Morgunblaðið - 05.02.1982, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1982
Hvað
segja
þau
um
„sniffið?
66
Beittu hjartahnoði til
að lífga við 14 ára strák
Hann er 14 ára ){amall og var ásamt félðgum sípum í nýbyggingu
nálægt Ölduselsskóla að „sniffa" gúmmílím. Það var mánudagur og þeir
höfðu stundað þessa iðju frá því seinni hluta dags. Klukkan var að verða
11 og það sótti kuldi að honum og félögum hans. Þeir hlupu út úr
byggingunni og í áttina heim til sín. En allt í einu datt hann niður.
Félögunum brá, þarna lá hann meðvitundarlaus og bærði ekki á sér. Hann
var dreginn inn í forstofu í fjölbýlishúsi þarna nálægt og hringt var á
sjúkrabíl. Þegar sjúkraliðið og lögrelgan kom á vettvang var hafist handa
við lifgunartilraunir á piltinum og meðal annars beitt hjartahnoði og
smám saman komst hann til meðvitundar á ný og var loks fluttur á
gjörgæsludeild.
Þessi frásögn kom fram í yfirheyrslum Gísla Björnssonar lögreglu-
manns yfir þeim félögum, sem þarna áttu hlut að máli, en þessi atburður
gerðist nýlega.
Að sögn Gísla koma svona mál ekki oft til kasta lögreglunnar en þó
hefur það komið fyrir. Sagði hann að svo virtist, sem það gengju yfir öldur
þar sem „sniffið" virðist tíðara en ella. Nefndi hann að síðastliðið sumar
hefði gengið yfir „sniff“-alda og aftur nú um jólin. Mætti álykta af þessu
að „sniffið" væri algengara, þegar krakkar hefðu minna fyrir stafni.
Algengustu „sniff“-efnin eru kveikjaragas, þynnir, „skósprey" og bens-
ín. Sagði Gísli að þegar þau neyttu efna eins og til dæmis líms, þá settu
þau það í plastpoka og önduðu því síðan að sér. Gasinu sprautuðu þau
gjarnan upp í sig.
Lýstu þau áhrifunum þannig að þau vöruðu í 10—15 mínútur og gætti
stundum ofskynjana við neyslu þeirra.
Þegar krakkarnir „sniffa" eru þau oft mörg saman. Þau fara gjarnan út
á leikvelli eða hafast við í húsbyggingum.
Það kom fram í yfirheyrslunum að þeir félagar keytpu leysiefnin aðal-
lega á bensínsölum. Þeir sögðu jafnframt að það væri erfiðara að kaupa
þessi efni á bensínsölunni í Breiðholti og því hefðu þeir sótt lengra eða í
bensínsölur í Kópavogi og í austurbænum í Reykjavík.
Sagði Gísli, að þegar „sniff“-æðið gengi yfir þá væru það engin ákveðin
hverfi þar sem þetta væri meira áberandi, heldur gengi þetta meira og
minna yfir Stór-Reykjavíkursvæðið.
Gísli sagði ennfremur, að svo virtist sem krakkarnir hugsuðu lítið um
afleiðingarnar, sem „sniffið" getur haft í för me sér hvað heilsu þeirra
varðar. Þó hefði komið fram að þeir hefðu fungið til ónotatilfinningar, séð
bletti fyrir augunum og orðið hrædd og ákveðið að hætta „sniffinu".
Að lokum sagði Gísli, að þau efni sem hér um ræðir, væru þess eðlis að
erfitt væri að hefta sölu þeirra og útbreiðslu. Því yrði að vinna eftir öðrum
leiðum en með boðum og bönnum.
„Leysiefni geta orð-
ið vanabindandi“
— segir Jóhannes Bergsveinsson yfirlæknir
Hvaða tjón geta unglingar beðið á heilsu sinni af neyslu leysiefna? Þessa spurningu lögðum
við fyrir Jóhannes Bergsveinsson yfirlækni sjúkradeildar ríkisins fyrir drykkjusjúka.
Jóhannes sagði: „í fyrsta lagi
getur neysla leysiefna valdið
truflun á starfsemi hjartans,
sem lýsir sér í alvarlegri hjart-
sláttaróreglu og getur leitt af sér
hjartastopp. Það fer eftir efnun-
um, sem neytt er hve mikil hætta
er á þessu og eftir því hve mikið
magn er í líkamanum hverju
sinni.
í öðru lagi getur neyslan valdið
lifrarbólgu, sem síðan getur leitt
af sér lifrarbilun þannig að lifrin
getur ekki sinnt lífsnauðsynlegu
og fjölbreyttu hlutverki sínu í
þágu eðlilegrar starfsemi líkam-
ans.
í þriðja lagi getur hún leitt til
nýrnabilunar, sem getur haft
lífshættu í för með sér en það
getur lifrarbilun einnig.
Efnin toluen og benzen eru al-
gengustu leysiefnin í plastlími og
þynni og eru þau öðrum fremur
slæm með að valda nýrnabilun.
