Morgunblaðið - 05.02.1982, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1982
Eftir Ólaf Jónsson
(i()st(n)(irh'(imkvœni(l(i-
s tjóra S já varafuróa -
(leildar Sambandsins:
Inngangsorð
Sú staða, sem nú er á sölu-
horfum grásleppuhrogna, þegar
mjög er skammt í næstu vertíð,
veldur mörgum framleiðendum
áhyggjum. Sérstaklega er hér
um að ræða þá framleiðendur
sem enn eiga í birgðum veru-
legan hluta af framleiðslu sl.
árs. Undirritaður hefur með
höndum sölu þessarar afurðar
hjá Sjávarafurðadeild Sam-
bandsins. Nú horfa þessi mál
þannig, að til að unnt verði að
hefja vertíð á eðlilegan hátt,
þarf að nást nokkuð víðtæk
samstaða um verðlagningu á
næsta ári.
Til þess að sú samstaða gæti
náðst þurftu að fara fram við-
ræður við helstu kaupendur um
þessi mál. Undirritaður beitti
sér fyrir því að þær viðræður
áttu sér stað í síðustu viku.
Sölufyrirkomulag
og verðákvörðun
Sala grásleppuhrogna er
frjáls, þannig að öllum, sem fást
við útflutning, er heimill út-
flutningur, að uppfylltum þeim
skilyrðum, sem viðskiptaráðu-
neytið setur hverju sinni. Sjáv-
arafurðadeiid Sambandsins hef-
ur alla tíð verið í hópi stærstu
útflytjenda. Auk þess flytja að
jafnaði út 5—10 aðrir aðilar
þessa vöru. Kaupendur að þess-
ari vöru, sem máli skipta, eru
færri en 10.
Til þess að tryggja samkeppn-
isaðstöðu útflutningsaðilanna
hefur verið sett lágmarksverð á
þessa vöru. Að lokinni verðlagn-
ingunni hefst svo keppni um
hylii kaupenda og framleiðenda.
Á árunum 1975—1978 var
sæmilegur friður um þessa verð-
lagningu og tókst að hækka
verðið úr 175 Bandaríkjadölum
(sem var verð ársins 1974) í 280
dali fyrir árið 1978, fyrir hverja
tunnu hrogna.
Árið 1979 urðu deilur um
verðið, þannig að Sjávarafurða-
deild og Samtökin vildu hækkun
í 300 dali, en aðrir útflytjendur
vildu hafa óbreytt verð. For-
sendur þessarar hækkunar voru
einfaldar, dalurinn hafði lækkað
í verði, þannig að verðið til
kaupenda, sem flestir eru í Evr-
ópu, yrði óbreytt. Þessi „verð-
hækkun" var síðan samþykkt og
gekk sala bærilega það árið ef
iitið er til heildarinnar.
Einhverjum aðila, eða aðilum,
þótti ástæða til að styrkja sess
sinn hjá kaupendum erlendis á
kostnað Sjávarafurðadeildar
Sambandsins vegna þessa. Slíkt
hafði skeð nokkrum sinnum áð-
ur og er í sjálfu sér ekki stór-
mál. Því er á þetta minnst hér,
að menn hafi í huga hverra
hagsmunum menn berjast fyrir,
ef deilur verða um verðlagningu
á þessu ári, og kannske sérstak-
lega hvernig að málum hefur
verið staðið nú.
Árið 1980 var sæmilegu friður
um verðlagninguna. Þó var, að
mati undirritaðs, verðið ákveðið
ívið of hátt. Ef verðið þá hefði
verið ákveðið 325 dalir í stað 330
hefðu afskipanir gengið nokkru
hraðar fyrir sig, þar eð nokkir
stærri kaupendur hefðu betur
sætt sig við þá verðlagningu.
Þegar kom að verðlagningu á
sl. ári, voru margar blikur á
lofti. Bandaríkjadalur hafði
stigið mjög í verði. Þegar verðið
var ákveðið seint í apríl, óbreytt
í dölum, þýddi það 23—25%
verðhækkun í Evrópugjaldmiðli.
Þetta var erfið ákvörðun, og því
var aðeins unnt að taka slíka
ákvörðun að enginn útflytjandi
taldi ástæðu til að lækka verðið.
