Morgunblaðið - 17.11.1982, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1982
(Ljósm. Mbl. ÓLK.M.)
Frá umræðu um málefni landbúnaðar
Frá umræðum um afurðalán landbúnaðarins á Alþingi í gær: Vilmundur Gylfason (A), Karvel Pálmason (A),
Eyjólfur Konráð Jónsson (S), Jón Kristjánsson (F) og Guðmundur J. Guðmundsson (Abl.). Sitjandi: Helgi
Seljan (Abl.).
Eyjólfur Konráð Jónsson:
SÍS tekur lán fjölmargra
afurðasölufyrirtækja
Er rétt að halda fjármunum bænda í 60—70% verðbólgu?
Hversvegna hunzar fram-
kvæmdavaldið þingvilja?
Eyjólfur Konráð Jónsson (S) bar
fram eftirfarandi spurningar til
Tómasar Arnasonar, viðskiptaráð-
herra:
• 1. Hvaða reglur hafa verið
settar um rekstrar- og af-
urðalán landbúnaðarins,
sem tryggja að bændur fái
fjármuni sína í hendur um
leið og lánin eru veitt, í sam-
ræmi við ályktun Alþingis
frá 22. maí 1979?
• 2. Er lokið undirbúningi þess,
að ályktun Alþingis frá 22.
maí 1979 komi til fram-
kvæmda við veitingu afurða-
lána í nóvember nk.?
• 3. Hve mikil voru rekstrar- og
afurðalán landbúnaðarins á
sl. ári og hve mikil verða þau
í ár?
• 4. Hvaða vexti greiða afurða-
sölufyrirtæki af lánunum og
hvaða vexti taka kaupfélögin
af bændum?
Eyjólfur lagði áherzlu á að 3'/2
ár væru liðin frá því Alþingi gaf
framkvæmdavaldinu þau fyrir-
mæli, sem í framangreindri þings-
ályktun felast, án þess að það hafi
hrundið ályktuninni í fram-
kvæmd. Eyjólfur minnti og á það,
að ráðherra hefði sagt í þingræðu
5. maí 1981: „Ég vil aðeins endur-
taka það, sem ég sagði áður, að ég
vinn að því og mun áfram vinna að
því að framkvæma þessa þings-
ályktun þannig að tryggja mcgi að
tilgangi hennar verði náð. Það vil
ég endurtaka og undirstrika."
„Nánast óframkvæmanleg“
Hvernig hefur svo ráð-
herra framfylgt þessum
sínum eigin fyrirheitum?
Tómas Árnason, viðskiptaráð-
herra, sagði m.a. í svari sínu, að
nefnd, sem landbúnaðarráðherra
hefði skipað til að gera tillögur um
beinar greiðslur til bænda í sam-
ræmi við nefnda þingsályktun,
hafi talið hana „nánast ófram-
kvæmanlega“. Sama væri raunar
að segja um forsjármenn við-
skiptabanka. Þá hefði Stéttarsam-
band bænda lýst sig andvígt
greiðslu rekstrar- og afurðalána
til bænda, án milligöngu sölufé-
lags, enda sú leið flókin í fram-
kvæmd og kostnaðarsöm.
Ráðherra sagði fleiri og fleiri
kaupfélög hafa tekið þá stefnu, að
greiða rekstrarlán ótilkvödd inn á
reikning bænda um leið og lánin
eru veitt. Raunar væri eðlilegt,
sagði ráðherra, að „kaupfélög
fengju að þróa þetta fyrirkomulag
í friði“. En ég hefi ritað banka-
stjórn Seðlahanka bréf, þar sem
ég óska þess, að Seðlabankinn
breyti reglum um greiðslu rekstr-
arlána á þann hátt, að framleið-
endur, sem þess óska, fái lánin
greidd út hjá sláturleyfishöfum
eða lögð inn á reikning sinn. Slát-
urleyfishafar verða þó eftir sem
áður lántakendur.
Samkvæmt upplýsingum Seðla-
banka námu endurkeypt rekstrar-
og afurðalán 431 m. kr. í nóvember
1981. Viðbótarlán viðskipta-
bankanna námu 369 m. kr. Þetta
gerir samtals um 800 m. kr. í ár
má gera ráð fyrir að lánin verði
60% hærri.
Afurðasölufyrirtæki greiða 29%
ársvexti af endurkeyptum lánum,
en 39% vexti af viðbótarlánum frá
viðskiptabönkum. Síðasti hluti
spurningarinnar, um vexti er
kaupfélög taka af bændum, „er
óljós, því ekki kemur fram við
hvaða vexti er átt“, sagði ráð-
herra.