í fjórða lagi getur neyslan
valdið lungnabilun, sem yfirleitt
er tímabundin og gengur yfir.
I fimma lagi getur hún valdið
skemmdum í beinmerg, sem
framleiðir rauð og hvít blóðkorn
og blóðflögur. Mergbilun getur
leitt af sér blóðleysi og blæð-
ingarhættu, því blóðflögurnar
sjá um storknun blóðsins og ef
þeim fækkar óeðlilega þá getur
það valdið blæðingum. Rauðu
blóðkornin flytja súrefni um
líkamann en þau eru nauðsynleg
til að líf geti átt sér stað, svona
yfirleitt. Hvítu blóðkornin eru
svo aftur mikilvægur hlekkur í
varnarkeðju líkamans.
í sjötta lagi geta þessi efni
valdið skemmdum á vöðvum og
er toluen einkum nefnt í þessu
sambandi.
I sjöunda lagi geta leysiefnin
valdið meltingartruflunum og í
áttunda lagi taugaskemmdum.
Sérstaklega getur bensín valdið
blýeitrun og taugaskemmdum í
sambandi við hana
í níunda lagi getur neysla á
leysiefnum valdið skemmdum á
miðtaugakerfinu.
Geta leysiefni valdið ávana?
„Já, greinilegt er að menn geta
orðið háðir þessum efnum á
sama hátt og öðrum fíkniefnum."
Hvaða aldurshópar eru það
einkum, sem „sniffa"?
„Sniffið er fyrst og fremst
bundið við ungiinga og lítið
þroskaða einstaklinga."
Hver eru áhrif af þessum efn-
um?
„Ahrifin koma venjulega inn-
an nokkurra mínútna og standa
yfir í einn til þrjá stundarfjórð-
unga. Fólki getur sundlað, finnst
oft eins og það svífi, finnur fyrir
sérkennilegum innri titringi eða
heyrir hljóm fyrir eyrunum. Það
finnur til vellíðunar tilfinninga-
og hömluleysis en þessu getur
fylgt höfuðverkur, einbeitingar-
örðugleikar, syfja, svefndrungi
og minnisleysi. Ef áhrifin verða
meiri geta menn farið í dá, sem
getur verið lífshættulegt
ástand."
Hvernig er hægt að sjá eða
finna það út, hvort viðkomandi
er undir áhrifum leysiefna?
„Einkenni á þeim sem þefað
hafa leysiefni, geta verið ljós-
fælni, roði, erting í augum, tví-
sýni, hljómur fyrir eyrum, ein-
kenni um ertingu í öndunarfær-
um svo sem hnerri, nefrennsli,
hósti og jafnvel andþrengsli, ef
áhrifin af leysiefninu hafa verið
mikil. Auk þess finna ungl-
ingarnir til ógleði, fá uppköst eða
niðurgang og fylgir þessu einnig
lystaleysi. Það getur komið verk-
ur í brjóst og hjartsláttur getur
orðið óreglulegur. Þá finna þeir
til verkja í vöðvum og liðum.
Einnig má finna fyrir ertingu í
andlitshúðinni í kringum munn
og nef, svo sem roða og sprungur
í húðinni."
Hver geta langtímaáhrif af
neyslu leysiefna orðið?
„Það getur verið þreyta, slapp-
leiki, örðugleikar við að einbeita
sér að námi. Taugapirringur og
eirðarleysi. Ef alvarlegar heila-
skemmdir hafa orðið, þá geta
komið fram einkenni eins og
truflun á greind og skapgerð-
arbreytingar.
En það er vert að taka það
fram að við minniháttar mis-
notkun er ekki líklegt að varan-
legar geðrænar breytingar fylgi í
kjölfarið."
Hvernig telur þú að hægt sé að
köma í veg fyrir að unglingar
„sniffi".
„Það er erfitt að koma við
hömlum á sölu þessara efna með
því að gera þau óaðgengileg, því
þetta eru efni, sem eru mikið
notuð í ýmsu skyni til daglegra
nota. Það er ef til vill tvennt sem
þyrfti að leggja áherslu á. Það
þarf fyrst og fremst að fræða
unglingana um skaðsemi þessara
efna og þá lífshættu, sm fólgin er
í notkun þeirra. Þá þarf ekki
hvað síst að skapa möguleika til
að veita unglingum betri geð-
hjálp. Nauðsynlegt væri að skapa
aðstöðu þar sem unglingarnir
gætu ieitað ráðlegginga og farið í
meðferð, því neyslu leysiefna má
oft rekja til sálrænna örðugleika.
Segja má í þessu sambandi, að
almenn geðvernd í samfélaginu
þyrfti að vera meiri og markviss-
ari, ef ætti að vera hægt að fyrir-
byggja þessa hluti.
Að lokum vil ég segja það, að
það er nauðsynlegt að foreldrar
fylgist með börnum sínum og ungl-
ingum og veiti þeim stuðning og
aðhald.
Það er hræðilegt að hugsa til
þess að fíkniefni taka jafn mik-
inn toll af lífi manna á besta
aldri og ýmsir alvarlegir sjúk-
dómar, sem nú hefur tekist að
ráða bót á, gerðu hér áður fyrr,
hjá fólki á þessum aldri."
