Morgunblaðið - 31.03.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. MARZ 1982
Álit alkóhólista
á áfengismálum
Eftir Steingrím
Nikulásson bryta
l'að cr nú svo komið málum okkar
íslcndinga að i hreint þjóðarmorð
stefnir ef á heldur sem horfir, ekki
bara áfengi heldur líka þau ógrvnni
fikniefna sem jafnt ungir sem aldnir
nota. Ég segi aldnir, því vitað er að
börnin læra það sem fyrir þeim er
haft. Mig svíður í dag, og kemur til
með að sviða þangað til ég er kom-
inn sex fetin niður, ef ekki þá
hundrað fáðmana, vegna drykkju-
skapar míns og þeirra vonbrigða,
sem ég hefi valdið ástvinum og yel-
unnurum mínum, með því að halda
áfram drykkjuskap svo lengi sem
raun er á. En maður er reynslunni
ríkari, þó sár $é. Þess vegna leitar
hugur minn til að rita þessar línur,
ef ske kynni að eitthvað gott mætti
af því leiða. Þessi sjúkdómur,
„alkóhólismi", er ólæknandi, en má
halda í skefjum aðeins á einn veg,
með því að neita alkóhóli í hvaða
formi sem er, og er það eini sjúk-
dómurinn sem ég þekki þar sem
sjúklingurinn er yfirlæknirinn.
Enginn hættir að drekka nema
hann vilji það sjálfur.
Nú er það svo að drykkjusiðir
fólks eru ákaflega misjafnir, sumir
helga sig þessum voða og sjást ekki
fyrir í neinu fyrr en Almættið tekur
í taumana og sker í þyrnum stráða
ógæfubraut, því Bakkus skilur ekk-
ert eftir nema sár, og falska
skemmtan, og styttir mannsævina.
Mín drykkja hefur verið hundavaðs-
drykkja sem þúsundir Islendinga
stunda í dag, og leggja stóran hluta
tekna sinna í öfugan blóðbanka,
banka sem borgar út sár vonbrigði
og faiskar vonir. Mikið hefur verið
rætt um vímugjafa og ritað og það
ekki að ófyrirsynju. Hart er deilt og
allir hafa nokkuð til síns máls og
sitt sýnist hverjum eins og gengur
og gerist, enda í fyllsta hluta mann-
legt. Að ausa hvern annan ásökun-
um, um það hvar þessi eða hinn
ógæfumaðurinn hefði átt að vera
eftir að hann framdi ódæðisverkið
er út í hött, því verður einfaldlega
ekki breytt. Það eru fyrirbyggjandi
ráðstafanir sem vænlegastar eru til
árangurs.
í lofti, láði og legi ræður óvinur-
inn, sem fært hefur til foldar beint
eða óbeint fleiri sjúklinga en nokkur
annar sjúkdómur sem við þekkjum
„drykkjusýki", og hefur svo sannar-
lega gert frá því að ég man eftir
mér. Atgerfismenn á öllum sviðum
þjóðiífsins eru fórnarlömb, einnig
núna konur því er nú verr. Enginn
kemur í stað góðrar móður barna
sinna og góð móðir hefur bjargað
mörgu drykkjumannsheimilinu.
Núna er því hinsvegar svo farið ,
sorglegt en satt, að ekki má í milli
sjá í örtvaxandi „jafnrétti kynj-
anna“, hvor aðilinn er atkvæðameiri
í helgöngu vímugjafanna, og það
setur þann stein í götuna að
olnbogabörnum fjölgar að sama
skapi sem þau missa elsku bestu
mömmu í greipar Bakkusar. Góð
móðir er sú dásamlegasta, fórnfús-
asta og elskulegasta vera sem geng-
ur um jörðina, það er eitt af því fáa
sem ég veit með vissu, og hugsa ég
nú til móður minnar, móður 11
harna, hlýjum þakklátum hug fyrir
allt sem hún hefir gefið mér. Hún er
einhver stórkostlegasti persónuleiki
sem ég hefi kynnst, fyrirmynd
reglusemi og mannkærleika og
góðra siða, og er ég frumburðurinn.
Hún hefir fellt mörg tár mín vegna.