Hins vegar voru til menn sem
vildu hækkun. Það fylgir alltaf
einhver áhætta þegar verð-
ákvarðanir sem þessar eru tekn-
ar. Aðstæður hafa hagað því
þannig að forsendur þessa verðs
eru nú ekki fyrir hendi, og hafa
kannski aldrei verið. Banda-
ríkjadalur hækkaði enn frekar í
verði eftir verðlagninguna og
framleiðsla grásleppuhrogna
var mjög mikil.
Á að gefa verðákvörð-
unina frjálsa?
Þessu er fljótsvarað neitandi.
Með núverandi sölufyrirkomu-
lagi fást kaupendur ekki til
kaupa nema þeir hafi tryggingu
fyrir því að þeir hafi einhverja
vernd fyrir lægra verði. Þar sem
um er að ræða vöru sem ekki er
hægt að kalla eftir auknu fram-
boði með verðhækkunum, nema
skamman tíma á ári, þurfa selj-
endur að setja verðið þar sem
þeir trúa því að jafnvægi ríki
miðað við eðlilegt árferði. Best
er að sú ákvörðun sé samþykkt
af kaupendum.
Iȇttur Samtaka
grásleppuhrogna-
framieiðenda
Undirritaður fagnaði mjög
stofnun Samtaka grásleppu-
hrognaframleiðenda. Þeir, sem
þennan atvinnuveg hafa stund-
að, höfðu verið skattlagðir sér-
staklega af yfirvöldum þessa
lands. Þetta var og er sundur-
leitur hópur skapmikilla manna.
Samtökin hafa á vissum svið-
um stundað sína starfsemi
meira af kappi en forsjá. Út-
flytjendur, margir hverjir, þótt-
ust sjá þarna aðila, sem stofnaði
starfsemi og tilvist þeirra í
stórhættu. Hefur á undanförn-
um árum staðið yfir óopinbert
stríð þessara aðilja. Hefur
grásleppukörlunum verið óspart
beitt fyrir stríðsvagnana en
minna farið fyrir málefnalegri
umræðu.
Undirritaður hefur leitt þessi
átök hjá sér. Skoðun mín á
nauðsyn og tilverurétti Samtak-
anna hefur alltaf verið skýr.
Ólafur Jónsson
Nú er svo komið að hætta er á
að starfsemi Samtakanna legg-
ist niður. Slíkt má ekki ske. Mun
ég síðar í þessari grein víkja að
því.
Ein staðreynd er ljós. Sam-
tökin báru ekki ábyrgð á verð-
lagningu á sl. ári. Það gerðu út-
flytjendur alfarið, þar með tal-
inn sá er þessa grein ritar.
Samtökunum mun verða gef-
inn kostur á að taka fulla
ábyrgð á verðlagningu á kom-
andi vertíð ásamt undirrituðum
og þeim útflytjendum, sem til
þess treysta sér. Ef einhverjir
útflytjendur eða Samtökin
verða ósammála þeirri stefnu
sem lögð verður fyrir, er þeim
rétt og skylt að greina frá því á
opinberum vettvangi, þannig að
grásleppukarlarnir hver fyrir
sig, geti lagt sitt mat á stöðuna.
Nú þýðir ekki að reyna að telja
mönnum trú um, eftir á, að þeir
hafi vitað betur.
I»áttur Sölustofnunar
lagmetis og íslenskrar
kavíarnidurlagningar
Það er óhjákvæmilegt að rita
grein um grásleppuhrogn án
þess að víkja nokkrum orðum að
þessari starfsemi.
Ég ætla einungis að lýsa stað-
reyndum dagsins í dag, eins og
þær koma mér fyrir sjónir.
Þó einungis 1% af ásökunum
keppinauta Sölustofnunar lag-
metis um þeirra starfsemi sé
sönn, er það nægjanlega alvar-
legt. Ég hef ekki aðstöðu né tel
það í mínum verkahring að
dæma hér um.
Eitt vil ég þó fullyrða.
Ef árangur af starfi Sölu-
stofnunarinnar er sá, að inn-
lendar niðurlagningarverk-
smiðjur telji sér unnt, og vænt-
anlega með harmkvælum, að
greiða aðeins 1.500 krónur fyrir
hverja tunnu grásleppuhrogna
af síðustu vertíð, þá er betra að
hætta og það strax.
