Morgunblaðið - 24.04.1983, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1983
Carnarvon jarl
stendur þarna nákvæm- *
lega á staönum þar sem
hann var grafinn skömmu
síðar — efst á
Beaconhæð. Jk
Myndin var tekin Æj
rétt áður en hann J||
fór til Egyptalands J||
til þess að opna
gröf Tutank JK
hamuns. áte
Faraós
Hin innsta hinna
þriggja kistna er um-
luku múmíu Tut-
ankhamuns er öll úr
skíra gulli — gler-
augnaslöngur hefja
sig úr höfuðskrauti
faraós sem mynd-
gerður er sem Osir-
Hinn 30. aprfl 1923
safnaðist lítill hópur
fólks saman á Beac-
onhæð, sem ber hæst
á hæðarhryggnum er
liggur þvert yfir norð-
vestur Hampshire.
Var fólkið þarna sam-
an komið til að vera
við greftrun George
Edward Stanhope
Molyneux Herbert,
fimmta jarlsins af
Carnarvon, sem graf-
inn skyldi á þessum
stað þar sem gott út-
sýni var yfir landar-
eign hans. Sumum
þótti sem dauða jarls-
ins hefði borið að
með einkennilegum
og ógnvekjandi hætti.
Um langt árabil hafði
hann kostað uppgröft
á Egyptalandi, sem
aðeins fimm mánuð-
um fyrir dauða hans
hafði leitt til fundar
grafar Tutankham-
uns og þar með allra
þeirra djásna, er þar
voru geymd til að
tryggja velferð fara-
ósins í framlífinu.
Aödragandinn
I>ar sem hinn óvænti dauði Carn-
arvons varð svo skömmu eftir fund
grafarinnar kviknuðu sögusagnir
um óhugnanlegan svartagaldur sem
varað hefði um aldir — að hinn
löngu liðni faraó hefði rétt hramm-
inn út eftir grafarræningjunum, að
bölvun Tutankhamuns hefði verið
þarna að verki.
Afskipti Carnarvons af hinum
konunglegu gröfum höfðu hafist 15
eða 20 árum fyrr. Árið 1901 lenti
hann í bílslysi og varð fyrir slæmum
áverkum á brjósti. Eftir það átti
hann erfitt með öndun og ráðlagði
læknir hans honum að dvelja í
heitu og þurru loftslagi að vetrar-
lagi. Á þessum árum var Egypta-
land eftirsótt ferðamannaland og
Luxor nýtízkulegur staður — þar
voru fín hótel, merkilegar fornminj-
ar og vinsælar skoðunarferðir til
Dals konunganna, eða Dauðadals-
ins, voru í boði.
Vegna dvalar sinnar í Luxor fékk
Carnarvon áhuga á Egyptalands-
fræðum. Hann fór þangað aftur ár
eftir ár og tók að leggja stund á
fornleifafræði og standa fyrir upp-
greftri. l»ar kom að hann réði sér
aðstoðarmann árið 1907 — hinn 33
ára gamla Harold Carter. Carter
hafði komið til Egyptalands 17 ára
að aldri og unnið fyrir ýmsa þekkta
fornfræðinga, s.s. William Flinders,
Petrie og Edouard Naville, en hafði
síðar yfirumsjón með uppgreftri í
Dal konunganna. Eftir að hafa átt í
miklum deilum sagði hann því
starfi hins vegar upp. Næstu fjögur
árin hafði hann ofan af fyrir sér
með því að gerast leiðsögumaður
ferðamanna um Dal konunganna
og selja vatnslitamyndir af staón-
um. Ætlun þeirra Carnarvons var
að finna ósnortnar grafir sem gefa
mundu af sér hagnað í dýrmætum
safngripum.
Næstu fimmtán árin, jafnvel
meðan fyrri heimsstyrjöldin stóð
sem hæst, stóð Carter fyrir upp-
greftri í nafni Carnarvons og fann
öðru hverju áhugaverðar grafir, en
varla nóg af safngripum til að mæta
kostnaðinum sem áður en lauk var
orðinn rúmlega 40 þúsund ensk
pund. Árið 1922 ákvað Carnarvon
að hætta framkvæmdum. Carter
gerði honum heimsókn til High-
clare og gat fengið hann til að
standa straum af einum uppgreftri í
viðbót. Á leiðinni til Egyptalands
keypti hann sér páfagauk, ef til vill
í fagnaðarskyni yfir þessum mála-
lokum.
Innsigluö gröf
— næturrannsókn
Er Carter kom aftur til Luxor í
lok október sögðu hinir egypzku
verkamenn hans honum að þessi
guli syngjandi fugl myndi færa
lukku. Hinn fyrsta október byrjuðu
þeir að grafa á síðasta ósnortna
svæðinu í Dal konunganna, þrí-
hyrningi sem var um einn hektari
að stærð. Hinn 4. október komu
þeir niður á fornan stigagang og
daginn eftir fundu þeir þess óræk
merki að þarna var innsigluð gröf.
Carter sendi Carnarvon sím-
skeyti og kom hann frá Englandi,
ásamt dóttur sinni, Evelyn, hinn 26.
nóvember. Eftir að hafa hreinsað
vandlega frá grafarmunnanum
brutu þeir loks niður steindyrnar.
