Morgunblaðið - 24.01.1981, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. JANÚAR 1981
29
Kannabis- og leysiefni
Kannabis
Kannabis, sem einnig gengur
undir nöfnunum hass og maríjú-
ana, er unnið úr laufi og
blómstrandi sprotum hampjurt-
arinnar, Cannahis sativa. Það
efni, sem einkum veldur verkun
lyfsins heitir tetrahydrókannab-
ínól og finnst í mestu magni í
harpix, sem myndast í blómum
og blöðum kvenjurtarinnar.
Gælunöfn á kannabis eru til
dæmis „illgresi", „mexíkanskt
gull“ og „gras“.
Innihald jurtarinnar af tetra-
hydrókannabínóli er mjög
breytilegt og fer eftir jarðvegi,
loftslagi og arfgengi jurtarinnar.
Venja misnotenda er að reykja
efnið, en einnig er hægt að
tyggja það og gleypa og anda því
að sér.
Áhrif kannabis eru einkum
bundin við miðtaugakerfi. Upp-
hafleg verkun lýsir sér sem
vellíðunarkennd, en í kjölfar
hennar kemur draumlíkt ástand,
sem oft leiðir til höfga og svefns.
Líkamleg einkenni eru einkum
þokusýn, skjálfti, slen, tilfinn-
ingaglöp og breytingar á skynj-
un sjónar, heyrnar og tíma.
Efnið veldur einnig hröðum
hjartslætti, rauðri augnslímhúð,
munnþurrki og miklum við-
brögðum. Sálræn einkenni ná
yfir truflun á einbeitingu, tján-
ingu og minni. Skynvillur geta
einnig komið í ljós. Sálræn
ánauð kemur í ljós eftir endur-
tekna notkun kannabisefna.
Nokkurt þol myndast við lang-
varandi notkun, en hún hefur
ekki líkamlega ánauð í för með
sér né fráhvarfseinkenni.
„Fátt er svo með öllu illt, að
ekki boði nokkuð gott,“ segir
gamalt máltæki, sem nota má
um hampjurtina. Þessi jurt hef-
5. grein
um ávana-
og fíknilyf
ur verið þekkt og notuð um
langan tíma, meðal annars til
tóframleiðslu, og lengi var henni
ekki veitt sérstök athygli. En
þegar einkum ungmenni hófu að
misnota hana um 1960 beindist
athygli að henni í vaxandi mæli,
þar sem menn vildu komast að
graun um, hversu hættuleg þessi
misnotkun væri. Enn þann dag í
dag geta rannsóknaniðurstöður
ekki gefið óyggjandi svar við
þeirri spurningu, hversu hættu-
legt kannabis sé og skiptast bæði
lærðir og leikir í tvo hópa að því
er varðar svar við þessari mik-
ilvægu spurningu. Því miður
hafa þessar umræður beinzt í
allt of ríkum mæli að því, hvort
kannabis sé hættulegra en alko-
hól eða tóbak, en slíkur saman-
burður á ekki við nema að
nokkru leyti og er auk þess mjög
óheppilegur vegna þess skoðana-
munar, sem er um skaðsemi
þeirra, er gerir allan samanburð
óljósan og erfiðan.
Það er í raun kaldhæðnislegt,
að svar við þeirri grundvallar-
spurningu, hvort kannabis sé
hættulegt, gaf Paracelsus
(1493—1541) okkur í byrjun 16.
aldar, er hann sagði: „Öll efni
eru eitruð. Það sem gerir gæfu-
muninn er skammturinn." Eng-
inn vísindamaður hefur afsann-
að þessa fullyrðingu Paracelsus-
ar, en öll rök hníga að því, að
hún sé rétt. Öll lyf bera í sér
hættu, jafnvel þegar þau eru
notuð á réttan hátt, hvað þá
þegar þau eru misnotuð. En hafa
verður í huga, að þau eru ill
nauðsyn, sem gripið er til, þegar
sjúkdómar, sem eru ennþá
hættulegri, herja á menn eða
dýr. Kannabis hlýtur því að vera
hættulegt, en hversu hættulegt
það er skiptir ekki meginmáli,
þegar kannabis til misnotkunar
á í hlut, nema vitneskja um
meiri eða minni hættu hefði
áhrif á ákvarðanatöku þeirra,
sem standa í örlagasporum að
velta því fyrir sér, hvort þeir eigi
að hefja kanabisneyzlu. Slík ör-
ugg vitneskja í öðrum tilvikum
hefur þó ekki alltaf haft þau
áhrif, sem við hefði mátt búast.
