að halda og vill
beina þróunaraðstoðinni inn á nýjar brautir. í
greininni vitnar Lidemann í sænska hagfræðinginn og
Nóbelsverðlaunahafann Gunnar Myrdal, sem
gegndi ráðherraembætti í Svíþjóð fyrr á árum,
en hann hefur skrifað nokkrar bækur um aðstoðina
við þróunarríkin.
Gunnar Myrdal:
„Spillingin verður sífellt meiri. —
Söfnunarféð rennur beint í vasa yfir-
stéttar, sem hefur í þokkabót notið
menntunar á okkar kostnað.“
hvíldi þó ekki eingöngu hjá súd-
önskum yfirvöldum. Tækja-
búnaðurinn, sem sendur er til
þróunarlandanna er oft valinn af
handahófi og ósjaldan eru löndin
alls ekki fær um að nýta sér
aðstoðina, sem þeim er veitt.
Súdan ver 80% af útflutningstekj-
um sínum til olíukaupa (þar af
fara 35% í afborganir af skuldum
og vexti), svo haria lítið er eftir til
matarkaupa og atvinnuuppbygg-
ingar. Ef rétt væri á spöðunum
haldið og landnýting væri skyn-
samleg gæti Súdan verið „matar-
forðabúr arabalandanna", en það
er eins og viljann til þess að koma
á raunverulegum umbótum vanti.
í áraraðir hef ég lesið fræðslu-
greinar Gunnars Myrdals, „Að-
stoð Vesturlanda við þróunarlönd-
in“ og skoðað gaumgæfilega öll
línuritin og skýringamyndirnar,
sem hafa fylgt lesningunni. Þótt
virðing mín fyrir Myrdal hafi
vaxið við hverja grein, hefur
skoðun mín á því, hvernig til hafi
tekist, með aðstoðinni verið tals-
vert önnur en þessa merka Nób-
elsverðlaunahafa. Skrifræðis-
báknið, sem hlaðist hefur á þróun-
araðstoðina, er ógurlegt og þurf-
andi fólk fær oft lítið í sínar
hendur nema eyðublöð, misjöfn að
lit, sem tekið hefur óratíma að
útfylla og stimpla í bak og fyrir.
Matarpakkarnir, sem færa eiga
hungruðu fólki gjafir fólks, lenda
allt of oft í höndum spilltrar
yfirstéttar, sem selur þá síðan
áfram og stingur ágóðanum í eigin
vasa. Yfirstjórn hinna ýmsu
hjálparstofnana er víða með slík-
um ólíkindum að vandamál þeirra,
sem verða fyrir náttúruhamförun-
um er ekki síst það, að komast yfir
einhver þeirra hjálpartækja, sem
safnað hefur verið fyrir, en þeim
hættir til að daga uppi á skrifstof-
um, í skemmum, flugvöllum, eða
hreinlega tínast á leiðinni.
Dagblöð hafa með fáeinum und-
antekningum reynt að leyna fyrir
almenningi þeim mistökum, sem
hafa átt sér stað í dreifingu
hjálpargagna til hörmungasvæða.
I Bangladesh-flóðunum var brugð-
ið skjótt við og margir kassar af
brjóstahöldurum sendir á vett-
vang. Flóttamenn í Burma, sem
þjáðust af niðurgangi, fengu send
hægðalyf með hraði og sveltandi
múhameðstrúarmenn á Indlandi
fengu mörg tonn af svínakjöti, en
af trúarástæðum er þeim óheimilt
að borða svínakjöt. Lyfjasend-
ingar til Guatemala meðan til-
skildir pappírar voru útfylltjr, en
þörfin var af augljósum ástæðum
tímabundin.
í Súdan var tækjabúnaður fyrir
60 milljónir danskra króna látinn
standa óhreyfður á ströndinni þar
sem hann hafði verið ferjaður í
land og þar lá hann þar til hann
gereyðilagðist. Ábyrgðin á því
hversu illa tókst til í þessu tilfelli
Nýjar neysluvenjur
Fyrir nokkrum árum skrifaði ég
grein í Farmand um fund sem ég
átti með hópi indverskra sósíal-
ista í Nýju-Delhi. Til þess að
komast að dyrunum inn í húsið,
þar sem fundurinn var haldinn,
urðum við að klofa yfir fjölda
horaðra vesalinga, sem lágu í
hnipri undir dagblöðum til að
halda á sér hita. Þetta fólk var
klætt slitnum strigapokum og
hafði leitað skjóls undir súlna-
göngunum, sem lágu að dyrunum,
og höfðu verið byggð á Viktoríu-
tímanum.