Carter varð fyrstur manna til að
skyggnast um niðri í gröfinni. Sam-
kvæmt tilkynningu sem Carnarvon
sendi til The Times í London kall-
aði hann til nærstaddra: „Það eru
hinir dásamlegustu hlutir hér.“
Síðar þetta sama kvöld fór fram
leynileg rannsókn sem ekki varð
kunn fyrr en um hálfri öld síðar er
Thomas Hoving ritaði bók sína
„Tutankhamun: hin ósagða saga“.
Eftir myrkur fóru Carnarvon,
ungfrú Evelyn, Carter og aðstoðar-
maður hans, Arthur „Pecky“ Call-
ender, leynilega inn í gröfina og
brutu sér leið inn í innri salinn, þar
sem þau fundu hið gullna skrfni
sem umlukti gullkisturnar sem
múmía Tutankhamuns hvíldi f. Síð-
ar þegar munirnir voru færðir úr
gröfinni stóð heimurinn á öndinni
yfir líkani konungsins í fullri stærð
í gullnum klæðum með skrautleg-
um höfuðfaldi og hinni gullnu kór-
ónu með ígreyptri mynd sem sýndi
faraóinn og drottningu hans. Innri
kistan var öll af gulli og svo þung
að átta menn þurfti til að lyfta
henni. Hin fágaða gullgríma sem
var á múmíunni sjálfri hafði augu
úr lapiz og fagurlega skreytt skegg
— hún myndgerði hinn dauða faraó
sem hinn milda Ósiris, konung
hinna dauðu.
Áhyggjulegur
fyrirboði
Carter og Carnarvon vissu nú
nákvæmlega hvað þeir höfðu fund-
ið — hina fornu gröf Tutankham-
uns. Á næstu dögum settu þeir á
svið opinbera opnun ytri salarins og
hófu undirbúning að því að flytja
munina úr honum. En meðan á
þessum æsilegu framkvæmdum
stóð þóttust egypzku verkamenn-
irnir verða varir við áhyggjulegan
fyrirboða. „Lukkufuglinn“, páfa-
gaukurinn, sem skilinn hafði verið
eftir í íbúðarhúsi Carters, hefði ver-
ið étinn af gleraugnaslöngu sem
komist hafði í búr hans. Konungs-
gröf hafði verið opnuð og þeir vissu
að hið egypzka konungdæmi var
verndað af gleraugnaslöngunni,
gyðjunni Wadjet, — og líkan gler-
augnaslöngunnar reisti sig upp úr
hinum konunglega höfuðbúnaði.
Þetta var fyrirboði um dauða, full-
yrtu þeir.
Henry Rhind, sem staðið hafði
þarna fyrir uppgreftri löngu fyrr,
hefur lýst Dal konunganna þannig:
„Langt uppi í fjöllunum opnast djúp
dæld í eyðimörkina um þröngt
gildrag er liggur í mörgum bugðum
að hinu auðnarlega dalverpi um-
luktu skraufþurrum eyðimerkur-
hæðum. Dalur dauðans gæti ekki
tekið á sig líkingarfyllri mynd.
Strjál fótspor hýena og sjakala, sem
þó eru til vitnis um líf, vekja aðeins
hugrenningar um afturgöngur
hinna dauðu.“
En þetta var fljótt að breytast
þegar fyrstu hundruðin af þúsund-
um ferðamanna tóku að flykkjast
til staðarins til að horfa inn í graf-
armunnann og nauða í finnendun-
um um að fá að fara inn í gröfina.
Samkvæmt fréttum í Daily Tele-
graph varð vegurinn uppeftir fljót-
lega þéttsetinn af ökutækjum og
allskyns áburðardýrum.
Carnarvon fór nú til Englands og
var þar í nokkurn tíma til að gera
ýmsar ráðstafanir, m.a. að selja The
Times einkarétt á fréttaflutningi af
framkvæmdunum við uppgröftinn.
Um miðjan febrúar var hann kom-
inn aftur til Luxor, lokið hafði verið
við að hreinsa út úr ytri salnum og
nú voru þeir Carter tilbúnir að
brjóta niður vegginn sem lokaði að-
gangi innri salarins. Þeir buðu um
40 manns að vera viðstöddum er
þeir framkvæmdu það að kvöldi 17.
febrúar. Inngangur salarins var
opnaður á nokkrum klukkustund-
um og Carnarvon og Carter gátu
smeygt sér inn — í þetta sinn
opinberlega.
Voveiflegur
dauðdagi
Nokkrum dögum síðar lokuðu
þeir gröfinni aftur, og höfðu í
hyggju að láta næsta áfanga brott-
flutnings úr henni bíða þar til í lok
ársins. Báðir voru þeir nú undir
miklu álagi. Samband þeirra við eg-
ypzku stjórnina hafði versnað og
var nú hart deilt um hver ætti fund-
inn og rétt til aðgöngu að gröfinni.
Carter vann nótt og nýtan dag við
mjög erfiðar kringumstæður við að
skrá og koma í varðveizlu þeim
Skrautmynd á einni kórónu Tutankhamuns — ungur konungur og drottning
hans. „Það fegursta sem nokkru sinni hefur fundizt í Egyptalandi," sagði
Carter um hana.