Morgunblaðið - 04.04.1981, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1981
18
VALKOSTIR I VIRKJUNARMALUM
BLÖNDUVIRKJUN
Virkjunrmál eru ofarlega á baugi, enda hefur iðnaðarráðherra lýst því
yfir að, nú dragi að því að ákvörðun verði tekin um næstu framkvæmdir á því
sviði. í umræðunni um virkjunarmálin ber þrjá nýja virkjunarkosti hæst;
Blönduvirkjun, Fljótsdalsvirkjun og Sultartangavirkjun. Morgunblaðið
mun birta greinar um þessa virkjunarkosti hvern um sig og fer sú fyrsta hér
á eftir; um Blönduvirkjun. Greinin er að meginefni byggð á kynningarbækl-
ingi Rafmagnsveitna ríkisins og það efni birt með leyfi útgefanda, svo og
meðfylgjandi kort.
Forsaga
Árið 1949 voru uppi ráðagerðir um virkjun Blöndu.
Raforkumálastjóri lét þá maela land við Vatnsdalsá og
Friðmundarvötn, og Pálmi Hannesson rektor athugaði
gerð og skipan jarðlaga við ofanverða Blöndu og
Vatnsdalsá að beiðni Sigurðar Thoroddsen verkfræðings.
Engar áætlanir um virkjun munu þó hafa birst fyrr en á
árinu 1957, og allt til ársins 1972 var ráðgert að virkja
Blöndu og Vatnsdalsá saman niður í Vatnsdal við
Forsæludal.
Rannsóknir á virkjunarsvæði Blöndu hófust með
vatnamælingum raforkumálastjóra í Blöndu 1949 og
Vatnsdalsá 1948. Á árinu 1970 hóf Orkustofnun undir-
búning að gerð yfírlitskorta af virkjunarsvæðinu og í
framhaldi af því var unnið að jarðfræðirannsóknum. Á
grundvelli þessara rannsókna var síðan gerð frumhönnun
um virkjun Blöndu niður Blöndudal, sem lá fyrir vorið
1975. Var þar ekki gert ráð fyrir að nýta rennsli
Vatnsdalsár.
Strax komu fram ábendingar frá heimamönnum um að
breyta fyrirkomulagi miðlunar, sem fyrirhuguð var við
Reftjarnarbungu þannig, að spjöll á beitilandi yrðu sem
minnst. Athugaðar voru ýmsar leiðir í þessu skyni, bæði
með miðlun ofar á vatnasviðinu og með því að minnka
ráðgert miðlunarrými. Hvorugt þótti þó álitlegt, þar sem
stofnkostnaður á orkueiningu yrði mun meiri, og einnig
færi eftir sem áður verulegt gróðurlendi undir vatn.
Virkjunaraðilar töldu að rækta mætti upp örfoka land í
næsta nágrenni væntanlegs miðlunarlóns og á þann hátt
mætti bæta upp hið tapaða beitiland sem undir vatn færi.
Mætti það heita sannað með tilraunum, sem starfsmenn
hjá Rannsóknarstofnun landbúnaðarins hefðu staðið
fyrir.
Með áðurnefndri frumhönnum frá árinu 1975 var
ráðgert að virkja 314 m raunfallhæð frá inntaki í fallgöng
austan í Selbungu niður í 90 m hæð y.s. í Blöndu.
Virkjunin var talin hagkvæmasti kostur til orkuvinnslu,
sem völ væri á, en meðal annars vegna andstöðu í héraði
féllu vettvangsrannsóknir að mestu niður þar til sumarið
1977, að þær voru hafnar að nýju.
Núverandi virkj-
unarhugmyndir
Samanburðarathuganir frá vorinu 1977 bentu til þess,
að minni virkjun með inntaki í námunda við Gilsvatn
kæmi mjög til greina í stað virkjunar frá Selbungu, og
síðari rannsóknir hafa einkum miðast við það.
