Morgunblaðið - 18.11.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1980
15
„Þá er að taka því“
Vilhjálmur Ketilsson skóla-
stjóri Barnaskólans í Keflavík
varð á hraðferð eftir skólagangin-
um, er við fórum í veg fyrir hann
og tókum tali. Hann sagði að þetta
væri í fyrsta sinn með meiriháttar
námskeið sem slíkt væri haldið á
Suðurnesjum. Gæfi það kennurum
margar nýjar hugmyndir og já-
kvætt væri að geta rætt við
námsstjórana sjálfa. Við spurðum
Vilhjálm hvort hann reiknaði með
að skólastarfinu yrði þá bylt á
næstu dögum, þegar kennararnir
kæmu í skólann yfirfullir af nýj-
um hugmyndum. „Ja, ekki óttast
ég það nú, en auðvitað koma
margar nýjar hugmyndir, sem
kennarar vilja reyna og þá er að
taka því á jákvæðan hátt.“ Vil-
hjálmur sagði í lokin, að þeir væru
óskaplega þakklátir þarna suður
með sjó að fá námsstjórana til sín
og þurfa ekki að eltast við þá til
Reykjavíkur. „Ég vona aðeins að
hér verði framhald á.“
Kennarar í hlut-
verki nemandans
Næst litum við inn í kennslu-
stofu þar sem námskeið í
byrjendakennslu í lestri fyrir
kennara stóð yfir. Rúmlega 40
kennarar sátu þar í stólum nem-
enda og hlustuðu með athygli á
leiðbeiningar Helgu Magnúsdótt-
ur um tengilestur leshópa í bekkj-
um o.fl. Kennararnir lifðu sig
augsýnilega inn í hlutverk nem-
andans og mátti sjá hendur á loft,
er spurninga þurfti að spyrja og
nokkrir pískruðu saman í hálfum
hljóðum. Helga er aðalleiðbein-
andi á námskeiðinu en umsjón
með því hafa Haukur Helgason og
Valgerður Sn. Jónsdóttir. Val-
gerður gaf sér tíma til að ræða við
okkur. Sagði hún námskeiðið hafa
staðið yfir frá því í september og
lyki því ekki fyrr en eftir áramót.
Námskeiðið miðast við
byrjendakennslu, að sögn Valgerð-
ar, og getur byrjendakennsla átt
við hvaða aldursflokk sem er. Við
spurðum hana hvernig námskeiðið
gengi fyrir sig og hvað væri tekið
fyrir. „Það má nefna innlögn
stafa, upprifjun þeirra stafa sem
búið er að kenna, prent og prent-
letur, umræður um kennsluáætl-
anir, innlögn samhljóðasambanda
— framstæðra og innstæðra.
Lestrarbækur fyrir byrjendur. Þá
er rætt um hvernig finna megi
nemendur, sem eru að dragast
aftur úr, lestrarörðugleika, „ný“
viðhorf í lestrarkennslu o.fl.
Valgerður sagðist vera fylgjandi
því að leggja hljóðlestraraðferðina
til grundvallar í byrjendakennsl-
unni og það hefur komið fram að
flestir kennarar leggja hana til
grundvallar sinni iestrarkennslu.
Þá sagði hún þátttökuna vera
mjög góða. „Við bjuggumst við 20
manns en alls sækja 47 kennarar
námskeiðið."
„Jákvætt og spor
í rétta átt“
Á útleið hittum við nokkra
kennara úr Keflavík og Njarðvík-
um þar sem þeir sátu og ræddu
málin. Við spurðum þá hvort þeim
fyndist gagn af slíkum fundi. Þeir
voru sammála um að margt gott
mætti læra og út frá því samræma
í kennsluháttum. Þá töldu þeir
jákvætt að kennarar hittust og
skiptust á skoðunum og hefðu
möguleika á að kynnast hverjir
öðrum. Einn þeirra sagði að skóla-
kerfið yrði ætíð að vera í takt við
það þjóðfélag sem við lifðum í,
annars myndi það staðna og þá
kom einnig fram að þeir töldu
brýnt að samvinna skóla og uppal-
enda yrði að vera mun meiri og
betri.
