Morgunblaðið - 20.08.1983, Qupperneq 9

Morgunblaðið - 20.08.1983, Qupperneq 9
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. ÁGÚST 1983 tfeflaiiraOsft mpáBD Umsjónarmaöur Gísli Jónsson 205. þáttur Þess skal getið sem gert er. Ég sá mér til ánægju að orðið forvarnarstarf var komið í texta sjónvarpsins 8. þ.m. Eins og nærri má geta skiptir ekki litlu um sköp nýyrða, hvort áhrifamiklir fjölmiðlar taka við þeim. Sjónvarpið hefur einnig gert sitt til þess að festa orðin skutbfll (e. station wag- on) og dagvistir, svo að ég telji hið betra, eins og Egill Skalla-Grímsson orðaði kröfu Hávamála, að geta skyldi hins góða, en láta fremur hið lakara liggja í þagnargildi. Því miður verða þættir sem þessir ósjald- an dæmatal lýtanna, eins kon- ar kvörtunarskrá yfir víti til varnaðar. Maður, sem ekki vill láta nafns síns getið, skrifar mér um áhyggjur sínar vegna þess, að „hin forna og virðulega fleirtala persónufornafnsins í 1. og 2. persónu virðist ger- samlega að víkja fyrir tvítöl- unni“. Til þess að við áttum okkur betur á áhyggjuefni bréfritara er þess að geta, að hann á ann- ars vegar við fornöfnin vér og þér, hins vegar við og þió. Per- sónufornöfnin ég og þú voru svo merkileg í fornu máli, að þau áttu sér bæði tvítölu og fleirtölu. Þegar talað var til tveggja, sögðu menn ið, sem seinna breyttist í þið. Þegar talað var til fleiri en tveggja, sögðu menn ér, sem seinna breyttist í þér. Mjög snemma er þó ruglingur kominn á þetta. Á sama hátt var við, tví- tala, notað þegar annar af tveimur tók til máls, en vér, fleirtala, þegar talað var úr fjölmennara hópi. Þessi munur á tvítölu og fleirtölu er löngu horfinn úr málvitund manna. Og hvað er þá eftir? Eftir er blæmunur, munur á hátíðlegu máli og hversdags- legu, og auðvitað í 2. persón- unni svokölluð þérun, sem nú er lítið notuð. Einn maður er ávarpaður í fleirtölu, eins og hann væri margra manna maki, og sagt: Viljið þér gjöra svo vel? Þérun er vandasöm, orðið beygist: þér, um yður, frá yður, til yðar. Ég held þó að þérunin lifi, þótt orðið sé vand- meðfarið. Hitt fer eftir tísku og tíðaranda, hvort menn vilja þéra náungann eða ekki. Með þérun má bæði votta virðingu og kulda. Um við og vér er svipað að segja. Gamla fleirtalan vér er vandbeygð: vér um oss, frá oss, til vor. Það er helst 1. desem- ber og 17. júní að við íslend- ingar förum í sparibúning fata og máls og segjum vér Islend- ingar. Vérun er ekki mjög í tísku um þessar mundir, eins og bréfritari segir, en ég held að hún lifi, tískusveiflum háð, eins og þérunin. Ég ætla, að minnsta kosti, að prestar muni enn um sinn segja: Vér viljum biðja. Og ég ætla einnig að í Faðirvorinu höldum við áfram að biðja: Gef oss í dag vort daglegt brauð, en þessu verði ekki breytt í Gef okkur, eða gefðu okkur, o.s.frv. Þórir Áskelsson á Akureyri vakti máls á ýmsu sem honum þykir miður fara í daglegu tali nú um stundir, bæði mæltu máli og rituðu. Éitt af þessu er notkun forsetningarinnar gegnum (í gegnum) í tíma- merkingu. Dæmi: Gegnum ald- irnar. Ég fjallaði um þetta fyrir skömmu, en vil gjarna endurtaka, að mér þykir „gegnumtal" í