Morgunblaðið - 04.04.1981, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1981
15
Minnispeningur
Önnu Borg frá
Stokkhólms-
vikunni 1932
Dagana 14.—19. september,
árið 1932, var haldin íslensk vika
í Stokkhólmi. Sáu Norræna fé-
lagið og félagið Svíþjóð-Ísland
um þessa menningarviku. Var
mjög til dagskrár vandað og
komu fyrirlesarar, skáld og
listamenn utan af íslandi. Að-
sókn var mikil og vakti þessi
menningarvika mikla athygli í
Svíþjóð. Því skrifa ég svo um
þessa menningarviku, að í tilefni
af henni var sleginn minnispen-
ingur, sem er mesta fágætur, en
hefir þó fengist í endursláttu til
skamms tíma. Ég eignaðist þó
um daginn minnispening þann,
sem Anna Borg, leikkona og
föðursystir mín fékk þarna. Ás-
geir Ásgeirsson, þáverandi for-
sætisráðherra, opnaði listsýn-
inguna hinn 14. september og
flutti síðar á menningarvikunni
2 fyrirlestra. Sigurður Nordal,
Einar Arnórsson og Guðmundur
Finnbogason landsbókavörður
fluttu fyrirlestra. Skáldin Gunn-
ar Gunnarsson, Davíð Stefáns-
son, Halldór Kiljan Laxness og
Kristmann Guðmundsson lásu
upp. Haraldur og Dóra Sigurðs-
son léku á hljóðfæri og sungu.
Glímuflokkur úr Ármanni sýndi
íslenska glímu eitt kvöldið. Síð-
asta kvöld vikunnar var hátíða-
kvöld í Óperunni. Þar var flutt
íslensk tónlist sem Páll ísólfsson
stjórnaði. Anna Borg las upp
íslensk kvæði og María Markan
söng. Þótti þessi íslenska vika
hafa tekist með afbrigðum vel.
íslandsvikan í Stokkhólmi ár-
ið 1932 var fyrir marga hluti
stórmerk frumraun. Þarna var
verið að kynna íslenska nútíma
menningu fyrir Svíum, með
sterku átaki. Við, sem höfum
starfað að útflutningsmálum,
vitum að fátt kynnir betur ís-
Anna Borg sem Fjallkonan 17.
júni 1948. Myndin er tekin i
Alþingisgarðinum.
lenskar framleiðsluvörur erlend-
is en menningarviðburðir svip-
aðir þeim, sem varð í Stokk-
hólmi. íslensk menning er besta
söluaflið fyrir íslenskan þorsk,
rækjur, ullarvörur, íslensk hús-
gögn, iðnaðarvörur hvers konar
og svona mætti lengi telja upp
allar framleiðsluvörur okkar
lands. Islensk menning hefir
síðar verið kynnt erlendis, bæði
austan hafs og vestan. Þótt ekki
sé alltaf auðvelt að sjá árangur
svona kynningarstarfs skila sér
fljótlega, megum við ekki
gleyma því, að Róm varð ekki
byggð á einum degi.
Stokkhólmsvikan 1932 þótti
slíkur menningarviðburður, að
hið þekkta sænska fyrirtæki
Sporrong sló minnispening úr
eir af þessu tilefni. Þessi fagri
minnispeningur rifjar upp löngu
liðinn atburð í íslenskri menn-
ingarsögu, þar sem Svíum var
sýnt fram á að ísland væri ekki
bara framleiðandi á heimsins
bestu síld, heldur væri einnig
menningarþjóð.
I bók Halldórs Laxness
„Skáldatími" er kafli undir heit-
inu „Mínúta í Stokkhólmi". Þar
sem þessi kafli fjallar að hluta
um upplestur Önnu Borg frænku
minnar, sem átti peninginn
góða, hefi ég fengið leyfi höfund-
ar til að birta þann hluta, sem
fjallar um upplestur Önnu Borg.
önnur endurminníng mín úr
þessum áfángastað er ólíkrar
náttúru þó hún beri í sér lærdóm
sem einnig er runnin af rökum
skáldskaparins. Af íslenskum
bókmentum sem voru uppi hafð-
Minnispeningur tsiandsvik-
unnar i Stokkhólmi 1932. Spor-
ong hefur ekki upplýsingar um
hve margir peningar hafa verið
slegnir i frum- og endursláttu.

