Morgunblaðið - 02.12.1981, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1981
11
Kristmann Guðmundsson
Haustljóð eru heimild um
aldrað skáld sem unir vel hag
sínum og hefur varðveitt
bernsku sína. Geðþekk eru ljóð
til ungra dætra skáldsins og
annarra barna, ekki síst Tólf ára
strákur. Andi þjóðkvæða svífur
yfir Hrafnistu. Nýrómantískan
andar á Norðurbæ Hafnarfjarð-
ar vonandi með einhverjum
árangri fyrir nágranna skálds-
ins.
Það sem minnisstæðast verður
eftir lestur Haustljóða eru ljóðin
um börnin og óðirnir um kon-
urnar. Bókina endar Kristmann
á einum slíkum óði, vel orðaðri
játningu:
Skrýtin fiðrildi
kitla hjarta mitt
er ég hugsa um þig,
— um hönd þína,
sem er hlý og einlæg,
— um rödd þína,
sem gaf mér hugrekki og gleði,
— um munninn þinn
mjúka og heita,
— um regnbláu augun þín,
— nærveru þína,
sem tók frá mér
beiskan kaleik einverunnar,
— um þig, vina.
Haustljóð voru gefin út á átt-
ræðisafmæli Kristmanns Guð-
mundssonar 23. október sl.
Nánast hvaða framstefnumaður
sem er gæti skrifað undir þetta
með Brynjólfi. Það ber að taka
fram, að Brynjólfur aðhyllist ekki
í þessari bók neina frumstæða
endurspeglunarkenningu um
þekkingu á borð við þá, sem Lenín
hélt fram. Önnur kennisetning,
sem Brynjólfur virðist trúa, er, að
við beitum því hugtakakerfi, sem
er mannfólkinu hjálplegast í iífs-
baráttunni, því kerfi, sem sé nyt-
samlegast. Það er ekkert því til
fyrirstöðu að sumir framstefnum-
enn samþykki þetta með honum.
Ein merkilegasta ráðgátan, sem
Brynjólfur fæst við, er ráðgátan
um frelsi og löggengi, hvernig það
má vera, að menn séu frjálsir að
gera það, sem þeir vilja, en eru
samt sem áður hlekkur í orsaka-
samhengi efnisveruieikans. Hann
telur sig leysa ráðgátuna og orðar
lausnina svo, en þetta dæmi sýnir
jafnframt helzta löst hans: „Jafn-
skjótt og menn skilja það, að hið
hlutverulega löggengi, sem vísvit-
aðar ákvarðanir þeirra og athafn-
ir ráðast af, er ekki nauðsyn, sem
þeir verða að hlíta af hálfu fram-
andi afla, heldur þeirra eigin vera,
þeirra eigin ákvörðun séð frá öðru
horfi, þá hverfur mótsögnin." (Bls.
220.) Þessi setning er myrk en ekki
óskiljanleg, og það er þess virði að
leggja á sig þá fyrirhöfn að kom-
ast til botns í því, sem Brynjólfur
vill halda fram. En þess er samt
ekki að vænta, að allir, sem það
gera, fallist á kenningar hans.
Mótsögnin, sem hann leitast við að
eyða, hverfur nefnilega ekki, þótt
menn skilji. Það þarf meira til.
Hvar er
niðurlægingin
Bókmenntír
Jóhanna Kristjónsdóttir
Hafliði Vilhelmsson:
Sagan um Þráin, skáldsaga.
Útg. Örn og Örlygur 1981.
Á kápu er spurt: Hver er
Þráinn? Mér kemur Þráinn svo
fyrir sjónir að hann sé venju-
legur sölukall, vinnur hjá fyrir-
tækinu Molyester, nánar til-
tekið í matvæladeildinni. Hann
dreymir um stöðuhækkun, þeg-
ar Ásgeir nokkur hættir sem
deildarstjóri. Þráinn hefur ver-
ið kvæntur Jóhönnu í allmörg
ár, þau eru barnlaus og nú ligg-
ur hún á spítala að heyja
dauðastríð sitt. Þráinn horfir
töluvert mikið á sjónvarpið, fer
stundum út að skemmta sér og
kemst þá í kynni við konuna
Kristínu Dýrmundsdóttur, sem
reynist nokkuð undarleg vera.