En trúi menn því, sem Paracels-
us sagði, ætti ákvörðun ekki að
vefjast fyrir þeim.
Áðurnefnd athygli, sem hamp-
jurtin náði, þegar farið var að
misnota hana, leiddi til mikilla
rannsókna á innihaldsefnum
hennar, ef hægt yrði að nota þau
sem lyf. Þessar rannsóknir gefa
til kynna, að þau kunni að
reynast mjög gagnleg við með-
ferð á ýmsum sjúkdómum svo
sem gláku, sem uppsölustillandi
lyf handa sjúklingum, sem eru í
lyfja- eða geislameðferð vegna
illkynja sjúkdóma og jafnvel
gegn kafmæði (astma). Aðrir
notkunarmöguleikar, sem nú eru
í rannsókn eru sem róandi lyf og
svefnlyf, krampaleysandi lyf,
geðdeyfðarlyf, verkjastillandi
lyf og við meðferð á alkohólisma.
Leysiefni
Að lokum skal minnzt á nokk-
ur leysiefni, sem stundum eru
misnotuð, einkum af börnum eða
unglingum svo ungum sem á
grunnskólaaldri. Þessi efni gufa
auðveldlega upp, er andað að sér
og komast í bióð um lungu og
með því til heila. Öll þessi efni
hafa það sameiginlegt, að þau
framkalla vímu. I flestum tilvik-
um er innöndun leysiefna „fikt“,
sem framkvæmt er einu sinni
eða í örfá skipti, en í sumum
tilvikum getur myndazt fíkn.
Þau efni, sem einkum eru
misnotuð og finnast í vöruteg-
undum eins og límtegundum,
málningar- og lakkþynningar-
efnum og blettavatni, eru bens-
ín, klóróform óg skyld efni, eter,
benzen, tólúen og skyld efni.
Áhrif af innöndun þessara efna
eru upphaflega ekki ósvipuð
áfengisáhrifum, en eftir því sem
skammtur er aukinn koma í ljós
sjóndepra, eyrnasuða, þvogl, riða
og skynvillur. Einnig geta þessi
efni lamað öndunarmiðstöð og í
stórum skömmtum geta þau
valdið öndunarstöðvun og dauða.
Fráhvarfseinkenni eftir mis-
notkun lífrænna leysiefna eru
þekkt og þol getur myndazt eftir
stóra skammta.
Langvarandi misnotkun leysi-
efna getur leitt til skemmda á
mikilvægum líffærum eins og
nýrum, lifur, hjarta, beinmerg
og heila.
Vert er að benda á, að um
skömmtun slíkra efna í venju-
legum skilningi er ekki að ræða,
þegar þau eru misnotuð og þess
vegna er vert að benda foreldr-
um á að fylgjast vandlega með
öllu, sem gæti bent til þess, að
börn væru að „leika“ sér að
slíkum efnum, sem auðvelt er að
útvega. Þetta misnotkunarform
hjá unglingum gengur oft í
bylgjum eins og faraldur og oft
er hægt að finna kveikjuna hjá
barni, sem er andlega eða lík-
amlega á eftir sínum jafnöldrum
og finnur á þennan hátt mögu-
leika á að vaxa í áliti hjá
félögum sínum.
Lokaorð —
„Elsku Svenni minn44
Af framansögðu mætti ætla,
að fólk léti sér ekki koma til
hugar að láta ávana- og fíknilyf
inn í líkama sinn. En því er því
miður ekki að heilsa og liggja til
þess margvíslegar ástæður, en
ein sú algengasta mun vera
forvitni ásamt þekkingarleysi á
þeim hræðilegu hættum, sem
neyzlu slíkra efna eru samfara.
Þetta hljómar eins og öfugmæli
á fjölboðaöld, en hin miklu áhrif
fjölboða ná ekki nógu langt á
þessu sviði eins og svo fjölmörg-
um öðrum, en um orsök þess er
, bezt að hver sem vill myndi sér
sína eigin skoðun.