„Hættu að drekka vín, elsku Steini
minn.“ Hún býr við Hverfisgötu og
er 83 ára, skuldar engum neitt, en er
ávalit veitandinn hvern sem að
garði ber, hvort heldur það eru ung-
ir eða aldnir, ríkir eða fátækir. Hún
er ímynd alls þess besta sem eina
móður getur prýtt, fyrirmynd
hreinleika og reglusemi í lífi og
starfi.
Þessi skrif mín þykja nú kannski
of persónuleg, en ég tek þetta dæmi
vegna þess að móðirin eða konan
bak við manninn er meira leiðandi
afl í uppeldi barna sinna, því heimil-
ið er jú kastali fjölskyldunnar. Góð
húsmóðir hefur bjargað mörgu
drykkjumannaheimilinu. Nú með
tilkomu AA-ljósberans frá Amer-
íku, Guðna Þórs Asgeirssonar, sem
flutti hingað boðskap kærleikssam-
takanna AA til íslands frá USA þar
sem þau eru upprunnin frá „Bob og
Bill“, kemur nú að því gamla mál-
tæki okkar íslendinga að oft veltir
lítil þúfa þungu hlassi og lítill neisti
kveikir mikið bál. Varla hefði þessi
sonur elds og ísa, „alkóhólistinn
Guðni Þ. Ásgeirsson" sem búsettur
var í USA getað fært fósturjörð
sinni til gróðursetningar betri
boðskap en AA.
Að makleikum langar mig til að
minnast fyrsta islenska AA-
mannsins, brautryðjandans Guðna
Þórs Ásgeirssonar frá Flateyri.
Guðni heitinn var stórkostlegur
hugsjónamaður, sem elskaði land
sitt og þjóð, enda reisti hann sér
óbrotgjarnan minnisvarða fyrir
ljósburð AA frá Bandaríkjunum til
Islands og er hlutur hans svo stór-
kostlegur að hann bókstaflega brýt-
ur blað í íslenskri þróunarsögu til
bætts mannlífs á öllum sviðum
þjóðlífsins svo að þúsundir heimila
og einstaklinga skilja nú myrkrið
frá ljósinu og lifa lífinu lifandi.
Hann sáði því frækorni og sá hug-
sjónir sínar rætast þúsundfalt. Megi
öllum þeim, sem tekist hefur að eiga
AA að leiðarljósi, minnast Guðna í
bænum sínum, með ævarandi þakk-
læti fyrir að fleyta stórkostlegasta
meðali og því eina sem heldur, AA,
norður yfir íslandsála til gamla
Fróns.
Enginn skyldi gleyma kempunni
Steinari Guðmundssyni, bókstaf-
lega lýsandi vita í baráttu óvirkra
alkóhólista fyrir AA sem grundvelli
endurhæfingastöð var SÁÁ, sem
sagt „Dr. Pirro" Islendinga.
Að hugsa sér í dag öll ljósin í
myrkrinu: Villa, Nóa, Gunnar, Alla,
Gretti, Oddnýju, Jósef o.fl. „Þeir
geta það. Þá get ég það.“ í dag er ég
Steingrimur Nikulásson
óruglaður, Guði sé lof fyrir hvern
dag. í hinu risavaxna brennivíns-
flóði og sölu sem ég tók allt of lengi
þátt í, hrýs mér svo sannarlega hug-
ur þegar ég í dag allsgáður skynja
að rúmlega 200 þúsund manna þjóð
drekkur og reykir fyrir 56 þúsund
milljónir gamalla króna á árinu
1981.
Við byggjum öldurhallir á heims-
mettíma fyrir tugir milljóna, meðan
bjargræðisbátarnir liggja bundnir
við landfestar. Ef þetta er ekki
gangan gegnum „Rauðahafið" þá
veit ég ekki hvað: En hún snýst nú
samt, sagði ítalinn Galíleó, á sínum
tíma og hún gerir það enn. En eftir
skúr kemur skin. Nú þessar 56 þús-
und milljónir gamalla króna „ríkis-
kassablóðkróna", spanna sama geira
og stærsti útgjaldaliður ríkisfjár-
laganna, heilbrigðis- og trygg-
ingamál.