I núverandi áætlun um virkjun Blöndu er gert ráð fyrir
að nýta 277,5 m raunfallhæð frá stíflu skammt neðan við
Gilsvatn niður í 125 m hæð y.s. í Blöndudal. Með tilhögun
þessari, sem nefnd hefur verið virkjun við Eiðsstaði,
verður orkuvinnsla nálægt 11 af hundraði minni en með
virkjun frá Selbungu. Kostir hennar eru hins vegar
einkum þeir, að áætlaður stofnkostnaður á orkueiningu
er lægri og rekstur er betur tryggður með stærra
inntakslóni og styttri skurði að inntaki.
Ráðgerð er 20 Gl miðlun í inntakslóni virkjunarinnar
neðan við Gilsvatn og 400 G1 miðlun við Reftjarnarbungu
eða 420 G1 alls. Með miðlun þessari er áætluð
orkuvinnslugeta nálægt 800 GWh/a og afl virkjunarinnar
177 MW, miðað við u.þ.b. 4500 nýtingarstundir á ári.
Áðurnefnd 400 Gl miðlun við Reftjarnarbungu miðast
við yfirfallhæ^ 478 m y.s. Við þá hæð fara undir vatn um
það bil 56 km lands, sem að verulegum hluta er gróið.
Beitargildi þess landsvæðis, sem ýmist fer undir vatn eða
ekki, er talið aðgengilegt til beitar eftir gerð miðlunar-
lónsins, hefur verið metið nálægt 2600 ærgildum, en eitt
ærgildi telst beit fyrir eina á ásamt 1,4 lömbum.
Gerðar hafa verið framkvæmdaáætlanir um byggingu
Blönduvirkjunar. Þar er gert ráð fyrir, að byggingar-
framkvæmdir taki rúm fjögur ár að loknum nauðsyn-
legum undirbúningi.
Núverandi andstaða gegn virkjun Blöndu beinist
einkum gegn miðlun við Reftjarnarbungu, þar sem
verðmætt beitiland fer undir vatn. Annað, sem talið er
valda spjöllum á landi og nytjum þess, er að jökulvatni er
veitt um Þrístiklu, Austara-Friðmundarvatn og Gilsvatn
að inntakslóni virkjunarinnar, sem m.a. mundi spilla
silungsveiði. Einnig fer nokkurt land undir inntakslónið.
Áður hefur komið fram, að athugaðar hafa verið ýmsar
leiðir til að draga úr áhrifum miðlunarlónsins á
Stöðvarhús Blönduvirkjunar
verður neðanjarðar, inni í Eld-
járnsstaðahunRu, og verða göng-
in inn að húsinu um einn
kílómetri, en frárennslisgöngin
2,1 kílómetri. Á þessu þversniði
sjást aðstæður greinilega, en
hæðin frá inntaki niður á stöðv-
argólf verður um 280 metrar.
landnytjar. Því til viðbótar hafa komið fram ábendingar
um breytta tilhögun virkjunar, þar sem einungis yrði
miðlað og virkjað í Blöndugili. Áætlun um virkjun í
Blöndugili með miðlun við Reftjarnarbungu var þáttur í
samanburði mismunandi virkjunarkosta, sem gerður var,
áður en ráðist var í frumhönnun árið 1975. Slík tilhögun
þótti ekki koma til álita sökum kostnaðar.
í þau rúmlega fjögur ár, sem aðalframkvæmdir við
byggingu Blönduvirkjunar myndu standa yfir, má gera
ráð fyrir, að 150—200 manns starfi að jafnaði við
framkvæmdir. Starfsmönnum mun fara fjölgandi yfir
sumarmánuðina, eftir því sem á líður, og verða flestir
nálægt 500 á fjórða sumri.