Kennararnir luku upp einum
rómi um hversu jákvætt væri að
fá ráðuneytisfólkið á staðinn í
stað þess að þurfa að leita eftir
öllu, smáu sem stóru, til Reykja-
víkur. „Þetta er ágætt spor í rétta
átt, ég vona að hér verði framhald
á. Ég hef fengið margar góðar
hugmyndir og er þess fullviss að
það auðveldar mér starfið í vetur,"
sagði einn þeirra að lokum.
„Þurfum að leggja verulega
áherslu á móðurmálið“
— f jarstæða að hef ja kennslu á
erlendu tungumáli áður en börnin hafa
náð föstum tökum á móðurmálinu
„Fræðslustjóri er embættis-
maður ríkisins og heyrir beint
undir ráðuneytisstjóra mennta-
málaráðuneytis. Fræðslustjóri
fer með úrskurð einstakra mála
og fylgist með að gildandi
fyrirmælum um fræðslumál sé
fylgt í umdæminu,“ útskýrði
Helgi í upphafi um starfsvett-
vang sinn. Ilelgi sagði fyrsta
verkefni sitt hafa verið að
reyna aö grisja nokkuð frum-
skóg hins fjármálalega sam-
krulls milli rikis og sveitarfé-
laga. en þar hafi i raun hvergi
séð til lofts. Hann sagði að
mikið hefði áunnist i þessum
efnum. „Nú er reynt að láta
sveitarfélögin vita hvar þau
standa hvað varðar fjármál
skóla fyrir byrjun hvers skóla-
árs, svo að þau séu ekki að
leggja út fjármuni til skóla-
mála i þeirri trú að rikissjóður
muni endurgreiða. sem svo ekki
cr á rökum reist. Þetta var
algengt áður en fræðsluskrif-
stofurnar tóku til starfa.
Við sjáum í dag um alla
undirbúningsvinnu fyrir launa-
greiðslur kennara þar með tald-
ar aukagreiðslur, sem sveitarfé-
lögin urðu áður að sjá um. Við
þetta sparast gífurleg vinna
bæði í frumvinnu og í endur-
skoðun. Sveitarfélögin borga
sameiginlega fyrir þessa þjón-
ustu aðeins sem svarar launum
einnar manneskju. Framan af
fór mestur tími fræðsluskrif-
stofunnar í að sinna þessum
fjármálum."
Helgi sagði aðalhlutverk
fræðslustjóraembættisins að
hafa kennslumálin í umdæminu
í lagi. Embættið á áð hafa
eftirlit með skólahaldinu og sjá
um að allir fái kennslu við sitt
hæfi. í því sambandi væri skipu-
lag sérkennslunnar hvað mikil-
vægast, en Valgerður Sn. Jóns-
dóttir hefur yfirumsjón með
henni á vegum fræðsluskrifstof-
unnar. Þá annast fræðsluskrif-
stofan ýmsar fjármála- og
launaafgreiðslur sem Margrét S.
Guðjónsdóttir hefur yfirumsjón
með. Við embættið er starfandi
sálfræðideild, sem sér um ráð-
gjafar- og sálfræðiþjónustu fyrir
grunnskóla umdæmisins og er
yfirmaður hennar Örn Helgason.
Rösklega 700 kennarar
— Kennararáðningar og eft-
irlit með kennslu. Hvernig er
þeim málum háttað?
„Við sjáum um að allar lausar
stöður séu auglýstar. Skóla-
nefndir taka við umsóknum og
senda hingað ásamt meðmælum
sínum. Ég gef umsögn mína með
umsóknum. Menntamálaráðu-
neytið gengur svo frá ráðning-
um. Við reynum að fylgjast með
því að skólarnir fái þá kennara
sem þeir þurfa og við gætum
þess einnig að þeir ráði ekki
fleiri en þeir hafa heimild til.
Kennarar á launaskrá eru nú
rösklega sjö hundruð í umdæm-
inu. Þá fylgjumst við með starfi
skólanna eftir föngum. Nú í
byrjun þessa skólaárs var tekið
upp það nýmæli hjá okkur að
halda sérstaka kennarafundi í
skólunum með námstjórum.
Annað nýmæli má nefna en það
er að nýverið hófst á vegum
embættisins lestrarkennslu-
námskeið, sem mikil þörf hefur
verið fyrir.