Með forskrift
frá einokunartíma
Sverrir Hermannsson (S) sagðist
hafa undir höndum bréf frá við-
komandi kaupfélagi til bænda í
Vopnafirði, hvar þeim hafi verið
tilkynnt, að kaupfélagið, sem þeir
lögðu afurðir sínar inn hjá, hefði
enga peninga til greiðslu, vöru-
úttektin ein stæði þeim til boða.
Ráðherra talar um að kaupfélögin
„fái að þróa í friði“ viðskiptaregl-
ur sínar, en í þessu tilfelli minnir
þróunin á verzlunarhætti frá ein-
okunartímanum.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
sagði merg málsins þann, að fram-
kvæmdavaldið framkvæmdi ekki
þingsályktun og vilja Alþingis, en
allir vissu, hvern veg færi fyrir
fjármunum, sem haldið væri fyrir
réttum eigendum í 60—70% verð-
bólgu. Upplýst var hér á þingi á
dögunum, að SÍS tæki afurðalán
fjölmargra afurðasölufyrirtækja.
Svar ráðherra nú kemur ekki
heim og saman við fyrri orð hans í
þingræðu 1981, að hann inni að og
myndi áfram vinna að fram-
kvæmd þessarar þingsályktunar.
Hver og einn gæti sagt sér sjálf-
ur, hvað héngi á spítunni, ef SÍS
eða kaupfélög héldu hluta afurða-
lána með 29% vöxtum, en tæki
síðan stórum hærri vexti af bænd-
uní, sem í raun ættu þetta fjár-
magn en teldust skulda þessum
fyrirtækjum. Hann minnti og á,
að ýmsar búgreinar, t.d. loðdýra-
bændur, tækju sjálfir og beint af-
urðalán sín.
Olafur Þ. Þórðarson (F) taldi
óhóflegan sláturkostnað eiga að
hluta til rót að rekja til krafna
heilbrigðisyfirvalda.
Árni Gunnarsson (A) taldi þings-
ályktun, sem hér væri rædd, ekki
tæknilega framkvæmanlega. Ætl-
ast fyrirspyrjandi til, spurði hann,
að Seðlabankinn leggi til andvirði
allra sláturafurða í landinu, sem
síðan þarf að geyma langtímum
saman?
Jón Kristjánsson (F) taldi
Vopnafjarðardæmi Sverris sýna
að rekstrarlánin til kaupfélag-
anna væru alls ekki nógu há.
Egill Jónsson (S) sagði það rangt,
sem hér væri látið að liggja, að
viðskipti bænda t.d. á Austfjörð-
um væru með þeim hætti, að
kaupfélögin hefðu erfiðari fjár-
hagsstöðu þeirra vegna. Hér væri
ómaklega að bændum vegið.
Pálmi Jónsson, landbúnaðarráð-
herra, sagði afurðalán 70—75%
vöruandvirðis, en sláturleyfishaf-
ar greiddu rúmlega 80% andvirð-
is. Hann tók fram að rekstrarlán
landbúnaðarins hefðu hækkað um
96,2% milli ára.
Sverrir Hermannsson (S) sagði
m.a. að bændastéttin væri ekki
gerð fjár síns ráðandi, ef greiðslur
til hennar væru miðaðar við vöru-
úttekt hjá tilteknu kaupfélagi,
sem hugsanlega tæki síðan af-
urðalán út á framleiðslu þeirra.
Egill Jónsson (S) bar fram þau
tilmæli til landbúnaðarráðherra
að viðbótarlánsfjármagn, sem
hann ræddi um, væri nýtt hjá
áburðarverksmjðju, í stað dollara-
lána, en áburðarverð hefði hækk-
að 16% umfram afurðaverð. Hann
deildi og á kjarnfóðurkjör bænda.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
benti m^a. á, að útgerðarmenn,
sem búið hefðu við hliðstætt fyrir-
komulag afurðalána, hefðu knúið
fram breytingu í þá veru, sem nú
væri rætt um til handa bænda-
stéttinni. Hann minnti á að
nokkrir sláturleyfishafar greiddu
þegar að hausti fullt afurðaverð.
Halldór Blöndal (S) taldi að út-
flutningsmálum búvöru væri ekki
nægjanlega sinnt, þau væru í
ólestri. Hann kvað ekki koma sér á
óvart að eina röddin, sem væri
ánægð með lánamál bændastétt-
arinnar, kæmi úr Alþýðuflokkn-
um.
Karvel Pálmason (A) spurði m.a.,
hversu lengi ætlar Alþingi að
sætta sig við þau vinnubrögð, að
framkvæmdavaldið hunzi yfirlýst-
an þingvilja? Bréfið til bændanna
í Vopnafirði, sem hér var vitnað
til, sýnir, að sumir bændur eru
álíka settir á klafa kaupfélaganna
og verkafólk og sjómenn vóru
fyrir upphaf verkalýðssamtak-
anna; en mismunur vel settra og
snauðra er hvergi meiri innbyrðis
í einni starfsstétt en hjá bændum.