þessari merk- ingu ekki fallegt. Mér fellur betur árum saman, ár eftir ár, heldur en (í) gegnum árin, og öldum saman o.s.frv. heldur en (í gegnum) aldirnar. Þórir minntist líka á sínotk- un orðsins óöryggi. Ég er hon- um sammála, að þetta sé ekki góð samsetning. Tvö forskeyti í röð fara ekki vel. Mér finnst öryggisleysi miklu betri kostur. Þá er Þórir Áskelsson einn af mörgum sem þola ekki orð- myndina RÚVAK fyrir Útvarp Akureyri, en því efni reyndi ég að gera skil í síðasta þætti. Síðan tek ég upp bréfkafla frá Skúla Magnússyni í Hvera- gerði: Hann segir: „Undirrit- aður þakkar undirtektir um- sjónarmanns gagnvart til- skrifi mínu um vandamál tungunnar (sjá 203, þátt frá 6.8. ’83). Mig langar að henda boltann strax á lofti og varpa fram hugleiðingum mínum í fram- haldi af athugasemdum Gísla. Hann skrifar: „Skrýtið má það kalla að ég skynja sérhljóð, ekki öll, í lit- um. A er t.d. hvítt, ú rautt, u brúnt, ó blátt, æ grænt, ö dökkgrátt, og o svart." Ég hefi ekki skynjað þetta meðvitað á sama hátt og Gísli. En mér þykir það harla merki- legt. En mér finnst það alls ekki svo „skrýtið“. Held ég geti skýrt það: Sérhver bókstafur á sitt ból í munni þar sem hann er bor- inn fram. Allir hljóta strax að finna að m er borið fram með vörunum. Sérhljóðar eru ekki settir á jafn-afmarkaðan bás og samhljóðarnir. Engu að síð- ur er þessu þó eins varið hvað þá áhrærir. Gísli kann glögg skil á þríhyrningi nokkrum sem hugsast dreginn um munn og talfæri mælenda. Á þrí- hyrning þennan er hverjum sérhljóða skipað í sitt skips- rúm, rær hver þeirra við sína þóftu. Suma segjum við fram- arlega, aðra aftar, suma ber- um við fram ofarlega í munn- holi, aðra neðar nokkru. Hverjum og einum lit er einnig ákvarðaður viss staður í litrófi. Rauður litur hefir minnsta sveiflutíðni (og því mesta sveiflulengd). Honum er skákað lengst til vinstri. Hvað fjólubláan lit áhrærir er þessu öfugt varið. Hann tyllir sér á litbandið lengst til hægri. Aðr- ir litir koma í einni röð þarna á millum. Nú set ég fram þá tilgátu að hástaða í munni svari til hárr- ar sveiflutíðni. Þá hygg ég og að framstaða í munni beri birtu. Reynum nú á þolrifin í þess- ari tilgátu og berum saman við málkennd og skynjun Gísla: A einsog í „dagur“ er fram- stætt og hvítt — enda dagur bjartur. (Afturstætt a með mikilli kok-opnun — eins og í e. „dark“ — er dimmara miklu.) Ú er sagt með totu á munni til að fá viðspyrnu og fram kemur mjög aftarlega í kverkum. Skyldi það ekki svara til farfa með harla lágri sveiflutíðni. Það er rautt. U er miðstætt, en aftar en e. Það er brúnt á litinn, en brúnn er blendingslitur allra lita ann- arra. Ú er þannig borið fram að mælandinn hvelfir góminn eða lyftir uppundir hann. Er það þá ekki einmitt blátt. Lyft- ingin minnir á heiðbláan him- in. Æ skynjar Gísli sem græn- an lit. Ékki fjarri lagi. Æ er tvíhljóð: A—í. Segi maður nógu hratt a—í renna hljóðin saman og úr verður Æ. Nú er a bjart, en í bendir uppí góminn og hækkar sveiflutíðnina. Grænn litur hefir mesta sveiflutíðni næst eftir bláum. Ö er framborið aftarlega í munni, en ofar en ú. Því ekki