Fróðlegt væri að heyra hvað
tryggingafélög greiða eða meta þau
tjón, sem rakin eru til ölvunar við
akstur og á ég þar við dauðsföll og
örkuml fyrst og fremst, og allan
þann gífurlega kostnað sem því
fylgir. Sálarsárin verða aldrei bætt,
þau liggja langt út fyrir þá einstakl-
inga sem í eldlínunni standa og kem
ég þá að því aftur að alkóhólismi er
fjölskyldusjúkdómur og mörgu móð-
urhjartanu blæðir fyrir drykkjusýki
barna sinna og maka. Ég sagði skin
eftir skúr, já, vissulega.
Lögreglustjóraembættið í Reykja-
vík með dómsmálaráðherra í broddi
fylkingar hefir sýnt þessum málum
athyglisverðan skilning og áhuga
með skipun Guðfinns Sigurðssonar í
embætti fulltrúa í áfengisvarnar-
málum og er það sannarlega
þakkarvert. Guðfinnur hefur starf-
að við þetta til reynslu þar til nú frá
25. júlí ’79 með stórkostlegum
árangri enda gjörkunnugur þessum
„Kæri Jón og aðrir Jón-
ar, farið þið í meðferð
og lærið að þekkja
sjálfa ykkur til þess að
lifa lífinu Iifandi.“
málum frá öllum hliðum og er ein-
lægur AA-maður, og er góður dreng-
ur og má vissulega vænta mikils af
honum og störfum hans. Einnig
Grétars Norfjörðs í afbrotavarn-
armálum og fyrirbyggjandi ráðstöf-
unum lögreglunnar. Okkur ber öll-
um að þakka og virða að verðleikum
störf sem þessi. Þetta stingur svo
sannarlega í stúf við það sem mér
berst í hendurnar núna er ég er að
rita þessar línur sem sagt DV 18.
mars 1982. Þar skrifar Jón Sveins-
son: „Hefur drykkjumönnum fjölgað
í Miðbænum?" Ég segi nei.
Óskemmtileg auglýsing fyrir land
og þjóð, ég myndi segja ömurleg
áminning hvernig Bakkus gengur til
verka, og málið er einmitt það sem
var að renna úr penna minum. Það
er ekki málið að sparka í þann sjúka
heldur lækna. Hann á nefnilega ekki
við, hugsunarhátturinn: „Þetta
hendir mig ekki.“ „Aðgát skal höfð í
nærveru sálar.“ Hvað landkynn-
inguna snertir þá liggur hún ekki á
bekkjum hvorki Lækjartorgs né
Hlemms því að svo sannarlega eru
það ekki þessir útigangsmenn sem
hægt er að fela sig bak við og fela
það sem úrskeiðis fer, sem við þurf-
um að skammast okkar fyrir. Þessar
geigvænlegu tölur eru alltof háar,
og mætti gjarnan renna brot af
þeim til lögreglustjóraembættisins.
Bjarki Eiíasson, yfirlögreglu-
þjónn og formaður fangahjálpar-
innar Verndar, hefur í gegnum árin
sýnt þessum málum velvilja og
skilning og á þakkir skildar. Hins
vegar hafa Bjarki og Sigurjón Sig-
urðsson, lögreglustjóri, haft á orði
að þeir væru alltof liðfáir til að
halda uppi allsherjarreglu. Friðjón,
dóms- og Dalagoði, virðist mjög
virkur og ákaflega athugull í öllum
mannlegum samskiptum og styður
við bakið á þeim sem illa hafa lent í
lífinu, og er það að mínum dómi
leiðin til bætts mannlífs. Þjóðar-
morð, sagði ég í upphafi greinar
minnar, ef heldur sem horfir.
Kæri Jón og aðrir Jónar, farið þið
í meðferð og lærið að þekkja sjálfa
ykkur til þess að lifa lífinu lifandi.
(Íu4 gefi mér leéruleysi til «é
sætta mig virt þaé, sem ég f* ekki breytt,
kjark til aé hreyta því sem ég get breytt
og vit til að greina þar á milli.
*r

%
Bakarí opnar í Mosfellssveit
Fyrir nokkru tók til starfa fyrsta bakaríið í Mosfellssveit og nefnist það
Mosfellsbakarí og er til húsa að Urðarfelli 3. Á boðstólum er mikið úrval af
brauðum og kökum. Eigendur eru bræðurnir Ragnar og Rafn Hafliðasynir
og eru þeir á myndinni ásamt starfsfólki sínu, Ellý Björnsdóttur, Kristjáni
Skarphéðinssyni, Ásthildi Davíðsdóttur og Hrönn Samsonardóttur.
