Morgunblaðið - 10.04.1983, Blaðsíða 8

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. APRÍL 1983
Veröld
FURÐURi
Útilegan sem
enginn veit
hvernig lauk
r
Ijúlí sl. lögðu tveir ungir stærð-
fræðinemar frá Moskvu land
undir fót og var fórinni heitið á norð-
anverðan Kolaskaga, í grennd við
finnsku landamærin. Tvímenningarn-
ir hétu Pavel Simanovich og Anton
Avdayev og virtust þeir bara vera á
leið í venjulegt ferðalag með tjald og
annan viðlegubúnað. A.m.k. grunaði
engan að eitthvað annað byggi undir.
Atta mánuðum síðar situr Avda- *
yev í Lefortovo, sem er fangelsi
sovésku öryggislögreglunnar í
Moskvu, og bíður þess að verða
fluttur í vinnubúðir. Hann var
dæmdur til þriggja ára fangelsis-
vistar í janúarlok og var honum
gefið að sök að hafa farið með
ólöglegum hætti yfir landamærin
til Finnlands. Félagi hans, Pavel
Simanovich, er hins vegar horfinn.
Að sögn vina hans mun hann ann-
að hvort hafa farizt í auðnunum
þarna norður frá eða honum hefur
tekizt að komast vestur fyrir
járntjald.
Undanfarnar vikur hefur mjög
verið skrafað og skeggrætt í
Moskvu um hið dularfulla hvarf
Simanovich og er ýmsum getum að
því leitt, hvað um hann hafi orðið.
Pavel Simanovich er af gyðinga-
ættum. Fjölskylda hans hefur sótt
um leyfi til að flytjast frá Sovét-
ríkjunum eins og þúsundir annarra
gyðinga, en því hefur verið synjað.
Fjölskyldan leit því með nokkru
vonleysi til framtíðarinnar, ekki
sízt Pavel. Hann gat varla reiknað
með miklum frama í Sovétríkjun-
um, þar eð hann hafði sótt um leyfi
til að fá að flytjast úr landi en hlot-
ið synjun. Slíkt fólk er á þessum
stöðum yfirleitt álitið úrhrök sam-
félagsins og á sér varla viðreisnar
von. En hafi Pavel ætlað að flýja
land og tekizt það, hefur hann gert
að engu þá litlu möguleika, sem
fjölskylda hans hafði á að komast
einhverntíma til Vesturlanda. Það
er ófrávíkjanleg regla hjá valdhöf-
um í Kreml að veita aldrei brott-
fararleyfi því fólki, sem á ættingja,
er tekizt hefur að flýja land. Það er
einmitt þetta sem hræðir flesta frá
því að reyna að komast úr landi. Til
dæmis má nefna að hinn frægi
rússneski dansari Nureyev baðst
hælis í Frakklandi árið 1961, og allt
síðan hafa systir hans, systurdóttir
og móðir hans, sem er 78 ára göm-
ul, árangurslaust reynt að fá leyfi
til að flytjast úr landi. En þó að
Pavel Simanovich hafi látizt á
ferðalaginu eru líkurnar á því að
fólk hans fái brottflutningsleyfi
harla litlar.
Simanovich og Avdayev voru
báðir 24 ára gamlir. Vinir þeirra
beggja segja, að sá fyrrnefndi hafi
átt frumkvæðið að ferðalaginu.
Hafi hann hvatt nokkra skólafé-
laga sína við kennaraháskólann í
Moskvu til að fara með sér, en ein-
ungis Avdayev hafi látið til leiðast.
Avdayev er einn til frásagnar um
það sem síðar gerðist. Samkvæmt
því gengu þeir dögum saman með-
fram fljótum og stöðuvötnum í
auðnum Karelíu. Simanovich
reyndist slakur göngumaður og
hann dróst stöðugt aftur úr félaga
sínum. Sameiginlegir vinir
tvímenninganna hafa það eftir
Avdayev, að hann hafi loks hvatt
félaga sinn til að fara á undan sér,
svo að ekki drægi aftur sundur með
þeim. Simanovich hafi orðið við því
og horfið.
Fjölskylduvinir tvímenninganna
eru með getgátur um, að báðir hafi
lesið rangt á ónákvæm sovézk
landakort og hafi álpazt yfir
finnsku landamærin, en þangað er
Sovétmönnum óheimilt að fara
nema þeir hafi sérstök vegabréf.
Sagt er að Avdayev hafi gengið
um lungann úr deginum og reynt
að hafa upp á félaga sínum. Um
kvöldið hafi hann tjaldað og kveikt
eld, en að morgni hafi finnskir
landamæraverðir tekið hann hönd-
um.
— Hann skýrði finnskum yfir-
völdum frá öllum málavöxtum, og
bað um að fá að fara heim, segir
einn fjölskylduvinur Avdayevs. —
Hann var strax sendur i fangelsi.
