Morgunblaðið - 11.04.1984, Blaðsíða 32

MOáGUNBÍlAblÐ, lálöVlklÍÍ)AÓ'ÚR ri’APkít 19134 '
Háöstefna Samtaka um vestræna samvinnu og Varðbergs
Frá ráðstefnu Samtaka um vestræna
samvinnu og Varðbergs sl. laugar-
dag í Átthagasal Hótel Sögu.
málanefndar Alþingis, var fulltrúi
Framsóknarflokksins og sagði
meðal annars:
„Þegar litið er yfir 35 ára
starfsferil NATO er eðlilegt að
ýmsar spurningar vakni, og þá
m.a. þessar: Var rétt og skynsam-
legt að stofna Atlantshafsbanda-
lagið á sínum tíma? Var rétt og
skynsamlegt fyrir Islendinga að
taka þátt í þessum samtökum?
Ég svara þessum spurningum
báðum játandi...
En ég tel að reynslan hafi sýnt
og sannað þörfina fyrir þetta
bandalag — að það hafi haft
réttmætt ætlunarverk og að það
hafi gegnt því hlutverki á farsæl-
an hátt. Á starfstíma bandalags-
ins hafa ekki orðið styrjaldir í
þeim heimshluta, sem það tekur
til. Bandalagið hefur ekki farið
með ófriði á hendur nokkurri þjóð.
Staðhæfingar um það, að því hafi
verið ætlað árásarhlutverk eiga
því hvorki stoð í veruleikanum né
sögunni. Það hefur samkvæmt
ætlunarverki sínu verið varnar-
bandalag, sem hefur séð til þess að
innan þess væru engin óvarin
lönd, sem gætu freistað árásarað-
ila. Þar í liggur mikilvægi banda-
lagsins, svo og í því að árás á eitt
bandalagsríki skuli skoðuð sem
árás á þau öll.
Það er þessi samábyrgð, studd
nægilegum styrkleika og árvekni,
sem er besta vörnin ...
Það er mín skoðun, að eins og nú
er ástatt, sé öryggi íslands best
borgið með því að fylgja sömu
stefnu og nú í öryggis- og varn-
armálum. Vitaskuld þurfum við að
halda vöku okkar í þessum málum.
Við þurfum sífellt að reyna fylgj-
ast með í þessum efnum og leggja
„Hér á landi höfum við sem styðjum þátttöku íslands í
vestrænni samvinnu um langan aldur átt í höggi við andstæð-
inga sem beita flestu öðru en málefnalegum rökum gegn því
sem við höfum fram að færa. Fyrr á árum var jiví helst haldið
á loft af andstæðingunum að þeir væru betri Islendingar en
við, þeir vildu standa vörð um íslenska menningu og lands-
réttindi en við bæði selja landið og níðast á menningararfin-
um. Þetta er ekki lengur efst á baugi. Nú er okkur fundið það
ranglega til foráttu að við viljum geta gjöreytt veröldinni á
kjarnorkubáli en hinir berjist gegn þeim voða og þar með
heimsslitum, hvorki meira né minna,“ sagði Björn Bjarnason,
formaður Samtaka um vestræna samvinnu (SVS), meðal ann-
ars þegar hann setti ráðstefnu SVS og Varðbergs síðastliðinn
laugardag um efnið Atlantshafsbandalagið, friður í 35 ár.
Ráðstefnuna sátu um og yfir 200 manns.
Fyrstur ræðumanna var Sir
Patrick Wall, íhaldsþingmað-
ur frá Hull í Bretlandi og forseti
þings Norður-Atlantshafsbanda-
lagsins, en stjórnarnefnd þess hélt
fund hér í síðustu viku. Þegar
Ólafur G. Einarsson, formaður
þingflokks sjálfstæðismanna,
kynnti Sir Patrick minntist hann
þess sérstaklega að á sínum tíma
hafi hann komið hingað til lands
til að verja málstað Breta í
þorskastríðinu. Sem svar við
fyrirspurn taldi Sir Patrick að
þorskastríðin hefðu í raun orðið
til þess að treysta samband og
vináttu fslendinga og Breta, þar
sem gömul vináttubönd hefðu þol-
að áraun átakanna og þar með
orðið öflugri en áður.
Ræða Sir Patrick Wall snerist
að verulegu leyti um þróun her-
mála á norðurslóðum. Hann vakti
máls á mikilvægi íslands fyrir
varnir Atlantshafsbandalagsins
og sagði að GIUK-hliðið, en í því
miðju er ísland, væri það hlið sem
Sovétmenn mættu ekki komast í
gegnum með flota sinn á hættu-
eða átakatímum. Varnarstefna
NATO byggðist á því að halda
uppi vörnum fyrir norðan ísland,
nálægt Kóla-skaganum þar sem
Sovétmenn hefðu reist mesta
víghreiður veraldar, en stöðva yrði
sókn sovéskra kafbáta og herskipa
í GIUK-hliðinu. Hann sagði að
a.m.k. 60 sovésk herskip hefðu tek-
ið þátt í flotaæfingum fyrir norð-
an ísland undanfarna daga. Þessi
floti hefði með stuttum fyrirvara
safnast saman og hann gæti fyrir-
varalaust breytt æfingum í árás
en sovéskar flotaæfingar á Nor-
egshafi væru árásaræfingar.
Vegna umsvifa Sovétmanna í lofti
og á legi væri nauðsynlegt fyrir
NATO-ríkin að hafa herafla til
staðar á norðurslóðum þannig að
hugsanlegum árásaraðila væri
haldið í skefjum.