Að loknum framkvæmdum er gert ráð fyrir 6—10
fastráðnum starfsmönnum við virkjunina. Fleiri munu þó
að jafnaði starfa tímabundið á virkjunarstað til eftirlits
og viðhalds á mannvirkjum.
Fyrirhugað er, að aðaluppskipunarhöfn við fram-
kvæmdirnar verði á Skagaströnd, og þarf væntanlega að
styrkja veginn þaðan til Blönduóss verulega. Vegna
virkjunarinnar er ráðgert að leggja uppbyggðan veg úr
Blöndudal að stíflustæðum við Reftjarnarbungu og
Kolkuhól og vegna framkvæmda verður að gera veg
þaðan suður fyrir fyrirhugað miðlunarlón. Þessi vegur
mun tengjast núverandi Kjalvegi.
Rannsóknir
Vettvangsrannsóknir fóru fram á vegum Orkustofnun-
ar árin 1973—1979, mest þó tvö síðustu árin. Stíflustæði,
skurðleiðir, jarðgangaleiðir og stöðvarhússtæði hafa
verið könnuð ítarlega. Boraðir hafa verið samtals nálægt
3200 m til könnunar á jarðlagaskipan. Auk þess hafa
farið fram jarðeðlisfræðilegar mælingar og bergspennu-
mælingar og ítarleg leit og rannsókn á byggingarefnum.
Nauðsynlegum undirbúningi að verkhönnun er nú lokið.
Rannsóknir á lífríki vatna og lífríki og nytjum
heiðanna hafa farið fram. Að þeim hafa staðið auk
Orkustofnunar, Veiðimálastofnun og Rannsóknarstofnun
landbúnaðarins. Náttúrugripasafnið á Akureyri annaðist
náttúruverndarkönnun, sem gerð var árið 1976.
Náttúruverndarráð hefur fjallað um fyrirhugaða
Blönduvirkjun, og í umsögn sinni hefur það ekki lagst
gegn virkjuninni.
Helstu einkennistölur:
Rennsli og miðlun 2
Vatnasvið virkjunar ................... 1522 ^m
Meðalrennsli til virkjunar ............ 38,9 /S
Flatarmál miðlunarlóns 2
við Reftjarnarbungu ..................... 56 km
Nýtanleg miðlun við Reftjarnarbungu .... 400 GL2
Flatarmál inntakslóns .................... 5 km
Nýtanleg miðlun í inntakslóni ........... 20 GL
Veituleid
Skurðir ........................ 3,5 km
Vötn ........................... 8,5 km
Lagfærður farvegur .............. 10,0 km
Veita samtals ..................... 22 km
Vatnsvegir og jard-
göng virkjunar
Inntaksskurður ............................ 1,3 km
Fallgöng ...................................0,3 km
Frárennslisgöng ........................... 2,1 km
Vatnsvegir samtals ........................ 3,7 km
Aðkomugöng ................................ 1,0 km
Afl og orkuvinnsla
Verg fallhæð ..
Raunfallhæð ...
Rennslisorka ..
Orkuvinnslugeta
Virkjað rennsli .
Uppsett afl ...
Árleg nýting ..
.. 285 m
277,5 m
.. 835 GWh/a
.. 800 GWh/a
. 72,9 m /s
.. 177 MW
4520 h/a
Helstu magntölur
Gröftur lausra jarðlaga ................. 1.440.000 m3
Gröftur með rifjun ........................ 670.000 m3
Sprengingar ............................... 250.000 3
Heildarfylling í jarðstíflur ............ 2.170.000 m3
Steinsteypa ............................s.. 33.200 m,
Mótasmíði .................................. 44.000 m3
Steypustyrkarstál ..................... 1.244.000 kg
Stálfóðringar ............................. 455.000 kg
Skýringar
MW = Megawatt = 100 kW
GWh = Gigawattstund = 1.000.000 kWh
GWh/a = Gigawattstundir á ári
G1 = Gigalítri = 1.000.000 m = 1.000.000.000 lítrar