Fleiri tóku til máls, þó ekki
verði frekar rakið.
Alþýðuflokkur:
Vantraust á
ríkisstjórn
í GÆR vóru lögð fram á Alþingi tvö
þingmál Alþýðuflokks.
Fyrra málið er tillaga til þings-
ályktunar um vantraust á ríkis-
stjórnina: „Alþingi ályktar að lýsa
vantrausti á ríkisstjórnina — ríkis-
stjórn sjálfstæðismanna, Framsókn-
arflokksins og Alþýöubandalags-
ins.“
Síðara málið er tillaga til þings-
ályktunar, sem felur það í sér, ef
samþykkt verður, „að ísland beiti
áhrifum sínum, hvarvetna þar
sem þess gefst kostur á alþjóða-
vettvangi, til þess að stuðla að
friðsamlegri lausn deilumála í E1
Salvador, jafnframt að beita sér
fyrir því gagnvart Bandaríkja-
stjórn, að hún láti af hernaðar-
stuðningi við þá ógnarstjórn, sem
fer með völd í E1 Salvador."
Kvikmyndasjóður íslands:
Frumvarpsdrögin gölluð,
bæði að efni og orðfæri
— sagði menntamálaráðherra
Ingvar Gíslason, menntamála-
raðherra, sagði efnislega á Alþingi
í gær, að frumvarp till laga um
kvikmyndasjóö og kvikmyndasafn,
sem þingkjörin nefnd samdi, hafi
verið það gallað, bæði að efni og
orðfæri, að þurft hafi mikillar
endurskoðunar og endurbóta við í
menntamálaráðuneytinu. Þess
væri þó að vænta að frumvarpiö,
nokkuð breytt, verði lagt fram á
Alþingi næstu daga.
Guðrún Helgadóttir (Abl) bar
fram þá spurningu til ráðherra,
hvenær vænta mætti að frum-
varp til laga um Kvikmyndasjóð
íslands yrði lagt fram á Alþingi.
í máli hennar kom m.a. fram, að
þingkjörin nefnd, undir forsæti
Indriða G. Þorsteinssonar, rit-
höfundar, hefði skilað drögum
að slíku frumvarpi til mennta-
málaráðuneytis fyrir 14 mánuð-
um síðan. Þetta mál hafi hins-
vegar ekki verið á lögum lista
yfir rúmlega 100 mál sem for-
sætisráðherra hefði lagt fyrir
stjórnarandstöðu og spanna
hefði átt öll þau mál er ríkis-
stjórnin óskaði eftir að fá fram á
þessu þingi.
Hún sagði frumvarpið hafa
legið í salti í ráðuneytinu lengi,
raunar allar götur unz hún hafi
borið fram fyrirspurn sína. Það
hafi raunar verið fjármálaráð-
herra en ekki menntamálaráð-
herra sem ýtt hafi á eftir því að
hreyfing kæmist á málið. Þetta
er ekki boðlegt andsvar, af
stjórnvalda hálfu, við þeim já-
kvæðu hræringum í kvikmynda-
gerðarlist, sem sagt hafa til sín í
þjóðfélaginu.
Ingvar Gíslason, menntamála-
ráðherra, sagði rétt vera, að
kvikmyndagerðarlist væri góðs
makleg. Frumvarp þetta hefði
hinsvegar „ekki verið ógallað" og
raunar þann veg, bæði að efni og
orðfæri, að þurft hefði mikillar
vinnu við, bæði í endurskoðun og
endurbótum? Sú Væri skýringin
á þeim drætti sem orðið hefði á
að leggja það fram. Þessi endur-
skoðun væri nú á lokastigi og
þess að vænta, að frumvarpið
yrði lagt fram næstu daga.
Guðrún Helgadóttir (Abl) sagði
ómaklegt að menntamálaráð-
herra varpaði sök á sinnuleysi
ráðuneytisins yfir á Indriða G.
Þorsteinsson, rithöfund og for-
mann hinnar þingkjörnu nefnd-
ar, en hann væri höfundur
þeirra draga sem nefndin hafi
sent frá sér. Meðal þingmanna
sem til máls tóku vóru Halldór
Blöndal (S) og Vilmundur Gylfa-
son (A) sem báðir vóru í hinni
þingkjörnu nefnd, og Pétur Sig-
urðsson (S). Sá síðasttaldi gagn-
rýnndi þá hugmynd að leggja
nýjan viðbótarskatt á kvik-
myndahús, sem nú væru rekin
með bullandi tapi, og sum hver
rekin í ágóðaskyni fyrir hin
þörfustu verkefni.
Ingvar Gíslason