Auk þess eru margir nú orðið,
sem lifa af því að selja fólki
þessi ávana- og fíknilyf á svört-
um markaði, en þeir hinir sömu
verða að sjá um að kaupendum
fækki ekki, sem gerist gjarnan á
þann hátt að koma ungmennum
á „bragðið". Eru af slíku til
margar ófagrar sögur, en ein sú
átakanlegasta, sem sá, er þessar
línur ritar, hefur lesið, er um 25
ára gamla einstæða móður, sem
hafði verið talin á af „vini“
sínum að reyna heróínsprautu á
þeirri fölsku forsendu, að ekkert
sérstakt gæti skeð. Smám saman
þurfti hún stærri skammta og
kostnaðurinn, sem því fylgdi,
varð um 90 þúsund krónur á dag,
sem hún varð að stela frá
foreldrum sínum. Fimm sinnum
reyndi hún að fara í „afvötnun",
sem mistókst jafn oft. Þegar hún
var orðin eins og gangandi
beinagrind og vonleysi hafði
heltekið hana, gat hún ekki
hugsað sér að lifa lengur og
hengdi sig í baðkápubelti sínu.
En áður skrifaði hún 6 ára syni
sínum, Svenna, sem hún hafði
lítið sinnt vegna þess, að allt líf
hennar hafði snúizt um að afla
meira heróíns, eftirfarandi bréf:
„Elsku Svenni minn. Svona get
ég ekki lifað lengur. Guð fyrir-
gefi mér. Ég elska þig af öllu
hjarta mínu. Svenni, fyrirgefðu
mér. Ég er ekki vond manneskja.
Eiturlyfin hafa tekið alla stjórn
af mér svo að ég veit ekki,
hvernig ég get fengið hjálp. Mér
finnst ég vera einmana. Ég veit
heldur ekki, hvernig ég get
hjálpað þér, elsku barnið mitt.
Fyrirgefðu mömmu þinni og
lofaðu henni, að neyta aldrei
heróíns.
Ég hefði helzt viljað fá stóran
skammt af heróíni, þannig hefði
það gengið hraöast yfir.
Vinsamlegast afhendið
Svenna þetta bréf, þegar hann er
fullorðinn. Ég get ekki komizt úr
klóm heróínsins.
Koss handa elsku litla drengn-
um mínum, Svenna.
Ykkar elskandi Árelía.“
Kommúnistasamtökin:
Skerðing verðbóta
og kaupmáttar
— er meginefni bráöabirgöalaRa ríkisstjórnarinnar
MORGUNBLAÐINU hefur borizt
Bridge
Umsjón» ARNÖR
RAGNARSSON
Tafl- og
bridgeklúbburinn
Fimmtudaginn 22. janúar voru
spilaðar fimmta og sjötta um-
ferð í sveitakeppninni. Staða
fimm efstu sveita eftir sex um-
ferðir er þessi:
Sveit
Ingvars Haukssonar 95
Ragnars Óskarssonar 93
Þórhalls Þorsteinssonar 87
Sigurðar Steingrímssonar 86
Braga Jónssonar 72
Fimmtudaginn 29. janúar
verða spilaðar sjöunda og átt-
unda umferð í sveitakeppninni.
Spilað er í Domus Medica kl.
19.30. Spilarar mætið stundvís-
lega.
Spilaklúbbur
Bridgeskólans
Á hverju miðvikudagskvöldi
mætir hópur manna til spila-
mennsku í félagsheimili Flugfé-
lagsstarfsmanna að Síðumúla
11. Bridgeskólanemar, bæði eldri
og yngri, hafa þá ágætan sal til
umráða og þennan mánuðinn
nota þeir spilakvöldin til sveita-
keppna. Lítið eða ekkert er um,
að þeir ákveði fyrirfram hverjir
verða saman í sveit fyrr en mætt
er á staðnum. Og í svona pistli er
því ekki gott að telja upp
sérstakan árangur einstakra
sveita. Þó má til taka, að Jón
Baldvinsson og félagar, oft líkur
hópur, vinna marga leiki og
jafnvel þó þeir spili við fríðan
flokk kvenna með ólöfu Ketils-
dóttur í fylkingarbrjósti. En að
hverju spilakvöldi loknu er öll-
um sama hvernig hver leikur fór
því ef illa gekk þá gengur bara
betur næst.
En öllum þætti ánægjulegt, að
sjá fleiri kunn andlit frá nám-
skeiðum skólans. Og sjálfsagt er
að benda sérstaklega á, að best
er að mæta tímanlega og bara
setjast við spilaborð, en alltaf er
byrjað kl. 20.30 hverju sinni.