Sovézka öryggislögreglan hefur
yfirheyrt marga af vinum Avda-
yevs og þeir fullyrða að hann hafi
aldrei látið í Ijósi minnsta áhuga á
því að hverfa úr landi.
Ákæruvaldið í Sovétríkjunum
taldi Avdayev það ekki til máls-
bóta, þó hann hefði beðið um að
láta senda sig heim. Eftir tveggja
daga réttarhöld var hann dæmdur
til þyngstu refsingar, sem liggur
við því að fara yfir landamæri með
ólöglegum hætti, þ.e. þriggja ára
fangelsisvistar, svo sem að framan
greinir.
Við réttarhöldin voru ýmis sönn-
unargögn færð fram gegn Avdayev,
að því er frétzt hefur. Þar á meðal
var það talið renna stoðum undir
sekt hans, að hann hafi verið boð-
inn á kvikmyndasýningu, sem
brezka sendiráðið í Moskvu efndi
til. Þótti það sýna, að hann hefði
áhuga á útlendingum.
Mál þetta hefur varpað ljósi á þá
erfiðu aðstöðu sem Finnar hafa
gagnvart sínum volduga granna.
Finnar hafa sem kunnugt er lýst
yfir hlutleysi, en samkvæmt tví-
hliða samkomulagi við Rússa eru
þeir skuldbundnir til að afhenda
yfirvöldum hvern þann sovézkan
borgara, sem fer yfir landamærin
milli ríkjanna. Skiptir þá engu,
hvort maðurinn fer yfir landamær-
in í ógáti eða hvort hann vill flýja
land.
- ROBERT GILLETTE
Það er algeng skoðun, að afköstin
minnki með aldrinum, að fólk eigi
erfiðara með að aðlagast og sé þá
hættara við slysum og fjarvistum.
Rannsóknir, sem farið hafa fram,
benda þó til þess, að alhæfingar eigi
ekki við þegar metin eru áhrifin af
auknum aldri á starfsgetuna, þótt
mikil erfiðisvinna, færibandavinna
og störf, sem krefjast mikillar
leikni, geti að vísu verið hinum öldr-
uðum nokkuð þung í skauti. Ef
verkamenn, komnir yfir miðjan ald-
ur, vinna þau störf, sem þeim henta,
eru þeir afkastameiri en unga fólkið
og auk þess hefur komið í ljós, að
slys og fjarvistir eru yfirleitt mjög
lítil í þessum aldurshópi.
Þær tilraunir, sem fara fram á
Vesturlöndum til að bæta stöðu
þessara manna, beinast fyrst og
fremst að því að eyða fordómunum
með því að gera mönnunum sjálfum
kleift að sýna hvers þeir eru megn-
ugir. í Vestur-Þýskalandi geta
menn aflað sér frekari menntunar í
eigin starfsgrein eða öðrum og
þremur af hverjum fjórum Finnum,
sem taka þátt í svona endurmennt-
unarnámskeiöi, vegnar betur í vinn-
unni eftir það.
Megintilgangurinn með þessu
starfi er að nýta þá auðlind, sem
starfsreynsla og þekking eldri
kynslóðarinnar er, enda hefur ekk-
ert þjóðfélag efni á að kasta henni á
glæ. Um leið gefst eldri kynslóðinni,
sem enn býr yfir miklu starfsþreki,
tækifæri til að berjast fyrir sjálf-
sögðum réttindum sínum.
— THOMAS LAND
■ATVINNUMALi
Eldri kyn-
slóðin klórar
í bakkann
Verkamenn ( Vestur-Evrópu og
Norður-Ameríku, sem komnir
eru á efri ár eða eru fatlaðir á ein-
hvern hátt, standa illa að vígi á tímum
efnahagslegs samdráttar og örra
breytinga á atvinnuháttum. Til að auð-
velda þessum mönnum að stunda starf
sitt, hefur víða verið efnt til opinberra
endurmenntunarnámskeiða en mestu
erfiðleikarnir, sem þeir hafa við að
glíma, að því er segir í opinberri
skýrslu um þessi mál, eru fordómar og
óvild á sjálfum vinnustaðnum.
Talið er að um 500 milljónir
manna víða um heim séu fatlaðir á
einn eða annan hátt og um það bil
sami fjöldi er heilbrigt fólk, sem fær
að kenna á þeim fordómum, að það
sé lélegur starfskraftur vegna þess
eins að aldurinn er tekinn að færast
yfir það. Það auðveldar þessu fólki
heidur ekki lífsbaráttuna, að vegna
samdráttarins hefur víða verið grip-
ið til gagngerrar endurskipulagn-
ingar á rekstri fyrirtækjanna og þá
vill þetta fólk gjarna verða útundan.
Um Jæssi mál er fjallað í skýrslu,
sem Alþjóðavinnumálastofnunin í
Genf hefur tekið saman.
