Morgunblaðið - 26.04.1981, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. APRIL 1981
39
Það gæti verið ákaflega árangursríkt
að ráðast á hafnarborg með sýklaVopnum
... ef skilyrðin eru hagstæð
(SJÁ: Sýklahernaður)
SKOÐANIR
Við erum
ekki alein í
alheiminum
Líf og jafnvel menningarþjóð-
félðg finnast að ollum líkindum á
öðrum hnöttum, segir í skýrslu,
sem visindamenn hafa sett saman
fyrir Sameinuðu þjóðirnar, en
hún verður lögð fyrir aðra ráð-
stefnu SÞ um rannsóknir og
friðsamlega nýtingu geimsins,
sem haldin verður í ágúst á
næsta ári í Vín í Austurríki.
Höfundar kaflans, sem fjallar
um leit að „viti bornum verum á
öðrum hnöttum", eru 15 vísinda-
menn frá Bandaríkjunum, Sovét-
ríkjunum, Bretlandi, Frakklandi,
Tékkóslóvakíu, Póllandi,
Ungverjalandi, Japan, Indónesíu
og Indlandi. Að þeirra sögn er
ekki ólíklegt að álykta sem svo, að
frumstætt líf hafi þróast af líf-
rænum efnasamböndum í frum-
höfum jarðar, sem síðan hafi getið
af sér flóknari lífsmyndir og þar á
meðal manninn.
Visindamennirnir víkja að því,
að Víking-geimförin tvö, sem
Bandaríkjamenn sendu til Mars
árið 1976, hafi ekki fundið nein
merki um líf, en þeir telja þó, að
líf geti fundist annars staðar á
Mars, sem er sá hnöttur í sólkerfi
voru, sem líklegastur er talinn til
að fóstra lifandi verur, ef jörðin er
undanskilin. Vísindamennirnir
einskorðuðu sig þó ekki við sól-
kerfið eitt, heldur létu hugann
reika um alla Vetrarbrautina og
sögðu m.a.:
„Það er mjög líklegt, að líf hafi
kviknað á reikistjörnum annarra
sólna í Vetrarbrautinni og í al-
heiminum, á sama hátt og það
upphófst á jörðunni. Það er einnig
trúlegt, að það hafi gengið í
gegnum ýmis stig líffræðilegrar
þróunar og öðlast skynsemi eins
og menn skilgreina hana.“
Vísindamennirnir benda á, að
sumar sólir kunni að vera 20
milljarða ára gamlar, en okkar sól
er hins vegar aðeins 4,5 milljarða
ára og því segja þeir, að „menn-
ingarþjóðfélög á öðrum hnöttum
geti verið milljónum ára eldri en
menning jarðarbúa". Að þeirra
sögn tæki geimferð í leit að slíku
Liklega skást að ná sambandi
með útvarpssendingum
menningarþjóðfélagi að öllum lík-
indum þúsundir milljóna ára og
þess vegna væri „miklu árangurs-
ríkara að leita þess með því að
fylgjast með útsendingum eða
útvarpssendingum, sem frá því
bærust".
Vísindamennirnir telja, að
besta aðferðin til að finna aðrar
viti bornar verur sé að fylgjast
grannt með örbylgjutíðnisviðinu
og merkjum, sem „annaðhvort
væru send beinlínis til að koma á
sambandi við hugsandi verur á
öðrum hnöttum eða notuð í þágu
viðkomandi menningar eingöngu".
Höfundar skýrslunnar láta þess
getið, að „sumir hafi af því
áhyggjur, að skilaboð frá há-
þróuðu þjóðfélagi geti valdið því,
að mönnum finnist lítið til síns
eigin samfélags koma“ og haft
aðrar neikvæðar afleiðingar.
„En mennirnir eru frjálsir að
því að láta sem vind um eyru þjóta
skilaboð frá framandi verum, sem
þeim geðjast ekki að,“ segja þessir
vísu menn. „Þeim ber engin skylda
til að svara. Á hinn bóginn gæti
slíkt samband komið öllu mann-
kyni að afar miklu gagni. Það gæti
lokið upp fyrir mönnum fortíð og
framtíð alheimsins, útskýrt
grundvallarlögmál efniseindanna,
hornsteins og byggingarefnis allra
hluta, og sýnt mönnum fram á ný
líffræðileg sannindi.
Menn kynnu að geta átt sam-
ræður við fjarlæga og djúpúðga
vitringa um æðstu gildi viti bor-
inna vera og þjóðfélaga þeirra og
e.t.v. orðið þátttakendur í sam-
starfi, sem næði um alheim allan.“
- WILLIAM N. OATIS
ÞJÓÐRÁÐ
„Viltu vera með mér“ scgir lítill
snáði við lélaga sinn. „Nei, ég get
það ekki, en ég kem aftur eftir
viku,“ cr svarið sem hann fær. Og
sá. er þannig svaraði, er barn
fráskilinna foreldra, sem býr bíeði
hjá föður sinum og móður, þótt þau
búi hvort í sínum bæjarhluta.
