Morgunblaðið - 02.12.1981, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1981
21
hversu þrumuröddin í þessu máli
hefur borist um þessar byggðir."
í grein Andrésar Eyjólfssonar
fyrrv. alþingismanns, sem birtist
í afmælisriti UMSB 1962 segir
m.a.: „Þess má enn geta, að þegar
Reykholtsskóli tók til starfa
vantaði leikfimishús, en fjárráð
skólans voru þá þrotin. En þá
lögðu góðir ungmennafélagar
fram fé sem nægði til að byggja
leikfimishús. Hefur endur-
greiðsla þess fjár aldrei komið
fram á reikningum skólans."
Andrés var lengi formaður skóla-
nefndar og því kunnugur þessu
máli. í þessum sama sal var 50
ára afmælisins minnst.
Nýjustu byggingarnar í Reyk-
holti eru skólastjórabústaður
keyptur á þessu ári, heimavistar-
álma og kennarabústaður, hvort
tveggja byggt eftir 1970. Tilfinn-
anlega vantar aðstöðu vegna
mötuneytis, gera upp upphaflega
skólahúsið, sundlaug o.fl. Þá eru
skipulagsmál staðarins í deigl-
unni, verið að gera við prests-
bústað og kirkjan þarfnast við-
gerðar eða endurnýjunar.
Snorragarður hefur verið van-
ræktur undanfarin ár, verður
reyndar á fleiri stöðum að taka
til hendi um ytra útlit staðarins,
því ferðamenn eru margir
sumarmánuðina, að líta hinn
sögufræga stað.
Eru nokkrar vonir bundnar við
að nú á næstunni rætist úr þess-
um erfiðleikum staðarins, vegna
afmælisins og einnig var nýlega
sett á laggirnar nefnd, með Rún-
ar Guðjónsson sýslumann í for-
sæti, til þess að finna leiðir
staðnum til góða.
í vetur eru í skólanum um 150
nemendur, þar af 68 nemendur
sem stunda nám í 9. bekk
grunnskóla en hinir eru á fram-
haldsskólastigi. Þrettán kennar-
ar eru í fullu starfi en þrír í
hálfu, starfsmenn skólans eru
alls 24.
A síðstliðnu hausti varð að
vísa frá milli 70 og 80 umsókn-
um. Formaður skólanefndar
Reykholtsskóla er eins og áður
hefur komið fram Snorri Þor-
steinsson fræðslustjóri, en með
honum starfa í nefndinni þeir sr.
Jón Einarsson Saurbæ, Sturla
Jóhannesson Sturlureykjum,
Guðlaugur Torfason Hvammi,
Hvítársíðu og Jón Þ. Björnsson
kennari Borgarnesi. Ó.G.
Idunn gefur
Miðbæ Deu
Trier Mörch út
IÐUNN hefur gefið út skáldsög-
una Miðbæinn eftir danska höf-
undinn Deu Trier Mörch með
myndskreytingum höfundar. Ólöf
Eldjárn þýddi. Þetta er þriðja
skáldsaga höfundar sem út kemur
á íslensku. Hinar fyrri voru Vetr-
arbörn og Kastaníugöngin. Hefur
einkum sú fyrrnefnda, sem fjallar
um reynslu sængurkvenna, orðið
viðkunn, verið þýdd á mörg tungu-
mál og kvikmynduð. Dea Trier
Mörch er menntaður myndlistar-
maður og fæst jöfnum höndum við
ritstörf og grafíklist. Myndskreyt-
ir hún jafnan bækur sínar og er
fjöldi grafíkmynda í Miðbænum.
Ragnhildur Helgadóttir:
Varnaröryggi og friður
Geta viðlíka atburðir og í Dan-
mörku og Svíþjóð gerzt hér?
Ragnhildur Helgadóttir kvaddi sér hljóðs utan dagskrár í
Sameinuðu þingi 10. nóvember sl., í tilefni frétta frá Svíþjóð
(strands sovézks kjarnorkukafbáts) og Danmörku (sovézkra
njósna og fjárframlaga til ,,frióarhreyfingar“). Þessi ræda
hefur vakið töluvert umtal í þjóðfélaginu og hörð viðbrögð í
Þjóðviljanum. Þess vegna þykir rétt að birta hana hér í heild
svo lesendur Mbl. geti kynnt sér efni hennar sjálfstætt.