Ef verksmiðjurnar greiða ekki
lágmark 2.100 krónur og það
strax í þessum mánuði, er þessi
starfsemi á slíkum villigötum að
stjórnvöldum ber skylda til að
grípa hér inn í.
Samkeppni á mörkuðunum er
nægjanleg fyrir. Það getur ekki
verið takmark út af fyrir sig að
niðurlagning þessarar vöru eigi
að leiða til 30% lægra skilaverðs
til framleiðanda.
Ég hef í gegnum árin reynt að
styðja starfsemi Sölustofnunar
þar sem því hefur verið við kom-
ið. Ég hef hinsvegar ekki farið
leynt með að oft hafi ég talið
hæpnar efnahagslegar forsend-
ur fyrir mörgu af því sem gert
hefur verið.
Fyrir alla muni svarið þessari
ásökun ekki með enn einni
fréttatilkynningunni um hvað
þið ætlið að vera duglegir, þjóð-
in veit það. Svarið þessari gagn-
rýni með fréttatilkynningu, þar
sem þið tilkynnið grásleppu-
hrognaframleiðendum hvað
verksmiðjur ykkar muni greiða
fyrir hrognatunnuna og hvenær.
Sé verðið yfir 2.100 krónum,
þá óska ég ykkur til hamingju
með þann árangur sem þið hafið
náð. Að sjálfsögðu geng ég þá út
frá því að starfsemi ykkar verði
að þakka slíkt verð. Ekki að
hluti af því verði verði tekinn úr
sjóðum, sem grásleppukarlarnir
hafa verið látnir Syggja upp
með sérstakri skattlagningu á
liðnum árum umfram aðra
landsmenn.
Ný verðákvörðun
— veiðistefna á
komandi vertíð
Með því að ákveða söluverð
fyrir 1982 dkr. 2.200 fyrir hverja
tunnu eða jafnvirði í öðrum
gjaldmiðli fyrir aðra markaði,
tel ég að unnt sé að tryggja eft-
irfarandi:
a) Að selja fyrirliggjandi birgð-
ir af sl. vertíð með viðunandi
greiðslukjörum á dkr. 1.950.-
til danskra kaupenda og dm.
595,- til þýskra og franskra
kaupenda. Hvorttveggja er
nettóverð. Greiðslukjörin
verði þau að helmingur
greiðist í apríl og helmingur í
júní.
b) Að kaupendur í Þýskalandi
og Danmörku, sem mér er
kunnugt um að hafi verð-
lækkunarfyrirvara í sínum
samningum, falla frá verð-
bótakröfum með einni und-
antekningu. Öðrum kaupend-
um hefur verið tilkynnt um
þá undantekningu.
c) Að selja fyrirfram af veiði
komandi vertíðar 6.000 tunn-
ur til danskra kaupenda.
Þýskir kaupendur hafa enn
ekki tjáð sig um fyrirfram-
kaup, en munu sætta sig við
verðið.
Greiðslukjör verði þau, að
fyrir hrogn pöntuð og afskip-
að fyrir júnílok verði veittur
60 daga greiðslufrestur, síð-
an 30 daga greiðslufrestur.
Umboðslaun til erlendra
aðila verði felld niður, en í
staðinn komi magnafsláttur,
1% fyrir kaup á 500—1.000
tunnum, 2% fyrir kaup á yfir
1.000 tunnum.
d) Að stærri kaupendur
munu gera söluátak til að
auka sölu á kavíar og beina
innkaupum sínum í auknum
mæli til íslands.
Með þessu tel ég að unnt sé að
stefna að framleiðslu allt að
15.00 tunna á komandi vertíð.
Veiðifyrirkomulag legg ég til
að verði nokkuð frjálst, þannig
að stefnt verði að 75% af meðal-
veiði sl. 2ja ára á hverju veiði-
svæði. Ef veiðin nær því án ann-
arra takmarkana skal endur-
skoða stöðuna með tilliti til
söluhorfa og veiði á öðrum
svæðum.
Fyrir innkaup sl. vertíðar
voru allir helstu kaupendur bún-
ir að tryggja gengi á þeirri doll-
araupphæð, sem þeir áætluðu til
kaupa á hrognum þá. Gengis-
hækkun dollarans er því enn
ekki að öllu leyti komin fram á
neyslumörkuðum.