ólíklega til getið að þessi sérhljóði sé all-dökkur álitum. Loks kemur o. Það er frambor- ið ofar og aftar en ó, minnir á hvelfingu og myrkan helli. Það skynjar Gísli sem svartan lit. Ástæðan fyrir því að ú dæmist rautt fremur en svart (og ó samkvæmt því svart fremur en rautt) hygg ég þá að ú leitar fram þótt aftarlega sé sett, ó er hinsvegar kyrrstætt eins og myrkrið, (engrar hreyfingar verður vart í myrkri). Nú gæti Gísli eða einhver annar málfræðingur teiknað áminnstan þríhyrning, skipað þar á þeim sérhljóðum sem eftir lifa, og beinlínis reiknað út lit allra þeirra sérhlj. sem skynjunin segir ekki til um hvaða lit hafa. E er borið fram í miðjum munni. Það táknar hik (og er skelfing lítilfjörleg persóna). Skyldi því ekki bezt hæfa grár litur? Nú mætti beita útilok- unaraðferðinni á þá bræður i og í. Báðir sækja á brattann. Benda upp til himins. f þó enn brattsæknara. Ég varpa fram þeirri tilgátu hvort i sé ekki einmitt gult og í rauðgult eða appelsínu-rautt. Fellum svo niður fræði þessi um sinn.“ P.S. Umsjónarmaður leggur til að kreditkort verði nefnd krít- arkort. F' róöleikur og skemmtun fyrirháa semlága! 'i Atvinnutækifæri — íþróttakennarar Til sölu stærsta og fullkomnasta líkams- og heilsuræktaraöstaöa landsins. Stórkostlegt atvinnutækifaBri fyrir samstilltan hóp íþróttakennara, íþróttafræöinga eöa íþróttafélög. Starfsemin er i ca. 1100 fm eigin húsnæði. MARKADSMÓNUSTAN Sími 26911. Róbert Árni Heiöarsson hrl., heimasími 23450. I I R I I I ■ I I I a 28444 2ja herb. Blikahólar. 2ja herb. um 68 fm ibúð á 2. hæö í blokk. Falleg íbúö. Verö 1100 þús. Þverbrekka. 2ja herb. 62 fm íbúö á 2. hæð. Falleg íbúö. Verö 1 millj. 3ja herb. Hlíöar. 3ja herb. 80 fm íbúö á 3. hæö í nýrri blokk. Glæsileg íbúö i enda. Laus i okt. nk. Verð 1.600 þús. Breiövangur. 3ja—4ra herb. um 100 fm íbúö á efstu hæö. Bílskúr. Suöursvalir. Sérþvotta- hús. Verö 1550 þús. Langahltö. 3ja herb. um 75 fm ibúö á 1. hæö auk herb. í risi. Falleg íbúö. Verö 1500 þús. Stærri eignir Hvassaleiti. Raöhús á 2 hæöum samt. um 220 fm aö stærð. Fal- legt hús á góöum staö. Verö 3,5—4 millj. Laust fljótt. Fljótasel. Raöhús á 2 hæöum um 190 fm aö stærö. Bílskúrs- róttur. Verö 2,4 millj. Fossvogur. Einbýlishús ó einni hæö samtals um 300 fm aö stærö. Fallegt hús. Garöur í sérflokki. Verö um 6 millj. Lækjarás. Einbýlishús á 2 hæö- um samtals um 420 fm aö stærö. Skiptist m.a. í 3 stofur, 6 svefnherb. o.fl., auk 2ja herb. íbúöar. Nær fullgert hús. Verö 5 millj. Fjöldi annarra eigna. Vantar 4ra herb. íbúö í Engihjalla, Þverbrekku eöa lyftuhúsi i Furugrund. Mjög góöar grelösl- ur í boöl fyrir rétta eign. 4ra herb. íbúö i austurbæ Reykjavikur. Góöar greiðslur í boöi. HðSEIGNIR VÐ.TUSUHOM O QlflD SiMI 30444 DK wltlr Daniel Árnason Iðgg. fasteignasali. Heimilisiðnaðarfélag íslands: Samkeppni í gerð íslenskra jólamuna Heimilisiðnaðarfélag íslands er 70 ára í ár. í tilefni afmælisins verð- ur efnt til samkeppni í gerð ís- lenzkra jólamuna. Hugmyndin er að nota íslenzku ullina á einhvern hátt, t.d. verði prjónað, heklað, saumað eða ofið úr henni, svo eitthvað sé nefnt. Nota má ullina