Ályktun landsfundar
um utanríkismál
Ég kveð mér hljóðs vegna þeirra
uggvænlegu frétta, sem nýlega
hafa borist frá Svíþjóð og Dan-
mörku. Sömu daga og sovézkur
kafbátur með kjarnorkuvopn
finnst í landhelgi hins hlutlausa
ríkis Svíþjóðar, verður það uppvíst
í Danmörku, að Sovétríkin veita fé
til starfsemi danskra aðila, er
kveðast vinna að friði og afvopn-
un. Öll erum við Islendingar frið-
elskandi fólk og viljum frelsi og
öryggi okkar lands. En okkur hef-
ur greint á um aðferðir.
Flest okkar aðhyllast þá stefnu
íslenzka ríkisins, sem er fólgin í
þátttöku í varnarsamstarfi Atl-
antshafsbandalagsþjóðanna, en
aðrir telja landi okkar best borgið
með því að það sé óvarið. Ymsir
aðhyllast af þessum sökum og
taka þátt í starfsemi hreyfinga;
sem fyrst og fremst kenna sig við
frið, en virðast því miður oft og
tíðum vinna að öðru markmiði en
látið er í veðri vaka.
Utanríkismálaályktun, sem ein-
róma var samþykkt á nýafstöðn-
um landsfundi Sjálfstæðisflokks-
ins segir svo með leyfi hæstv. for-
seta:
„Sjálfstæðisflokkurinn hefur
ávallt haft það að markmiði að ís-
lendingar fái að lifa á íslandi án
afskipta eða yfirgangs annarra.
Með þetta að leiðarljósi hefur ís-
land tekið afstöðu í átökum aust-
urs og vesturs og skipað sér í flokk
frjálsra þjóða. Þessari afstöðu
fylgir ábyrgð. Sjálfstæðisflokkur-
inn skorast ekki undan þessari
ábyrgð, heldur vill að undir henni
sé staðið með því að sameina Is-
lendinga enn betur en hingað til
andspænis þeirri hættu, er leiðir
af auknum hernaðarumsvifum á
Atlantshafi." Síðar segir í álykt-
uninni með leyfi hæstv. forseta:
,íslenzk varnarstefna felst í því að
íslendingar geri sínar eigin tillög-
ur um varnirnar, meti varnarþörf-
ina og fyrirkomulag varnanna.
Efla þarf almannavarnir og auka
skilning á nauðsyn þeirra. Jafn-
framt þarf að huga að örygginu
inn á við og gera nauðsynlegar
ráðstafanir til að erlend ríki eða
útsendarar þeirra, útlendir eða
innlendir, grafi ekki undan öryggi
ríkisins og sjálfstæði þjóðarinnar
innan frá.“
Uggvænlegar fréttir
frá Svíþjóð
og Danmörku
Sovétríkjanna með friðar- og
vopnleysistali sínu þegar haft er í
huga að jafnskjótt og kjarnorku-
vopnakafbáturinn var kominn
heim til sín klingdi í Moskvufrétt-
um krafan um kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd. Var þeirri frétti
samvizkusamlega komið til skila í
íslenzka Ríkisútvarpinu strax í
gær svo að við færum ekki í graf-
götur um hinn einlæga friðarvilja
á bak við kjarnorkubátsheimsókn-
ina til Svíþjóðar. Með þessu hefur
hinum friðsömu Norðurlandabú-
um verið freklega misboðið. í slík-
um yfirlýsingum Sovétríkjanna
rétt eftir atburðinn við Karls-
krona felst enn á ný sá tilgangur
að hræða V-Evrópu til afvopnun-
ar. Það er aðferð Sovétríkjanna til
að halda eigin yfirburðum í
vopnabúnaði, sem vissulega eru
ótvíræðir hér í Evrópu, að mati
hinna virtustu sérfræðinga á
þessu sviði.
Augljóst er, að öld sovézkrar
heimsveldisstefnu er ekki liðin og
óskastaða hennar er að sem flest
Evrópulönd séu utan Atlants-
hafsbandalagsins og vanbúin að
vopnum, enda halda helztu vinir
Sovétríkjanna hér á landi uppi
stanzlausum hræðsluáróðri, sem
miðar að varnarleysi hér á landi
sem annars staðar í Evrópu.