Barnið er cinfaldlega eina viku hjá
hvoru foreldranna og skiptir um
dvalarstað um helgar.
Þetta fyrirkomulag er nefnt sam-
eiginlegt forræði og það ryður sér nú
mjög til rúms í Bandaríkjunum.
Ástæðan er m.a. sú, að feður taka
stöðugt ríkari þátt í uppeldi barna
sinna og komi til skilnaðar vilja þeir
fá að gegna veigameira hlutverki
gagnvart þeim en að hitta þau um
helgar.
Ein hjón af hverjum fimm í
Kaliforníu, sem slíta samvistum,
kjósa nú að hafa sameiginlegt for-
ræði fyrir börnum sinum. Sam-
kvæmt því hafa báðir foreldrarnir
jafnan lagalegan rétt og bera sam-
eiginlega ábyrgð á ákvörðunum, er
snerta líf barna þeirra. Oft hafa þau
sameiginlegan bankareikning vegna
þarfa barnsins og yfirleitt á barnið
tvö heimili og dvelst jafnlengi á
hvoru þeirra.
EÞIOPIA
Þrælkaðir í
hel á „sam-
yrkjubúum“
Ekkert lát virðist á flóttamanna-
straumnum frá Eþiópíu inn í Súd-
an og raunar hefur hann ekki verið
meiri í annan tíma. Þvi valda
einkum nauðungarvinnubúðirnar,
sem Eþiópiustjórn hefur komið á
fót og kallar samyrkjubú, og mikil
striðsátök i Tigray-héraði.
Flestir flóttamannanna eru fólk,
sem flúið hefur samyrkjubúin svo-
kölluðu nálægt bænum Humera, en
einnig eru í þeirra hópi liðhlaupar úr
hernum og bændur, sem nú eiga
hvergi höfði sínu að halla vegna
bardaganna milli stjórnarhersins,
sem nýtur stuðnings Rússa, og
skæruliða Tigray-manna.
Sá ráðherra í Eþíópíustjórn, sem
fer með málefni samyrkjubúskapar-
ins, tók svo stórt upp í sig nú fyrir
skemmstu að kalla hann „mesta
árangur byltingarinnar", en flótta-
fólkið hefur aðra sögu að segja.
Gebre Amiak Asebeha, sem er 24
Til skiptis
hjá mömmu
og pabba
MÓÐIR OG BARN. Bæði svelta og
eiga i rauninni hvergi skjól i hinni
striðshrjáðu Eþiópiu.
ára gamall, komst við illan leik til
landamærabæjarins Gedaref í Súd-
an eftir 18 klukkustunda ferð frá
Humera. Þegar hann náði áfanga-
stað voru fötin hans í henglum,
fæturnir illa útleiknir eftir eggja-
grjótið og að öðru leyti var auðséð á
Gebre, að hann hafði átt illa ævi.
Um 40% hjónabanda í Bandaríkj-
unum enda með skilnaði. Það var
óhjákvæmilegt að finna heppilegra
fyrirkomulag á uppeldismálunum én
það sem lengi tíðkaðist, sem sé, að
móðirin sæi um allt nema helgarnar.
Breyttir fjölskylduhættir i Banda-
ríkjunum hafa og valdið því, að
meira en helmingur kvenna í Banda-
ríkjunum sem eiga börn undir 18 ára
aldri, sinna störfum utan heimilis.
Þessar konur vilja ekki fyrirgera
réttindum sínum gagnvart börnun-
um, ef til skilnaðar kemur. Þær vilja
heldur ekki bera alla ábyrgð á þeim.
Og í raun réttri voru flestir komnir á
þá skoðun, að hið hefðbundna fyrir-
komulag væri gengið sér til húðar.
„Sameiginlegir krakkar" eins og
átta ára gamall drengur kallar
sjálfan sig og sína líka, virðast
yfirleitt ánægð með þessa nýju
skipan. En sálfræðingar vilja brýna
fyrir foreldrum að skilja greinilega á
milli uppeldishlutverks síns og
vandamála í hjónbandinu. Séu þeir
ekki færir um þetta, gæti fyrirkomu-
lag, er byggir á sameiginlegu forræði
foreldra, valdið börnum þeirra
háskalegum sálrænum örðugleikum
og öryggisleysi.
- ANTIIEA DISNEY
„Á hverjum degi hófum við vinnu
klukkan sex að morgni og hættum
ekki fyrr en klukkan hálfsjö á
kvöldin fyrir utan matartímann.
Þeir brýndu það stöðugt fyrir okkur,
að við skyldum ekki reyna að sleppa.
Þeir sögðu, að við værum umkringd-
ir skriðdrekum.
Fólkið var allt veikt og deyjandi.
Margir fengu aðeins einn kornmat-
arbolla, sem átti að duga þeim í þrjú
mál, og gátu þess vegna varla staðið
á fótunum. Ef menn gátu hins vegar
ekki unnið, fengu þeir engan mat,
þannig að sumir unnu þar til þeir
duttu niður dauðir."