Hann tekur frænku sína Stellu
um skeið inn á heimili sitt, hún
er að hefja sagnfræðinám við
háskólann, en vendir sínu
kvæði í kross og fer í
Myndlistaskólann. Stundum
kemur til hennar strákur og þá
liggur Þráinn á gægjum við
skráargatið og fylgist með at-
ferli þeirra af mikilli græðgi.
Lyktir eru þær að Jóhanna
deyr, Þráinn fær líklega ekki
stöðuna og er sendur út til
Þýzkalands í skemmti/verzlun-
arferð og kemst þar í kynni við
tvo Þjóðverja, sem notfæra sér
að hann er drukkinn og syfjað-
ur til að afhafna sig á honum
báðir tveir. Þar með telur Þrá-
inn að niðurlæging sín sé full-
komnuð, viðurkennir hana og
lýkur þar með bókinni. Mér er
að visu spurn — um hvaða
niðurlæginguer svo sem verið
að tala? Þráinn er kannski ekki
stórmerkilegur persónuleiki,
honum vegnar ekki sérlega vel
í vinnunni, Kristín stingur af
til Kanaríeyja með ótilgreind-
um Ingólfi, en að þetta sé slík
heimsniðurlæging, sem er látið
liggja að, það fæ ég ekki séð.
Hafliði Vilhelmsson hefur
augsýnilega unun af því að
skrifa og það er gott og gilt svo
langt sem það nær. Frásagnir
af vinnustað, heimilinu, spítal-
anum — eiginlega er fæst af
þeim áhugavert. Því er það
þessi skriftargleði höfundar og
ótvíræð ritgáfa sem úrslitum
ræður að maður les bókina.
Hér er ekki á ferð þjóðfélags-
ádeila og má út af fyrir sig
þakka fyrir það, ekki heldur
uppgjör milli kynja — einnig
þetta er kostur. En ég hnaut
um málskyn höfundar; það
liggur ljóst fyrir frá byrjun, að
Hafliði Vilhelmsson gengst
upp í því að nota slettur og
sérvitringslegt orðfæri og út af
fyrir sig finnst mér allt í lagi
þótt taska sem stendur undir
rúmi brosi og luxorlampi bæti
á sig klísturmerkjum og það
má væntanlega vel segja að
„hugur hans er blankur eins og
hvít pappírsörk" og Þráinn er
vís til að höggva höfðinu sam-
þykkjandi og böggla út úr sér
orðunum og fleira í þeim dúr.
Aftur á móti meiðir það mál-
kennd mína þegar höfundur
tekur svo til orða: „Síðan hafði
hann legið spenntur yfir
hrollvekjunni eftir Hitchcock.
Syrgði endinn, því að myndin
var svo góð“, talað er um að
segja eitthvað „spennandi
röddu“, og þó Þráinn sé að mati
höfundar óvenjulegur maður,
finnst mér líkingin „Þráinn
ískraði af meinfýsinni gleði"
ekki gott mál né heldur að
„ræða Ásgeirs sveif í loftinu
allan daginn". Auk þess fékk ég
ekki botn í eftirfarandi (nema
Þórný sé enn verr að sér í ís-
lenzku en Þráinn). „Þórný
þurfti margs að spyrja, þess
sama og í gær og í fyrradag.
Þráinn svaraði að Jóhönnu
elnaði sóttin.
