Morgunblaðið - 19.04.1984, Blaðsíða 24

72
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. APRÍL 1984
Jón Sigurd.sson og kona hans Ingibjörg Kinarsdóttir.
Áður en vikið er að atburði þeim,
.sem myndin sýnir, er rjett að vekja
athygli með fám orðum á umhverf-
inu, eins og það þá var í Aðalstræti
og myndin sýnir.
Húsið sem sjest lengst til
vinstri á myndinni var í þá daga,
þegar þetta gerðist, eign Ólafs
Ólafssonar söðlasmiðs, en síðar
keypti Sturla Jónsson þetta hús og
var það lengi nefnt „Sturlubúð",
var rifið fyrir nokkrum árum, og
eigi leyft að byggja á lóðinni,
vegna væntanlegra breytinga á
gatnaskipun þarna. Næsta hús
vestan við götuna er gamla Bisk-
upsstofan, sem nú er eign verslun-
ar „Silla og Valda". Næsta hús
norðan við er svokallað Hákon-
senshús, sem Einar „hattari" átti
á sínum tíma, þar sem Jónas Hall-
grimsson bjó, er hann átti heima
hjer í Reykavík, og þar sem Sig-
urður Breiðfjörð dó síðar. En
Valgarður Breiðfjörð stækkaði
húsið í núverandi mynd þess og er
það með hans ummerkjum. Háa
húsið nyrst í götunni er núverandi
Ingólfs Apótek, er Tærgesen kaup-
maður bygði, og „Bryggjuhúsið"
fyrir miðju, er Nathan og Olsen
breyttu um árið í sína núverandi
mynd, er þeir fluttu skrifstofur
sínar þangað.
Grasflöturinn til hægri á mynd-
inni er norðvesturhornið af gamla
kirkjugarðinum, sem var búið að
sljetta er þetta gerðist, en Schier-
beck landlæknir breytti síðan í
trjágarð og blómlegan reit, og er
nú nefndur í daglegu tali „Bæjar-
fógetagarðurinn". En húsið norð-
an við garð þann, er stendur á lóð-
inni þar sem nú er Aðalstræti 9, er
Landsprentsmiðjan gamla er bygð
var sem forstjóraíbúð fyrir „Inn-
rjettingar" Skúla fógeta.
Dökka húsið þar norðan við var
kallað Hittan. Það hús átti hinn
nafntogaði skoski fjárkaupmaður
Coghill um skeið, og þar norðan
við sjest örla á „Hótel ísland", er
þá var oftast nefnt „Knæpan" og
Jörgensen gestgjafi átti. En Jörg-
ensen kom hingað sem kunnugt er
sem þjónn Trampe greifa, en
ílengdist hjer eftir að greifinn fór.
Sigfús Eymundsen tók mynd-
ina. Er hún tekin á „vota plötu“ að
því er Daníel heitinn Daníelsson
sagði þeim er þetta ritar, en Daní-
el var lengi við ljósmyndasmíði
hjá Eymundsen og öllum þeim
hlutum þaulkunnugur. Til þess að
geta tekið myndir á slíkar plötur,
varð að „taka á tíma“, sem kallað
er, og alt því að vera hreyfingar-
laust, sem myndað var, enda er
augsýnilegt, að líkfylgdin hefir
staðnæmst og stendur kyr þegar
myndin er tekin.
Myndatökumaður hefir sýnilega
verið uppi í glugga á efri hæð á
húsi því sem stóð sunnanvert við
enda Aðalstrætis, og síðar var bú-
staður Hjálpræðishersins. Myndin
er tekin norður eftir Aðalstræti,
og sjest „Bryggjuhúsið" í baksýn.