Sir Patrick Wall sagði að sér
þætti ólíklegt að til kjarnorku-
átaka kæmi í Evrópu. Ef Sovét-
menn réðust til atlögu gegn þjóð-
um Vestur-Evrópu yrði það í þeim
tilgangi að ná undir sig iðjuverum
og auðlegð en ekki til að tróna yfir
kjarnorkurústum. Ólíklegt væri að
hinir öldnu leiðtogar Sovétríkj-
anna tækju áhættu á hernaðar-
sviðinu umfram það sem orðið er í
Afganistan, en kvíðvænlegt væri
að hugsa til þess sem yngri ráða-
menn kynnu að gera, því að ekki
væri allt sem skyldi í Sovétríkjun-
um og einræðisherrar hæfu oft
hernaðarútrás til að halda hinum
kúguðu þjóðum í skefjum. Hvatti
Sir Patrick Wall eindregið til þess
að hugað væri að öllum raunhæf-
Sir Patrick Wall,
þingmaóur frá Bretlandi
Gunnar Gunnarsson,
starfsmaður Öryggismálanefndar.
Guðmundur Magnússon,
blaðamaður á Morgunblaðinu.
um leiðum til afvopnunar og til að
spara hernaðarútgjöld.
Geir Hallgrímsson
Að lokinni ræðu Sir Patrick
Wall hófst sá þáttur ráðstefnunn-
ar þar sem fulltrúar lýðræðis-
flokkanna þriggja, Alþýðuflokks,
Framsóknarflokks og Sjálfstæðis-
flokks, ræddu efnið fsland og Atl-
antshafsbandalagið í 35 ár, en ein-
mitt menn úr þessum þremur
flokkum mynda Samtök um vest-
ræna samvinnu og Varðberg auk
óflokksbundinna áhugamanna.
Fyrstur talaði Geir Hallgrímsson,
utanríkisráðherra, fulltrúi
Sjálfstæðisflokksins og sagði með-
al annars:
„Atlantshafsbandalagsríkin
hafa lýst því yfir, að þau muni
aldrei beita valdi að fyrra bragði
og hafa gert tillögu um að fjar-
lægja allar kjarnaflaugar frá Evr-
ópu.
Þótt Sovétmenn hafi ekki viljað
setjast að samningaborðinu á ný,
hljóta menn að vona að augu
þeirra opnist og afstaða þeirra
breytist, þótt ekki verði nema
fyrir þá sök að efnahagskerfi
þeirra þoli ekki þau vígbúnaðar-
útgjöld, sem áframhaldandi
vopnakapphlaup stórveldanna
krefst.
Islendingar hljóta annars vegar
að leggja áherslu á þátttöku sína í
Atlantshafsbandalaginu og leggja
um leið lóð sitt á vogarskálar
gagnkvæmrar afvopnunar í sam-
skiptum þjóða undir tryggu eftir-
liti...
Athyglisvert er þó, að andstæð-
ingar Atlantshafsbandalagsins
krefjast þess að íslensk stjórnvöld
geri grein fyrir, hvaða varnar-
viðbúnaður sé til staðar í landinu
og hvert sé hlutverk íslands í
varnarkeðju vestrænna þjóða.
Ekki þarf að því að spyrja, að
fylgismenn Atlantshafsbanda-
lagsins á íslandi hljóta því frekar
að taka undir slíka kröfu.
Þegar þetta er haft í huga og
vaxandi áhugi og áskoranir á ís-
lensk stjórnvöld að taka þátt í við-
leitni á alþjóðavettvangi til að ná
samkomulagi um afvopnun, þá
hlýtur sú skylda að hvíla á ís-
lenskum stjórnvöldum að taka
meiri þátt í samstarfi Atlants-
hafsbandalagsríkja á hernaðar-
sviði til þess að ísiendingar geri
sér grein fyrir þeim áætlunum er
snerta ísland, og geti haft áhrif á
stefnu Atlantshafsbandalagsins
og annarra fjölþjóðasamtaka í af-
vopnunarmálum."
Ólafur Jóhannesson
Ólafur Jóhannesson, alþingis-
maður og formaður utanríkis-
á þau hlutlægt mat. Ekkert stend-
ur í stað. Allt er síbreytilegt. Og
við megum ekki í þessum efnum
láta aðra hugsa fyrir okkur. Mat
okkar verður auðvitað að byggjast
á íslenskum hagsmunum og á
þeim skuldbindingum sem á okkur
hvíla gagnvart bandamönnum.
Við verðum að gera þær kröfur
til sjálfra okkar, sem við gerum til
annarra."
Kjartan Jóhannsson
Fyrir hönd Alþýðuflokksins
flutti Kjartan Jóhannsson, for-
maður flokksins, ræðu á ráðstefn-
unni og sagði meðai annars:
„Því verður ekki á móti mælt, að
þau markmið að tryggja banda-
lagsþjóðunum frið og frelsi hafa
heppnast þau 35 ár sem Atlants-
hafsbandalagið hefur starfað. í
l Evrópu hefur ríkt friður allan
þennan tíma þótt stundum hafi
! verið blikur á lofti. Engin þjóð í
I þessum heimshluta hefur glatað
frelsi sínu í hendur kommúnism-
I ans og engin landspilda tapast.
Friðurinn hefur því ekki verið
keyptur með undanlátssemi og
árangurinn verður augljóslega
ekki dreginn í efa.
Það fyrirkomulag sem hefur
verið á varnarsamstarfi og í ör-
yggismálum í Evrópu hefur veitt
okkur frið og stöðugleika. Þess