Fólkið fyrir innan dyrnar var
aðlaðandi í framkomu og tjáði
mér, á Oxford-ensku, að ind-
verskur landbúnaður væri nú í
mikilli hættu vegna þess að farið
væri að nota kúamykju til þess að
hita upp mat í stað þess að bera
hann á tún. Þeir sögðu að til þess
að bæta úr þessu væri áætlað að
gróðursetja fjölda trjáplantna,
sem myndu að tíu árum liðnum
skila næringarefnunum aftur til
jarðarinnar. Ellefu árum síðar
hittumst við aftur í Nýju-Delhi og
þar hafði engum trjám verið
plantað. I stað þess hafði verið
reist verksmiðja, sem breytti kúa-
skít í brennsluefni.
Knýja fram
breytingar
Oft hafa sótt að mér efasemdir
um að gagnrýni mín á þróunar-
aðstoðinni sé réttmæt. Og ég hef
velt því fyrir mér hvort mér kunni
ekki að skjátlast. En nú virðist
Gunnar Myrdal einnig kominn á
mína skoðun. Hann skrifaði ný-
lega eftirfarandi:
„í ráðherratíð minni tók ég
sjálfur þátt í skipulagningu
þróunarhjálparinnar og ber að
hluta ábyrgð á fyrirkomulagi
þeirra mála nú. í bókum mínum
má finna fjölda staðhæfinga sem
stangast á við það sem ég hef
orðið að viðurkenna nú. Hæverska
okkar og kurteisi er næstum
takmarkalaus. Okkur skortir
kjark og dug til þess að knýja
fram breytingar á stjórnkerfi
landanna sem þiggja aðstoð okkar.
Hvaða vit er í því að við skulum
senda peninga úr okkar vasa til
fólks, sem ekki skattleggur allt
eigið hátekjufólk? Tökum Brasilíu
sem dæmi: Þar græðir yfirstéttin
meira en þeir ríkustu í Noregi og
Svíþjóð, en það kemur lágstéttinni
ekki til góða. Breytingarnar verða
að byrja í landinu sjálfu ef
raunverulegar umbætur eiga að
nást.
Byltingar leiða oftast til enn
meiri harðstjórnar og spillingar.
Peningarnir halda áfram að renna
í vasa fámennrar klíku höfðingja,
sem í þokkabót hefur notið skóla-
göngu á okkar kostnað. En við
skellum skollaeyrum við þessu, því
það er einmitt við þessa sömu
höfðingja, sem við gerum stærstu
viðskiptasamninga okkar. Ein-
staka sinnum setjum við fram
kröfur um að almannakjör verði
bætt, en þeim er fljótlega stungið
undir stól. Ástandið helst óbreytt.
Máttleysi og
viljaskortur
Fjölmiðlar færa okkur stöðugt
fréttir af hrikalegum náttúru-
hamförum, sem alltaf koma okkur
jafnmikið á óvart.
Ef raunverulegur vilji væri
fyrir hendi, mætti koma í veg
fyrir mörg þessara slysa. Ganges
flæðir með vissu millibili yfir
bakka sína og veldur manntjóni í
hvert sinn, en ef stjórn væri komið
á rennsli árinnar væri flóðahætt-
an úr sögunni. Okkar fram-
kvæmdir yrðu tiltölulega einfald-
ar í sniðum, en viljann og fram-
takssemi virðist skorta."
Kynþáttafordómar
Ummæli Myrdals sýna að hann
hefur þó til að bera virðingu fyrir
mannslífinu. Þessarar virðingar
virðist hins vegar ábótavant hjá
þeim sem skipulagt hafa aðstoðina
við þróunarlöndin. yfirvöld hafa
alltaf reynt að breiða yfir
hneykslismálin, sem af og til
kemst upp um í framkvæmd
þróunaraðstoðarinnar. Þau neita
gegn betri vitund að viðurkenna,
hve spillingin er yfirþyrmandi.
Við skulum ekki minnast á allar
milljónirnar, sem spilltri yfirstétt