Kvikmyndahátíð 1982
tf'82
Kvlkmyndlr
Ólafur M. Jóhannesson
Sonarómynd
lleiti á frummáli:
Un Mauvais Fils.
Krönsk, árgerð 1981.
Leikstjórn: Claude Sautet.
Ilandrit: (’lade Sautet,
Saniel Biasini og J.P.-Tor
ok.
Myndataka: Jean Boffey.
Tónlist: Philippe Sarde.
Dreifandi: Joker Films.
Kvikmyndahátíð ’82. —
Regnboginn.
Enn er allt á fullu á kvikmynda-
hátíðinni, hvert hnossgætið af
öðru rekur á fjörur kvikmynda-
unnandans. Og kvikmyndagagn-
rýnandinn á fullt í fangi með að
velja og hafna. En án franskra
mynda væri kvikmyndahátíð
óhugsandi og því verður nú fjall-
að um eina slíka. Er það myndin
„Un mauvais fils“ sem hinn
margreyndi kvikmyndaleikstjóri
Claude Sautet stýrir. Mynd þessi
er að hluta til fjármögnuð af
franska sjónvarpinu. Er slíkt í
samræmi við stefnu yfirvalda,
en fram að þessu hafa þrjú fyrir-
tæki svo til einokað kvikmynda-
starfsemi í Frakklandi, UGC,
Parfrance og Gaumont.
Flkki verður séð að Sautet hafi
kostað miklu af peningum
skattborgaranna við gerð þess-
arar nýjustu myndar sinnar.
Myndin gerist við hinar hvers-
dagslegustu aðstæður einhvers-
staðar í Parísarborg. Er þessi
hversdagsleiki undirstrikaður
með skotum af aðalpersónum í
gráu mannhafi stórborgarinnar.
En þar rneð er ekki öll sagan
sögð því myndin fær á sig næsta
ævintýralegan blæ undir lokin.
Þar sjáum við hin óhamingju-
sömu ungmenni er hafa fallið
fyrir hinu hvíta eitri lyftast í
æðri veröld, slíka sem aðeins
veitist endurreistum syndurum.
Þannig nær sonarómyndin
Brúnó fótféstu í virðulegri borg-
aralegri iðngrein og unga stúlk-
an sem við upphaf myndarinnar
líkist helst fórnarlambi Dracula
er sýnd á seinustu mínútunum
hoppandi alsæl í unaðsreit
endurhæfingarstöðvar eitur-
lyfjasjúklinga. Hvílíkur boð-
skapur! Eða geta menn gert sér í
hugarlund hverja merkingu blá-
saklausir unglingar leggja í slíka
frásögu? í þeirra huga er dóp-
ævintýri þeirra skötuhjúa aðeins
saklaust hliðarspor sem ekki
fylgir nein áhætta. Með góðum
ásetningi og vist á yndislegu af-
vötnunarhæli geti menn þurrkað
burt áhrif heróínsins. Þannig
verður heróínævintýrið spenn-
andi og lokkandi í myndinni og
fellur saman við ástarævintýri
þeirra Yves Robert og Birgitte
Fossey.
Varla hefur Claude Sautet
ætlað að taka málstað hins
Sonarómyndin
„hvíta arms dauðans" í „Un
mauvais fils“. En svona geta
vopn snúist í höndum manna.
Raunar finnst mér hinn lúmski
áróður myndarinnar svo víta-
verður að kvikmyndaeftirlitið
ætti að láta málið til sín taka.
Væri raunar ekki fráleitt að fuli-
trúar fíkniefnadómstólsins sæju
hverja þá mynd sem á einhvern
hátt fjallar um fíkniefni. Hver
veit nema hinir ógnvoldugu
fíkniefnadreifendur eigi hlut í
kvikmyndaframleiðslunni? Ætli
krumlur þeirra seilist ekki víða
ef að er gætt?
Af framangreindri lýsingu
gætuð þið ályktað að „Un mauv-
ais fils“ fjalli einvörðungu um
heróínvandamálið. Að vísu snýst
myndin um þetta þjóðfélagsböl
en þar er þó ieikið á fleiri
strengi. Þannig sjáum við í
hnotskurn þá tilfinningalegu
röskun sem fangelsisvist hefur
ætíð í för með sér. Tjá þeir Patr-
ick Dewaere og Yves Robert á
eftirminnilegan hátt í „Un
mauvais fils“ þá spennu sem get-
ur myndast milli sonar og föður
er sonurinn kemur heim eftir af-
plánun dóms. Þá er í myndinni
lýst einni af þessum yndislegu
bókabúðum sem gefa París
seiðmagn umfram aðrar borgir.
Verður þessi litla skonsa troðfull
af gömlum skræðum einskonar
vin í eyðimörk atvinnuleysis og
hvíts eiturs. Lífgaði syfjulega
veröld „Un mauvais fils“ og léði
myndinni svip vonar fremur en
vonleysis.