Lík þeirra hjóna voru flutt þar í
land frá póstskipinu „Phönix", og
frá Bryggjuhúsinu hófst líkfylgd-
in. Hún var skipulögð eftir
ákveðnum reglum, og voru þær
reglur gefnar út á prenti og útbýtt
til bæjarmanna og aðkomumanna
svo allir gætu kynt sjer þær og
farið eftir þeim. Samkvæmt fyrir-
skipunum þessum, er forstöðu-
nefnd útfararinnar hafði gert,
enda ber lýsingum athafnarinnar
saman við þær, var „hornleikara-
flokkur Helga trjesmiðs Helga-
sonar“ í fararbroddi. Sjest nokkuð
af honum í „forgrunni" myndar-
innar. Næstir gengu stúdentar í
skrúðgöngunni, og þá skólapiltar,
og segir í samtíma frásögninni að
flokkar þessir hafi verið hver með
sinn fána. Fáni stúdentanna verð-
ur ekki greindur á myndinni. En
frekar má gera sjer grein fyrir
skólapiltafánanum, sem er þó
ógreinilegur vegna þess hve hann
hefir blakt til, en hvasst var af
suðvestri þenna dag, en mynda-
takan þannig, eins og fyr segir, að
það eitt sjest sem kyrt er.
Þar sem mannþyrpingin breikk-
ar, svo fyllir út yfir götuna, hafa
kisturnar verið. Þær voru bornar
alla leið, og voru burðarmenn alls
64, 32 bændur, 16 skólapiltar og 16
iðnaðarmenn, „og aðstoðaði
dannebrogsmaður Geir Zoéga
nefndina í því að stýra líkburðin-
um“, segir í útfararlýsingunni.
Þessir 64 líkburðarmenn gengu
fyrir framan kisturnar og með-
fram þeim, milli þess sem þeir
báru.
Af síðari hluta líkfylgdarinnar
verður minna sjeð á myndinni. En
þar var öllu niður raðað eftir
ákveðnum reglum.
Fyrstir gengu, landshöfðingi, er
þá var Hilmar Finsen, forseti efri
deildar Pjetur biskup Pjetursson,
varaforseti neðri deildar Grímur
Thomsen, forseti Bókmentafje-
lagsins Magnús yfirdómari Steph-
ensen, þá útlendir heiðursgestir,
fyrirliðar á frakkneskum herskip-'
um er hjer voru, Dupleix og Actif,
og danska herskipsins Ingolf, Ei-
ríkur prófastur Briem og aðstoð-
armenn landshöfðingja við útför-
ina.
í 2. flokki voru ættingjar þeirra
hjónanna og prestar.
í 3. flokki gengu alþingismenn.
í 4. flokki fulltrúar ýmissa
stjetta, hjeraða og fjelaga, kenn-
arar, bæjarstjórn Reykjavíkur,
fulltrúar sýslna og hreppa, versl-
unarmenn úr Reykjavík, Hafnar-
firði, Akranesi, Eyrarbakka, Iðn-
aðarmannafjelag Reykjavíkur
undir fána.
Og þá gekk í 5. flokki allur al-
menningur.
En myndin sýnir alveg ljóslega
að „almenningur" hefir litið svo á,
að líkfylgdin væri fyrir fulltrúa og
útvalda. Því niður við Bryggjuhús
stendur fólk, sem ekki hefir gengið
með „fylgdinni", en komið þangað
til þess að vera við athöfn sem þar
var. Þar var sungið kvæði eftir
Steingrím Thorsteinsson, áður en
lagt var af stað til kirkjunnar. Var
það kvæðið „Sunnan ber snekkja
sorgarfarm að ströndum". Eins
sjer maður á myndinni, að fólk
stendur við hús og á gangstjettum,
til þess að horfa á líkfylgdina fara
framhjá, án þess að slást í förina.
Þetta verður skiljanlegra þegar
tekið er tillit til þess, að öllu rúmi
í kirkjunni hafi verið úthlutað
handa ákveðnum mönnum. Eng-
inn fjekk að koma þangað inn
nema hann hefði aðgöngumiða.
Þeir, sem ekki komust í kirkju,
hafa því skoðað sig sem áhorfend-
ur en ekki hirt um að vera með í
líkfylgdinni.