Elna? spurði Þórný van-
trúuð. Þú sagðir í gær, að henni
færi hnignandi. Er hún að
koma til?“ í rituðu máli fer af-
ar illa á að segja að kaupfé-
lagsstjórar og forsvarsmenn
verzlana geri sér tíðreist í bæ-
inn og einnig að ísskápur sé
ekki gæfulegur af því að þar er
lítið um matföng. Af nógu slíku
er að taka en ég nefni aðeins
eitt í lokin: ég hef ekki heyrt
fyrr svo að orði komizt sem
Stella frænka hér, þegar Þrá-
inn stingur upp á að hún fái sér
kærasta: „Ó, nei sko, þakka þér
fyrir. Mér dettur ekki í hug að
binda frelsi mitt við aðra mann-
eskju.“ Sumt af þessu og afar
mörgu fleiru kann að standast,
en sums staðar tekur höfundur
sér meira skáldaleyfi en ég get
sætt mig við hvað málfar og
notkun orða snertir.
Síðasti kafli bókarinnar
finnst mér svona á mörkunum
að vera birtingarhæfur, eink-
um og sér í lagi, þar sem ég get
ekki komið auga á samhengi
hans við söguna að öðru leyti.
Klám eða djarfar lýsingar eiga
rétt á sér, svo fremi það sé til
framdráttar sögunni eða í
tengslum við hana. Hér fannst
mér bara vera riðið út í bláinn.
Verða
óskila-
kettir úr
sögunni?
Kattavinafélagið
gengst fyrir eyrna-
merkingum katta
um allt land
Kattavinafélagið hefur ákveð-
ið í samráði við hérað.sdýralækni,
Brynjólf Sandholt, að taka upp
eyrnamerkingar á köttum frá og
með næstu áramótum. llm er að
ræða tattóveringu í hægra eyra
kattarins, sem samansett er úr
bókstöfum og tölustöfum, fyrsti
stafurinn í merkinu verður
bókstafur og tákn þess umdæmis
sem kötturinn er skráður í.
í samtali við Mbl. sagði
Svanlaug Löve hjá Kattavina-
félaginu að landinu yrði skipt
upp í umdæmi á svipaðan hátt
og gert er við merkingu bif-
reiða. Eins og áður sagði verð-
ur fyrsti stafurinn bókstafur,
staðsettur dýpst i eyranu,
næsti tölustafur táknar síðari
tölu þess árs er kötturinn er
merktur. Þriðji, fjórði og
fimmti tölustafurinn verða síð-
an númer kattarins. Köttur
sem merktur er í Reykjavík 81
og fær númerið 48 verður
þannig merktur R-1048.
Sagði Svanlaug að jafnframt
yrðu prentuð nafnskírteini,
sem fyllt verða út af þeim
dýralækni sem sér um
merkinguna, en þar kemur
fram nafn kattarins, dagsetn-
ing er merking fer fram, nafn,
heimilisfang og símanúmer
eiganda og að lokum eyrna-
merki kattarins. Nafnskírteini
þessi verða í þremur eintökum,
eigandi fær eitt, Kattavinafé-
lagið eitt og dýralæknir heldur
einu. Með þessu móti heldur
Kattavinafélagið skrá um alla
merkta ketti á landinu, og upp-
lýsingar um þá sem finnast
verður því hægt að fá hjá
Kattavinafélaginu og full-
trúum þess úti á landsbyggð-
inni.
-4Í
LJÓSMYNDAÞJÓNUSTAN S.F.
LAUGAVEGI 178 REYKJAVIK SIMI 85811
P0LAR0ID 1000
SUPERC0L0R
Verö frá kr. 494 með filmu.
Ein mest seida
myndavél í heimi
Einkaumboö fyrir POLAROID:
POLAROID filmur og vélar færöu í flest-
um Ijósmyndavöruverslunum og mörgum
öörum verslunum um land allt.
Með öðrum myndavélum tekur þú bara
og tekur, en meö POLAROID færðu
myndirnar á augabragðil
POLAROID er ekki aðeins hrókur alls
fagnaöar, því POLAROID býöur einnig
mikiö úrval fullkominna myndavéla sem
einfalda verkefnin í atvinnulífinu.