Sovézk viðleitni
til skoðanamyndunar
á íslandi
Lars Verner, formaður vinstri
sósíalista í Svíþjóð, sá hinn sami
og Þjóðviljinn vitnar til í dag, seg-
ir alveg nýlega, í októberblaði
„Frétta frá Sovétríkjunum", er
hann talar um kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd, með leyfi hæstv.
forseta:
„Slíkt svæði mundi stuðla að
stöðugra ástandi á Norðurlöndun-
um, slökun spennu og auðvelda af-
vopnun. Það hefði í för með sér
jákvæð áhrif fyrir Evrópu í heild
og opnaði leið,“ ég undirstrika
þessi seinustu orð hæstv. forseti,
,og opnaði leið fyrir Danmörku,
Island og Noreg til útgöngu úr
NATO.“ Það er megintilgangur-
inn.
Ritið sem ég las úr er raunar
gefið út á vegum Sovétríkjanna,
og að því er ég tel í andstöðu við
anda gildandi laga á Islandi, sem
eiga að sporna við blaðaútgáfu er-
lendra ríkja hér. í fréttum sem
fram komu um njósnamálið í frið-
arhreyfingunni i Danmörku var
gerð grein fyrir nokkrum samtök-
um, sem ættu aðild að dönsku frið-
Kagnhildur Helgadóttir
arnefndinni, en fram hefur komið,
að þau eru m.a., með leyfi hæstv.
forseta: Fulltrúar hins demokrat-
iska bandalags danskra kvenna,
danskra ungkommúnista, sam-
taka prentara, heimsfriðarráðs-
ins, vináttufélags Danmerkur og
Sovétríkjanna og vináttufélags
Danmerkur og Austur-Þýzka-
lands. Það er rétt að draga það
fram, að flest þessi samtök eiga
systursamtök hér á landi og móð-
ursamtök íslenzku friðarnefndar-
innar er alþjóðaheimsfriðarhreyf-
ingarráðið, sem hefur aðsetur í
Moskvu.
I íslenzku friðarnefndinni eru
um 100 aðilar og í stjórn þess eru
tveir starfsmenn blaðsins „Frétta
frá Sovétríkjunum," málgagns
Ráðstjórnarríkjanna á íslandi, en
þau eru Haukur Már Haraldsson,
formaður friðarnefndarinnar, sem
er umbrotsmaður þessa blaðs,
blaðafulltrúi Alþýðusambands ís-
lands og áhrifamaður í Alþýðu-
bandalagi og svo ritstjóri sama
blaðs, María Þorsteinsdóttir, sem
einnig hefur lengi verið forystu-
kona í Menningar- og friðarsam-
tökum kvenna og er einnig áhrifa-
maður í Alþýðubandalaginu.
Það eru augljós tengsl með viss-
um hætti, ég veit ekki hversu
miklum eða hversu alvarlegum,
milli þessara íslenzku friðarsam-
taka og Sovétríkjanna. M.a. segir
ívar Jónsson, formaður vináttufé-
lagsins MÍR, í enn einu tölublaði
af „Fréttum frá Sovétríkjunum",
þetta eintak er frá því í sumar,
formaður MÍR segir með leyfi
hæstv. forseta:
„Við í viníttufélaginu MÍR höfum
átt mjög góð og víðtæk tengsl við
Sovétríkin ásamt með íslenzku frið-
arnefndinni og Menningar og frið-
arsamtökum íslenzkra kvenna. Við
munum halda áfram að vinna að efl-
ingu íslenzk-sovézkra samskipta og
ég álít, að starf okkar muni stuðla að
því að varðveita friðinn í Norður
Evrópu."
Utanstefna Svavars
og byltingarafmæli
MÍR
Þetta voru hans orð, herra for-
seti, og ég veit ekki hvort margir
geta tekið undir þetta álit for-
mannsins, en ég álít a.m.k. að
þeim, sem það hafa gert, fari nú
mjög fækkandi. Ég held, að það sé
alveg óhjákvæmilegt. Enn er það
ljóst, að Alþýðubandalagið hefur
átt ýmis samskipti við bróður- eða
systursamtök sín, ef ég má orða
það svo. Það er nú e.t.v. ekki leyfi-
legt að orða það svo, en við Komm-
únistaflokk Sovétríkjanna eða á
hvers vegum fór hæstv. félags-
málaráðherra nýlega í heimsókn
til Sovétríkjanna? Og hvernig stóð
á því, að daginn eftir að málgagn
Alþýðubandalagsins fór hörðum
orðum um Sovétríkin vegna at-
hæfis þeirra í Svíþjóð, að forveri
Svavars Gestssonar í formennsku
í Alþýðubandalaginu flutti aðal-
ræðuna í byltingarfagnaði MÍR nú
á sunnudaginn? (Gripið fram í: Fór
ekki hv. 1. þm. Reykv. ...?) Ekki
sá, sem hér stendur sem 1. þm.