Þannig var skipað niður í kirkj-
unni, að engar konur fengu sæti
niðri í kirkjunni. Þær sem á annað
borð fengu að vera þar, höfðu allar
sæti uppi á lofti.
Svo segir í útfararlýsingunni:
„Beggja dyra kirkjunnar og stig-
anna til loftanna gættu hermenn
frá Ingólfi. Stóðu þrír þeirra hvor-
um megin á stigapöllum kirkjunn-
ar og heilsuðu með brugðnum
sverðum meðan líkfylgdin gekk
inn.“
Þykir það einkennilegt til frá-
sagnar nú á tímum, að Jón forseti
og kona hans skyldu ekki hafa
komist í jörðina án aðstoðar
danskra sjóliða.
Svo segir í útfararlýsingunni:
„Marskálkar 10 að tölu fylgdust
með hinum ýmsu flokkum lík-
fylgdarinnar til þess að gæta
reglu. Voru þeir teknir úr flokki
stúdenta og kandídata. Þeir voru
kjólklæddir og auðkendir með því,
að þeir báru svartan fetil með
hvítum brúnum yfir hægri öxl og
undir vinstri handlegg, og áttu
þeir góðan þátt í því að sorgar-
gangan fór vel og skipulega fram.“
Á myndinni sjest einn af mar-
skálkum þessum greinilega. Einn
þeirra er Davíð Scheving læknir,
og er líklegt, að það sje einmitt
hann, sem á myndinni sjest.
Frá heimili Forsetans
í kirkjunni voru sungin sorg-
arljóð („Cantate") eftir Matthías
Jochumsson. þar voru tveir ein-
söngvar sungnir, og söng frú Ásta
Hallgrímsson annan.
Ritstj. Lesbókar hefir komið að
máli við frú Ástu og hefir hún
sagt svo frá; fyrst um-kynni henn-
ar af Jóni Sigurðssyni og heimili
hans í Höfn og síðan af útförinni.
Jeg var 7 ára er jeg fyrst kom á
heimili forsetans við Östervold í
Höfn. Þá voru foreldrar mínir
vetrarlangt í Höfn með okkur öll
börnin. Lefolii kaupmaður bauð
okkur að vera þar. Tókum við far
með gufuskipinu Arcturusi. Það
var að mig minnir fyrsta árið sem
það skip var hjer í förum. Það var
árið 1864. Mjer er öll sú ferð minn-
isstæð, farþegarnir og viðkomu-
staðirnir.
Svo var það um veturinn að jeg
af tilviljun varð um tíma daglegur
gestur á heimili forsetans, og tvö
systkini mín. Alls vorum við sex.
En þrjú af okkur fengu skarlatss-
ótt. Þá buðu forsetahjónin foreldr-
'um mínum að við sem frísk vær-
um skyldum vera á daginn heima
hjá þeim, til þess að við smituð-
umst ekki. Þetta gekk svona í 3
vikur, við vorum alla daga heima
hjá forseta.
Jeg man mjög glögt eftir þessu
„dagheimili“ okkar. Venjulega er
forseti kom heim tók hann okkur á
knje sjer, og sagði okkur sögur.
Eða hann hafði meðferðis öskjur
með smákökum í, sem voru með
allskonar dýramyndum og áttum
við að spila um kökurnar, nota
þær fyrir spilapeninga.
Frá þessum dögum er mjer í
fersku minni, hve forseti gekk vel
til fara. Hann var í flauelsvesti og
flauelsjakka, og vestið jafnan að
miklu leyti fráhnept, svo skein í
hina skjannahvítu manchett-
skyrtu.
I>egar Forsetinn boröaöi
tvenna miödegisverði
Tíu árum seinna, árið 1874, kom
jeg oft á heimili Forseta, segir frú
Ásta Hallgrímsson ennfremur.
Þá var jeg um tíma í Höfn hjá
Lefolii-fólkinu.
Eitt af því sem í mínum augum
einkendi heimili þeirra hjóna var
það, hve íslenskt það var að ýmsu
leyti að útliti. Þar voru t.d. teppi
og ábreiður úr íslensku efni og af