óunna. Einnig koma til greina munir úr tré t.d. renndir eða útskornir. Þrenn verð- laun verða í boði. 1. verðlaun verða kr. 10.000. Félagið áskilur sér for- gang að hugmyndunum hvort sem það verður til sölu, birtingar eða kennslu. Félagið hvetur alla til þátttöku og er ágætt að nýta sumarið til íhugunar. Nánari upplýsingar verða veittar í verzluninni ís- lenskur heimilisiðnaður. Skila- frestur er til 1. október 1983. Hlust hf. flytur sig um set Hljóðupptökustúdíóið Hlust hf. hefur flutt starfsemi sína í nýtt hús- næði að Skipholti 9. Hér er um að ræða 100 fermetra rými, með 50 fer- metra upptökusal og 25 fermetra tækjakiefa. Hlust hf. hefur sérhæft sig í auglýsingaupptökum, einkum fyrir sjónvarp og útvarp. Er nýi upptökusalurinn hannaður með það fyrir augum að hægt sé að ná sem bestum hljómburði, bæði við upptöku á tónum og tali. SIMAR 21150-21370 Til sölu og sýnis auk annarra eigna: Skammt frá Miklatúni S0LUSTJ LARUS Þ VALDIMARS L0GM J0H Þ0ROARS0N H01 4ra herb. efrl hæö um 110 fm. Mikið endurbatt. Sérinng. Suöursvalir. Bflskúr 28 fm. Góö sameign. Ákv. aala. Góðar íbúöir við Hraunbæ 4ra herb. 1. haeö um 110 fm. Sérhitaveita. Ákv. sala. 3ja herb. á 2. hæö um 80 fm. Mjög góö endurbætt. Ágæt sameign. Einstaklingaíbúð á jaröhæö um 48 fm í suöurenda. Góö innrétting. Fullgerö sameign. 4ra herb. íbúðir við: Fellsmúla 2. hæö 105 tm. Mjög góö. Sérhltavelta. Fullgerð sameign. Ákv. sala. Eyjabakka 2. hasö um 105 fm. Úrvals íbúö. Glæsil. útsýnl. Bilskúr 25 fm. Ákv. sala. Álfheima 4. haaö 115 fm. Stór og góö. Ný eldhúsinnréttlng, rúmgott herb. í kj. m. wc. 2ja herb. íbúðir við: Stelkshóla 2. hæö 60 fm. Ný og góö. Sérsmíöuö innréttlng. Fullgerö sameign. Jöklasel 1. hæö 70 fm. Ný stór úrvals ibúö. Næstum fullgerö. Sérþvotta- hús. Rofabæ 1. hæö 50 fm. Þvottahús á hæölnni. Góö sameign. Snorrabraut 3. hæö 50 fm. Ný teppi, nýtt baö. Ágæt sameign. Útsýnl. Góð eign skammt frá sundlaugunum 4ra herb. hæö um 117 fm rúmgóö í þrfbýlishúsl. Bílskúr fylglr. Skuld- laus. Trjágaröur. Vinnuhúsnæöi um 40 fm getur fylgt í kjallara. í smíðum án vísitölu endaraöhús um 100x2 fm á útsýnisstaö í Selásl. Innbyggður bflskúr. Selst fokhelt á næstunni. Teikning og uppl. á skrifstofunni. Steinhús í Mosfellssveit Nýtegt. Hæö 130 fm, ekki fullgerö, ibúöarhæf. I kjallara, 80 fm, má gera aukaíbúö eöa mjög gott vlnnuhúsnæöi. Óvenju góð kjðr. Næstum skuldlaus. Marga konar eignaskipti. Vogar — Sund — Laugarnes Þurfum aö útvega einbýlishús, 130—160 fm. Skipti mðguleg á raöhúsi meö 2 íbúöum skammt frá sundlaugunum. Uppl. trúnaðarmál. Raöhús í smíöum óskast á Seltjarnarnesi. Fjársterkur kaupandl. Skammt frá Sundahöfn óskast gott einbýlishús, 150—250 fm. Fjársterkur kaupandl. Uppl. trúnaðar- mál. Orðsending til viöskiptamanna okkar Vekjum sárstaka athygli á aö nú eru á boöstólum nýlegar og góöar ibúóir og einbýli á veröi langt undlr byggingarkostnaöi. Leitlö nánari uppl. Opiö i dag, laugardag kl. 1 til 5. Lok- að á morgun, sunnudag. LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370 AIMENNA FASTEIGNASALtN J

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.