Reykv. (Stl: Sá, sem þá var forsrh.
í ...) Vel má það vera, en vafa-
laust hefur hv. 1. þm. Reykv. ekki
farið í boði Kommúnistasamtaka
Sovétríkjanna sem slíkra.
Herra forseti. Fréttirnar frá
Danmörku og frá Svíþjóð raunar
líka hljóta að vekja okkur til um-
hugsunar um, hvað friðarhreyf-
ingar svokallaðar og aðrir áþekkir
aðilar séu að sýsla hér á landi. Það
er þetta atriði sem skiptir máli
fyrir öryggi landsins og það er
eðlileg ósk almenns borgara á Is-
landi að fram komi hugmyndir
hæstv. utanríkisráðherra og þá
gjarnan ríkisstjórnarinnar um
það hversu snúast ber við því, sem
athuga þyrfti e.t.v. í þessu sam-
bandi. Þess ber líka að minnast, að
íslend er í Norður-Atlantshafs-
bandalaginu. Við höfum tekið þá
ákvörðun að leitast við að treysta
öryggi okkar með þeirri aðild og
við njótum vegna hennar varna í
landinu og tökum á okkur skyldur
á móti. Það er eðlilegt hlutverk
utanríkisráðherra að fylgjast með
því, hvað önnur ríki gera, sem
miðar að því að veikja stöðu okkar
að þessu leyti.
Ég vil vegna þeirra tilefna og
sjónarmiða, sem ég hef rakið hér í
þessum fáu orðum mínum spyrja
hæstv. ráðherra hvort hann telji,
að fréttirnar frá Danmörku og
Svíþjóð veiti tilefni til að kanna
nú hvernig viðleitni Sovétmanna
til að grafa undan Atlantshafs-
bandalaginu innan frá kemur
fram gagnvart íslandi eða hvort
það hafi þegar verið kannað með
fullnægjandi hætti. Jafnframt
væri eðlilegt að beina þeirri
spurningu — ja kannske ekki sér-
staklega til hæstv. utanríkisráð-
herra, enda hafði ég ekki um ann-
að rætt við hann en þessa sérstöku
spurningu, en e.t.v. mætti láta sér
detta í hug að ríkisstj. hefði vissa
þörf fyrir það, að endurskoða af-
stöðu sína til þess trausts, sem Al-
þýðubandalagið virðist njóta inn-
an ríkisstjórnarinnar.
Fýlupokarnir
í nýrri útgáfu
Fréttirnir frá Danmörku og Sví-
þjóð vekja óneitanlega ugg um
það, að eitthvað viðlíka kunni að
geta gerzt hér á landi, og þar með
hefði fjöldi grandalauss fólks
leiðst út í það að þjóna allt öðrum
hagsmunum en það ætlaði. Því
miður er fátt fremur til þess fallið
að grafa undan friði og öryggi í Evr
ópu en krafan um einhliða afvopn-
, un. Það má nærri geta hve mikils
óvarið vopnlaust svæði væri virt
af því ríki, sem siglir kafbáti, bún-
um kjarnavopnum upp á land í
hlutlausu ríki, sem þó hefur öflug-
ar varnir eins og Svíþjóð. Augljóst
virðist að það væri einskis virt.
Enn ljósari verður tilgangur
Mál og menning hefur gefið út
barnabókina Eýlupokarnir eftir Val-
dísi Oskarsdóttur, og er þetta önnur
útgáfa bókarinnar sem höfundur hef-
ur breytt lítillega frá fyrri gerð og
teiknar jafnframt myndirnar í bókina
Valdís Óskarsdóttir.
sem eru litprentaðar í þessari útgáfu.
Fýlupokarnir komu fyrst út 1976
og hefur bókin lengi verið uppseld.
Þessi nýja útgáfa er settí Leturvali
sf., Repró annaðist umbrot og
filmuvinnu, prentun var unnin i
Formprent og Bókfell hf. batt bok-
ina inn. Bókin er 79 bls. að stærð.