I skýrslunni segir, að á ýmsan
hátt megi berjast gegn rótgrónum
fordómum í atvinnulífinu. Menntun,
þjálfun og þekking þeirra verka-

Fjarri því að vera dauð úr öllum æð-
um.
manna, sem komnir eru yfir miðjan
aldur, er oft að engu gerð með
breyttri tækni og nýjum atvinnu-
háttum, auk þess sem þeir eiga erf-
iðara en ungt fólk með að flytja sig
á milli starfsgreina eða landshluta.
Þar við bætist svo, segir í skýrsl-
unni, að þegar baráttan harðnar á
vinnumarkaðnum standa þessir
menn frami fyrir þeim óvægna
óvini, sem er vanþekking og viðtekn-
ar firrur.
Hluti af rústum Casino-klaustursins.

SKELFINGAR
Bandamenn voru
ekki barnanna bestir
Ifyrsta sinn frá stríðslokum
hafa Vestur-Þjóðverjar
fengið að sjá sjónvarpsmynd þar
sem sagt er frá stríðsglæpum —
ekki nasista — heldur stríðs-
glæpum Bandamanna gegn
Þjóðverjum.
Sjónvarpsmyndin er í tveimur
þáttum, og það var yfirmaður
landshlutadeildar vestur-þýska
sjónvarpsins, Júrgen Rúhle, sem
sá um gerð hennar. Myndin er
hins vegar byggð á filmum úr
fórum þýska hersins, sem
Bandaríkjamenn komust yfir en
skiluðu eftir stríð. Rúhle þakkar
það raunar bandaríska sagn-
fræðingnum dr. Alfred de Zayas
að ráðist var í gerð myndarinn-
ar, en árið 1979 gaf hann út bók
og sótti efniviðinn í skjalasafn
þýska hersins.
„Ég er ekki hlutdrægur og ég
vil að mér sé trúað. Þess vegna
er mér mikið í mun að sýna
þessa hliðina líka,“ segir Rúhle,
sem á sínum tíma sá um sýn-
ingu á bandaríska mynda-
flokknum Helförin í Þýskalandi.
Það, sem fyrir Rúhle vakti,
var að syna hvernig fólk leiðist
ósjálfrátt út í glæpaverk á
stríðstímum og skiptir þá engu
hvorum megin það stendur víg-
línnunnar. Rúhle segir, að vissu-
lega hafi eldri kynslóðin í
Þýskalandi liðið mikið eftir
stríð, undir hersetu Banda-
manna, en það hafi þó fyrst og
fremst verið sök þjóðarinnar
allrar. Það sé einnig mikilvægt
fyrir ungu kynslóðina nú, sem
styður friðarhreyfinguna, að
skilja atburðarásina á heims-
styrjaldarárunum og hvernig
vænsta fólk gat orðið þátttak-
endur í glæpaverkunum.
Myndirnar hófust á grimmd-
arverkum nasista en síðan var
sýnt þegar Bretar og Banda-
ríkjamenn gerðu loftárásina á
Potsdam, þegar Bretar skutu í
kaf sjúkraskip, þegar Banda-
ríkjamenn myrtu stríðsfanga og
þegar marokkanskir hermenn í
liði Frakka nauðguðu konum í
stórum stíl.
Myndin sýnir einnig það, sem
Rúhle kallar „ótrúleg grimmd-
arverk" Rauða hersins þegar
honum hafði tekist að ná
Austur-Prússlandi úr höndum
Þjóðverja.
„Ég veit, að mér kann að
verða klappað á kollinn af röng-
um mönnum, að nýnasistaflokk-
urinn vilji gera mig að heiðurs-
félaga, en ég vil sýna hörmung-
ar stríðsins og láta ekki hægri-
eða vinstrisinna eina um um-
ræðuna," segir Rúhle. Hann tók
þó fram, að það væri ekkert,
sem kæmist í „samjöfnuð við út-
rýminguna á Gyðingum", og
þess vegna væri þeirra atburða
ekki sérstaklega getið í mynd-
inni.
Rúhle segir, að skjalasafn
þýska hersins sé ákaflega ná-
kvæmt og að þar sé í myndum
og máli sagt frá glæpaverkum
Bandamanna jafnt sem nasista
sjálfra. Til dæmis megi þar
finna sönnun þess, að nasistar
héldu fram, að engin lifandi sála
hefði verið í Monte Casino-
klaustrinu þegar það var
sprengt í loft upp árið 1944.
Júrgen Rúhle, sem er fæddur
árið 1924, var foringi í þýska
hernum á austurvígstöðvunum á
stríðsárunum og var í fjögur ár
stríðsfangi í Síberíu. Nasistar
dæmdu föður hans til dauða
þegar hann gafst upp fyrir
Rússum og afhenti þeim norður-
hluta Berlínarborgar árið 1945.
— ANNATOMFORDE