„Hljóðlestrar-
aðferðin góð“
— Talandi um lestrarkennslu,
þá hefur mjög verið deilt á
hljóðlestrarfyrirkomulagið og
við heyrum raddir foreldra og
kröfur um að gamla aðferðin
verði tekin upp á ný. Hvað viitu
segja um það?
„Hljóðaðferð við lestrar-
kennslu er að mínu mati mjög
góð aðferð til hópkennslu. Hljóð-
aðferðinni hefur verið kennt um
lélega stafsetningarkunnáttu, en
ég tel að það sé ekki á rökum
reist. Kennsla með hljóðaðferð á
að geta skapað góðan grunn
Ilelgi Jónasson fræðslustjóri
fyrir stafsetningarkennslu hafi
grunnurinn verið nægilega vel
upp byggður.
— Hvað um erlenda tungu-
málakennslu í barnaskólum?
“Mér finnst ævinlega fjar-
stæða að hefja kennslu á erlendu
tungumáli áður en börnin hafa
náð föstum tökum á sínu eigin
móðurmáli. Ef við viljum halda
sjálfstæðu tungumáli í rúmlega
200 þús. manna samfélagi, þurf-
um við að leggja verulega
áherslu á móðurmálið. Hinu
talaða máli þarf að gera mun
betri skil en nú er.
Meðalmcnnskan
— Þá hefur einnig verið deilt
á skólakerfið fyrir að vilja draga
allt í meðalmennskuna. Börn,
sem komin séu fram úr jafnöldr-
um sínum, séu dregin niður og
allt miðist við að þau lélegri nái
miðpunktinum. Er eitthvað til í
þessu og ef svo er, hvað er þá til
bóta?
Aldursröðun í bekk er sú lausn
sem við höfum notað til að
flokka börnin niður í námshópa,
en í sjálfu sér er slík flokkun á
móti mannlegu eðli og í raun
undirbúningur að kynslóðabilinu
margnefnda. Vissulega væri
æskilegt að opna leiðir milli
aldurshópa þannig að hver og
einn fái að njóta getu sinnar og
þroska. Opinn skóli er jákvæður
að mínu mati, en hann leysir
ekki allt. Skólinn þarf að koma
til móts við hvern og einn. Þeir
sem eru minnimáttar þurfa á
aðstoð að halda með stuðningsk-
ennslu. Þeir sem skara fram úr
fá stundum ekki verkefni við sitt
hæfi, en það er auðleystara mál.
Oft ofmeta menn getu þeirra
sem skara fram úr á einhverjum
sviðum, því þeir hinir sömu geta
verið eftir á á öðrum sviðum.
Reynslan góð heima
í héruðunum
Við spurðum Helga í lokin,
hvort hann mælti með því af
eigin reynslu, að valdið væri enn
frekar fært út í héruðin, t.d. að
sveitarfélögin fengju yfirumsjón
grunnskólans eins og raddir
hafa heyrst um að æskilegast sé.
„Ég veit að ráðuneytisstjóri
menntamálaráðuneytisins er
hlynntur því að flytja verkefni á
stjórnunarsviði skólamála heim
í héruðin, á þeim grundvelli sem
grunnskólalög gera ráð fyrir. Ég
er honum sammála að þessu
leyti og tel að reynsla af núgild-
andi skipan sé það góð að
hiklaust eigi að halda áfram á
sömu braut. Ég held hins vegar,
að ef valdið í málum grunnskól-
ans yrði alfarið sett í hendur
hvers sveitarfélags fyrir sig,
myndi það skapa glundroða, auk
þess sem það yrði gífurlega
kostnaðarsamt og miklu kostn-
aðarsamara en nú er. Þá eru
sveitarfélögin misjafnlega í
stakk búin og gæti það orsakað
misgóða kennslu eftir staðsetn-
ingu.
Ég tel að unnt sé að færa
ákvörðunarvald í skólamálum í
auknum mæli til fræðslu-
umdæmanna varðandi daglegan
rekstur og stjórnunarmál. Hins
vegar verða allar ákvarðanir um
námsskrá og námsefni að vera á
einni hendi eins og nú er.
íslenska þjóðin er það fámenn,
að hún telst varla meira en
sveitarfélag á erlenda vísu.
Kennararnir lifðu sig inn i hlutverk nemandans. Sjá mátti hendur á lofti og nokkrir piskruðu saman i hálfum hljóðum