Reglugerð um línu- og
netasvæði felld úr gildi
Sjávarútvegsráðuneytið hefur gef-
ið út reglugerð, sem fellir úr gildi
þau sérstöku línu- og netasvæði fyrir
Suðvesturlandi, sem sett voru í byrj-
un árs.
Reglugerð þessi gildir aðeins
þann tíma, sem þorskveiðibann
um páska stendur, eða frá kl. 18.00
5. apríl til kl. 12.00 13. apríl 1982.
Aðgefnu tilefni vekur ráðuneyt-
ið athygli á, að áðurgreint tímabil
eru allar netaveiðar, aðrar en
grásleppuveiðar, bannaðar.
Rektorskjör við
Háskóla Islands
Eftir Bergþór
Skúlason
Sú nýbreytni var tekin upp við
síðasta rekstorskjör árið 1979 að
halda prófkjör til að leita eftir
frambærilegum mönnum er
áhuga hefðu á embættinu. Dr.
Guðmundur Magnússon var kos-
inn rektor og lýkur fyrsta kjör-
tímabili hans bráðlega. Þar sem
Guðmundur hefur lýst yfir
áhuga á að gegna embættinu
áfram hefur kjörstjórn ákveðið
að halda ekki prófkjör nú í vor.
Forsaga málsins
Samkvæmt reglugerð fyrir
Háskóla íslands frá 1979 er
kjörstjórn heimilt að halda
prófkjör. Þar er ekkert kveðið á
um það hvort henni beri að
halda það né við hvaða tækifæri.
Nú þegar kjörtímabili Guð-
mundar er lokið og hann hefur
gefið kost á sér í annað sinn,
hefur sú spurning eðlilega kom-
ið upp hvort ekki skuli haldið
prófkjör og með því stefnt að því
að gera þau að reglu við rekt-
orskjör. Það yrði þá haldið við
lok hvers kjörtímabils, ekki
bara þegar rektor fer frá. En af
hverju alltaf?
Hvers vegna alltaf?
Við síðustu kosningar til rekt-
ors var prófkjöri beitt til að
auglýsa eftir kandidötum til
embættisins og tókst fram-
kvæmd þess vel. En gildi próf-
kjörs er langtum meira en bara
leita eftir frambjóðendum til
embættisins. Með því má einnig
opna umfjöllun um ýmis mál-
efni skólans sem lítill gaumur er
gefinn í dag svo sem stefnumót-
un, gerð fjárlagabeiðna, og al-
mennan rekstur. Með þessu
fyrirkomulagi yrði prófkjör
vettvangur umræðna sem bæði
nemendur og kennarar tækju
þátt í. Og ef rektor hefði áhuga
á að sitja lengur, opnar prófkjör
honum nýja leið til að viðra
hugmyndir sínar um skólann og
stöðu hans. Enginn maður gæti
hugsað sér betri stuðningsyfir-
lýsingu en rífandi fylgi í próf-
kjöri að lokinni opinskárri og
gagnrýnni umfjöllun um stefnu
hans og gerðir.
Er stúdentum
treystandi?
En gegn þessu hefur heyrst sú
mótbára að stúdentum sé ekki
treystandi til að fjalla um þessi
mál. Það gæti leitt til „blokka-
myndana" meðal þeirra og kom-
ið í veg fyrir eðlilega stjórnun
skólans. Eg leyfi mér að telja
þessa skoðun fáranlega og lít
svo á að hún stafi af þröngsýni
og hræðslu við framfarir og
breytingar sem eru að eiga sér
stað í þjóðfélaginu. Þó málflutn-
ingur stúdenta út á við hafi ver-
ið rétt si svona undanfarin ár
hefur reynslan af þátttöku
þeirra í ýmsum ráðum og nefnd-
um í skólanum verið með ágæt-
um. Enda er það ekkert skrítið
því í raun eiga stúdentar hér
einna mestra hagsmuna að
gæta. Að mörgu leyti eru við-