Með því að halda óbreyttu
verði á hrognum verður vænt-
anlega hægt að selja 1—2.000
tunnur af fyrirliggjandi birgð-
um og komandi vertíð verður í
algjörri óvissu.
Það er hægt og létt verk að
breyta um stefnu nú, í stað þess
að sigla skútunni í strand. Það
var hægt að gera það fyrir mán-
uði, kannske í nóvemþer þegar
ég lagði til að svo yrði gert. Þá
var ekki samstaða.
Ég hef mín fyrirmæli um að
vinna að lausn þessa máls. Hér
er mín tillaga. Hver er ykkar?
Sambandið er með þessu ekki
að reyna að yfirtaka grásleppu-
hrognasöluna. Við höfum til
sölumeðferðar um 4.500 tunnur
af birgðum sl. vertíðar.
Hér er verið að reyna að
tryggja sölu þessa magns, auk
þeirra birgða annarra sem til
eru í landinu. Ég gerði kaupend-
um fyllilega ljóst að ég myndi
vilja hafa hönd í bagga með sölu
þeirra birgða sem við höfum
með höndum. Við hyggjumst
koma andvirði þessara birgða til
framleiðenda strax að lokinni
afskipun, með lántökum. Ef út-
flytjandi á pantanir umfram
það, sem hann hefur til sölu-
meðferðar, þá óska ég eftir að
þið snúið ykkur fyrst til Sam-
takanna og leysið vanda þeirra
sem þar hafa birgðir. Ef það er
ykkur ekki að skapi, þá til mín
frekar en beint til okkar fram-
leiðenda. Ef okkur semst ekki,
þ.e. að við höfum magn aflögu,
þá er ykkar skyldum lokið. Ef
þið kjósið að fara beint til fram-
leiðenda þá er það ykkar
ákvörðun.
Hér þarf fleira að koma til.
Framleiðendur þurfa að gera
vopnahlé. Þeir þurfa að styrkja
innviði sinna samtaka.
Þeir eiga að leggja ágrein-
ingsmálin til hliðar, og hafa sig
lítið í frammi í sölumálum með-
an á þessari uppbyggingu stend-
ur.
Með aukningu á millifærslum
til frestunar á lausn erfiðleika
sjávarútvegsins verða greinar
eins og grásleppuútvegur útund-
an. Bændur eiga ekki að þurfa
að bregða búi í þessum útvegi þó
erfiðlega ári. Ekki frekar en að-
rir bændur eða sjómenn í öðrum
greinum. Hér er mikið verk að
vinna og verður á ókomnum ár-
um.
Einnig eiga einstakir fram-
leiðendur að afsala sér með öllu
sölu til innlendra niðurlagn-
ingaverksmiðja og eiga Samtök-
in, ein allra seljenda, að hafa
heimild til þeirrar sölu. Þau
mega ekki misnota slíkan rétt,
fái þau hann í hendur.
Ein af ásökunum Samtakanna
á hendur útflytjendum er að þau
skili ekki réttu andvirði til
framleiðenda. Ef slíkt kemur
upp, verða útflytjendur að sætta
sig við hlutlausa rannsókn.
Þegar Samtökin hafa styrkt
stöðu sína inn á við, geta þau
hafið málefnanlega umræðu um
ágreiningsmálin.
Ef hagsmunum framleiðenda
verður talið betur borgið með
því að þeir einir eða með öðrum
aðila sjái um söluna, þá á að
framkvæma það ofanfrá.
Fyrir komandi hrognavertíð
þarf að vinna þetta með hefð-
bundnum hætti. Þar sem
óhjákvæmilegt verður að slaka á
verðinu, þarf samstaðan að
verða víðtækari.
Lokaorð
Af fleiru er að taka. Ég er til-
búinn að rökstyðja mál mitt
frekar. Ég fór þessa leið til að
ná settum markmiðum. Mark-
miðin eru að selja fyrirliggjandi
birgðir á viðunandi verði og
tryggja eðlilega vertíð á hæsta
fáanlegu verði.
Ef frekari umræðu þarf um
þessi mál, þá skal sú umræða
verða fyrir opnum tjöldum.
„Samtök
grásleppuhrognaframleiðenda
mega ekki
leggjast niður“
Unnt ad stefna ad 15.000 tunna fram-
leiðslu grásleppuhrogna á næstu vertfð