Bridgefélag
Hafnarfjarðar
Þann 19. jan. lauk 3 kvöldi af 5
í barometerskeppni BH. Staða 7
efstu para af 26:
Dröfn Guðmundsdóttir —
Einar Sigurðsson 123
Aðalsteinn Jörgensen —
Ásgeir Ásbjörnsson 93
Kristófer Magnússon —
Björn Eysteinsson 90
I Utllll
Stefán Pálsson —
Ægir Magnússon 87
Guðni Þorsteinsson —
Halldór Einarsson 78
Kjartan Markússon —
Óskar Karlsson 73
Magnús Jóhannsson —
Hörður Þórarinsson 61
Næst verður spilað mánudag-
inn 26. jan. Spilað er í Gaflinum
við Reykjanesbraut og hefst
spilamennskan stundvíslega
klukkan 19.30.
Bridgefélag
Breiðholts
Sl. þriðjudag var spilaður eins
kvölds tvímenningur og var spil-
að í einum 16 para riðli.
Úrslit urðu þessi:
Ragna Ólafsdóttir —
Olafur Valgeirsson 263
Sigfinnur Snorrason —
Böðvar Magnússon 256
Erna Hrólfsdóttir —
Jón Ámundason 255
Meðalskor 210.
Vegna ónógrar þátttöku í
sveitakeppninni, sem átti að
hefjast næsta fimmtudag, verð-
ur henni frestað um óákveðinn
tíma en næsta þriðjudag verður
spilaður eins kvölds tvímenning-
ur.
Spilað er í húsi Kjöts og fisks í
Seljahverfi og hefst keppnin kl.
19.30. Allt spilafólk er velkomið
meðan húsrúm leyfir. Keppnis-
stjóri er Hermann Lárusson.
til birtingar eftirfarandi yfirlýs-
ing frá framkvæmdanefnd
Kommúnistasamtakanna:
Nýsett bráðabirgðalög rikis-
stjórnarinnar hníga í sama far og
flestar ráðstafanir hennar gegn
verðbólgunni. Helstu kostnaðar-
hækkunum fyrirtækja og ríkis
hefur þegar verið hleypt út í
verðlag, gengi er skráð eftir þörf-
um stórfyrirtækjanna í fiskiðnaði
og siðan skellt á lögum sem fresta
verðbólgu að einhverju leyti í
nokkra mánuði.
Meginefni laganna er enn frek-
ari skerðing verðbóta og kaup-
máttar en verið hefur, allt frá
1978 — hvað svo sem líður fróm-
um yfirlýsingum stjórnvalda um
að allir skuli bera byrðar. Auk
þess er hér verið að gera að engu
kjarasamninga sem tókst að berja
saman eftir allt of langt þóf.
Laun meirihluta launafólks eru
þegar allt of lág, miðað við
dagvinnu og framfærslukostnað.
Launamenn geta ekki tekið á sig
frekari byrðar án þess að láta af
hendi áunnin réttindi og lífsgæði.
Atvinnurekendur og ríki eiga að
blæða enda eins víst að ríki og
stóreignamenn geti klipið allnokk-
uð af kjörum eða eyðslufé, áður en
raunverulegur taprekstur hefst
eða félagsþjónusta þarf að versna.
Næg atvinna er gerviröksemd
fyrir aðhaldi í launamálum vegna
þess að hundruð ef ekki þúsundir
launamanna flytjast árlega úr
landi.
Aðhald í vaxtamálum, loforð
um skattatilfærslur, afnám
Ólafslaga o.fl. eru vissulega já-
kvæð atriði. En hér er mest um
yfirlýsingar að ræða, sem ekki
koma til framkvæmda fyrr en
síðar og þá varla, ef aðstæður
breytast í vetur. Menn muna líka
að síðasta „vinstri" stjórn hélt
ekki loforð sín um „samningana í
gildi“ þegar til lengdar lét.
Kommúnistasamtökin hljóta að
vera andsnúin meginefni bráða-
birgðalaganna og kjarastefnu rík-
isstjórnarinnar. Verkalýðshreyf-
ingin verður að snúast gegn kjara-
skerðingum af afli og mótmæla
hraustlega afnámi kjarasamn-
inga. En þar er þess að gæta að
margir forystumenn hennar taka
hagsmuni fyrirtækja, ríkis og
flokka fram yfir hagsmuni launa-
fólks. Því er varla von á skeleggri
varnarbaráttu nú.