eftir RAGNAR
BORG
ar á viku þessari í Stokkhólmi
1932 hygg ég fátt hafi verið mjög
markvert. Þó var þar farið með
eitt kvæði eftir íslendíng, varla
meiren mínúta á leingd, en svo
vel var á haldið, eða kanski öllu
heldur svo rétt, að mér fanst
sem nú hefði ég loks feingið
forskrift að ljóði sem fyrir
margra hluta sakir væri algert.
Ég kannaðist reyndar við kvæðið
og hafði stundum heyrt það
súngið með geðugu lagi, en
þarna heyrði ég það loks í
flutníngi sem því var samboðinn.
Þetta er ástakvæði á dönsku
eftir Jóhann Sigurjónsson, yrk-
isefnið um gestinn ókunna í
þúsundasta sinn. Ég bið afsök-
unar þó ég prenti það upp í
þessum óskilda texta einsog það
leggur sig:
Han kom en sommeraften den farende
svend.
Hans stolte hvide Kanxer }ex kender let
ilten.
Endnu hörer je« de hovslax i mit hjerte.
JeK vandede hans xanKer. jex klappede
dend ltend.
jeK kyssed den til afsked som en keer ok
Kammel ven.
Endnu hörer jeK de hovslaK I mit hjerte.
Ok siden kom der manKe baade unKe ok
smukke mvnd,
men InKen havde öjne som den farende
svend.
endnu hörer jeK de hovslaK i mit hjerte.
Þarna kemur aftur til sögunn-
ar „kínverska aðferðin" einsog í
kvæðum Jóhanns Jónssonar —
og eftilvill var það hann sem
hafði vanið mig við svona
skáldskap: segja hið „undur-
samlegasta" (sem Ibsen svo kall-
ar í Nóru) með því að fella alt
undan nema þá drætti sem
virðast tilviljunin sjálf; og óend-
anleikann. Hér er brugðið upp
skyndimynd af hvíta hestinum
og svipleiftri af augnaráði
ókunna gestsins; og auðvitað
stúlkan. Hún sækir vatn í skjólu
og brynnir hestinum, kyssir
hann síðan á múlann; og gestur-
inn er farinn. Hófatak; og sagan
er öll; saga heillar ævi — í
miðjum óendanleikanum. Aðal-
atriðið má aldrei segja með
orðum, því um leið og það er
sagt, þá er það ekki leingur til;
eða réttara sagt: orðið til — og
óendanleikinn á enda.
Hver var sá er kendi mér að
skilja þetta smákvæði Jóhanns
Sigurjónssonar og gaf mér þann
lykil að ljóðmælum sem hefur
dugað mér um sinn? Hún var
úng íslensk leikkona björt yfir-
litum, ég held ekki einusinni
þrítug, og gekk fram í tígulegum
alþýðleik sem er einkennilegur
fyrir Island, með blæ af upphaf-
inni kvenlegri góðvild í fasi og
máli. Mér fanst hún vera ímynd
þeirrar íslenskrar konu sem er
ort um í þulu og danskvæði. í
tempraðri mjúklega áblásinni
framsögn hennar fanst mér sem
mælt væri úr instum djúpum
hins íslenska ljóðs — þó kvæðið
væri ort á dönsku. Þessi kona
hét Anna Borg. Ég sá hana oft á
síðan leika stór hlutverk á kon-
únglega leiksviðinu í Kaup-
mannahöfn þar sem hún átti
heima, ein af leikstjörnum Norð-
urlanda. Þó sá ég hana umfram
alt og sé enn í opinberun þessar-
ar mínútu í Stokkhólmi haustið
1932.
ER KOMINN
AFTUR
Nýr framdrifinn KADETT
sem farið hefur sigurför
um Evrópu.
'0
VÉLADEILD
SAMBANDSINS
Ármúla 3 Reykjavik S. 38 900
(HALLARMÚLAMEGIN)
Þl ALGLÝSIR t'M ALLT
LAN'D ÞEGAR Þl Al'G-
LYSIR 1 MORGtMBLAÐlNt
VANTAR ÞIG VINNU (nj
VANTAR ÞIG FÓLK í %***
At’GLYSIMiA-
SIMINN ER:
22480