Frásögn Gebres er dæmigerð fyrir
hundruð manna, sem streyma inn í
Súdan frá samyrkjubúunum við
Humera. Starfsmenn ýmissa hjálp-
arstofnana halda því fram, að
Eþíópíustjórn gefi fólkinu í nauð-
ungarvinnubúðunum, eða samyrkju-
búunum svokölluðu, mat, sem hún
hefur komist yfir frá alþjóðlegum
hjálparstofnunum, en þó ekki meira
en svo, að það rétt dugir til að draga
fram lífið. Tilgangurinn með sam-
yrkjubúunum sé hins vegar sá að
framleiða sem mest korn sem
greiðslu fyrir vopnasendingar Sovét-
manna.
- GAYLE SMITH
HÓTELMENNING
Svik og prettir
í fínu umhverfi
Michael Nicod heitir uppáfinn-
ingasamur og óhræddur breskur
félagsfræðingur, sem um nokk-
urt skeið sigldi undir fölsku
fiaggi til að kynnast lífi og starfi
hótelþjóna, og þá einkum þeirri
hliðinni, sem allajafna snýr ekki
að gestunum.
Nicod réðst sem þjónn á sex
bresk hótel til að geta af eigin
raun sagt frá bellibrögðum þjón-
anna og taugastríðinu sem gjarna
er háð milli þjónanna og gesta
þeirra, og frá þessari reynslu sinni
segir hann í lítilli bók, sem nýlega
kom út, en seinna á þessu ári er
von á annarri með ítarlegri upp-
lýsingum.
Að sögn Nicods var það rétt eins
og sjálfsagður þáttur í starfsþjálf-
un hans á hótelunum, sem hann
nafngreinir ekki, að vinnufélagar
hans kenndu honum klækina og
bellibrögðin, sem þeir beittu gest-
ina þegar þeir sáu sér færi á, og
oft var hann furðu lostinn yfir því
sem fram fór á bak við slétt og
fellt yfirborðið.
Einn þjón nefnir Nicod, sem
hafði það fyrir sið að næla sér í
köku úr veitingaborði hótelsins,
skera hana í sneiðar og selja hana
síðan í veitingasalnum. Andvirð-
inu stákk hann í eigin vasa.
Verulegir þjófnaðir eru þó fátíðir,
segir Nicod, og ekki á færi ann-
arra en þeirra, sem öllum hnútum
eru kunnugir. Hins vegar var
að að bera fingur að nefinu.
meira en nóg um það, sem Nicod
kallar „smávegis sviksemi" eins og
t.d. það að smyrja örlítið á reikn-
inginn, gefa rangt til baka, hafa
drykkinn einfaldan eða rúmlega
það þegar hann á að vera tvöfald-
ur eða þynna hann jafnvel með
vatni. Þá eru ekki veisluhöldin
síður ábatasöm: 12 vínflöskur eru
kannski pantaðar á eitt borð en
reyndin er sú, að fæstir taka eftir
því hvort aðeins 11 eru afgreiddar
um kvöldið.
Nicod komst að því, að besta
aðferðin til að komast upp með
dálitla hvinnsku án þess að eftir
væri tekið væri að vera nógu
stimamjúkur og ómissandi í aug-
um gestanna og gleyma því aldrei,
að framkoman og útlitið verða að
vera í lagi. Ein fyrirmælin hljóð-
uðu á þessa leið: „Þú mátt aldrei
bera fingur að nefinu, aldrei fara
höndum um hárið, aldrei strjúka
þér um hökuna ... og alltaf að
bera þig eins og þú værir Karl
Bretaprins."
„Þú ert í hlutverki þrælsins,"
sagði einn kennara Nicods, „og þú
verður að læra að haga þér ekki
eins og lávarður.” í bók sinni segir
Nicod, að það hafi verið sama hve
hótelið hafi þótt fínt, þjónunum
hafi alltaf fundist sem þeir væru
varla mannlegar verur. „Til að
bæta sér þetta upp og létta aðeins
á leiðindunum fara þeir að líta
niður á viðskiptavinina og nota
sitt eigið tungutak til að lýsa
þeim.“
Fáir vinnufélaga Nicods töldu
það yfirleitt nokkurt leyndarmál
og því síður óheiðarlegt sem þeir
höfðust að. Einu sinni heyrði hann
samtal þjóns á einu fínu hótel-
anna og veitingastjórans, sem var
að spyrjast fyrir um týnda flösku.
„Nú, þú veist ósköp vel að ég
nappa einu og öðru ... Ég veit, að
þú veist það jafn vel og ég... en
ég geri það ekki þegar þýðingar-
mikill gestur á i hlut... eða, ef ég
geri það, þá geri ég það þannig, að
það er ekki minnsta hætta á, að
það komist upp.“
- GEORGE BROCK