Morgunblaðið - 29.04.1984, Blaðsíða 25

bætti við að ég væri með Visa-kort
og allt féll í ljúfa löð.
f Viborg var svo stoppað til að
skipta mörkum í rúblur og Helena
hvatti mig til að skipta sem
minnstu, þar sem það væri stór-
vont mál ef ekki tekst að eyða
rúblunum því að ekki má fara með
þær úr landi aftur.
Það var farið að líða að kvöldi,
þegar við komum tii Leningrad.
Hópurinn var snarlega drifinn á
Hotel Pulkovskaya, sem stendur
töluverðan spotta frá miðborginni.
Myndarleg bygging, teiknuð af
finnskum arkitekt. Þar var ara-
grúi túrista. Finnar í miklum
meirihluta, enda eru helgarferðir
á borð við þessa mjög vinsælar,
þótt misjafnt sé eftir hverju menn
eru að sækjast. Á Hotel Pulko-
vskaya er fjarri nokkur öreiga-
svipur, þar eru herbergin stór og
björt og vistleg, sölubúðir, næt-
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRÍL 1984
73
Sumarnótt við Nevu
Texti: JÓHANNA
KRISTJÓNSDÓTTIR
dálftið einstæðingslegar í mann-
þrönginni.
Sem betur fer var brúðurin
mjög dansglöð eins og tilheyrir í
þessari borg, annars hefðum við
varla getað lokið við matinn. Hún
var stöðugt að hrópa til okkar og
skála við okkur þegar hún og hinn
sæli brúðgumi settust niður að
blása mæðinni eftir dansinn. Þeg-
ar við höfðum etið mat okkar,
dansað og tekið þátt í þessu glaða
húllumhæi og klukkan er farin að
halla í miðnætti taldist okkur
hæfilegt að fara að taka stefnu á
Hotel Pulkovskaya. Við gengum
að borði brúðhjónanna til að
þakka enn og einu sinni fyrir
okkur og óska þeim alls góðs. Og
hún hafði engar vöflur á. Hún tók
urklúbbar og ég man ekki hvað.
Eiginlega var maður ekkert sér-
lega meðvitaður um að maður
væri kominn í framandi heim,
þetta var allt ósköp vestrænt og
heimilislegt.
Það var ekki fyrr en morguninn
eftir að við fengum tækifæri til að
litast um. Þá var farið í skoðunar-
ferð frá hótelinu eftir morgun-
verðinn.
Enn var sama dýrindis veðrið og
nú var stefnt á söfn og aftur söfn
og við leidd þar um og rússneskur
túlkur skýrði á prýðilegri finnsku
allt út fyrir okkur. Þar sem ferðir
á söfn hafa eiginlega aldrei verið
mitt áhugamál, svo ómenningar-
lega sem það nú hljómar, kunni ég
þessu prýðilega að skilja ekki
baun í bala, tölti bara á eftir
hópnum og hlakkaði til að komast
út og sjá meira af sjálfri borginni.
Hlakkaði til að fara í Vetrarhöll-
ina eftir hádegið.
Minnismerki eða
lifandi borg
Þetta varð ágætis skoðunarferð
um borgina. En tveir dagar í Len-
ingrad, næststærstu borg Sovét-
ríkjanna, gefa auðvitað ákaflega
yfirborðslega mynd af henni.
Þarna búa fjórar milljónir manna
og ég var satt að segja að velta
fyrir mér, hvar þetta fólk væri
eiginlega niðurkomið, ys og erill
var ekki á götum í neinum viðlíka
mæli og á Vesturlöndum og svo
eru þarna nánast engir bílar. Að
vísu breiðgötur og fögur trjágöng
og inn á milli þeirra liðast spor-
vagnar áfram, strætisvagnar hér
og hvar og stöku leigubíll. Aðra
bíla sá ég naumast nema túrista-
vagnana. Enda er mengunin ekki
plága í þessari borg, alltjent ekki
frá bílum.
Borg með söfn og hallir á hverju
strái, borgin við Nevu, stofnuð af
Pétri mikla árið 1703 og hét þá í
höfuðið á honum, þangað til Lenin
andaðist 1924. Þá var hún skírð
upp.
Eg hef brotið heilann um, hvaða
hughrif Leningrad skildi eftir hjá
mér eftir þessi stuttu kynni. Hún
er ekki evrópsk borg í hefðbundn-
um skilningi og mun það þó hafa
vakað fyrir Pétri á sínum tíma,
ekki minnir hún á Asiuborgir og
þaðan af síður borgir Arabalanda.
Yfir henni hvílir svipmót glæstrar
fortíðar, virðuleiki og snyrti-
mennska. En einhvern veginn
fannst mér vanta lífið. Og þó býr
þarna allt þetta fólk og þar er
háþróaður iðnaður, skipasmíða-
stöðvar myndarlegar, rafeinda-
tækjaframleiðsla á háu stigi, mik-
ið unnið úr pappír og gróska í
matvælaiðnaði. Hvað ég hefði vilj-
að skipta á þó ekki væri nema einu ,
safni og einni verksmiðju — meira
að segja skipasmíðastöð.
í Leningrad er næststærsti há-
skóli landsins, er mér sagt, á eftir
Moskvu og við hann eru deildir,
þar sem er lögð áherzla á kennslu
í skandinavískum málum og
þekktur prófessor þar, Steblin
Kamenski, sem hefur meðal ann-
ars þýtt fjölda bóka úr íslenzku,
einkum eftir Laxness. Landfræði-
legar ástæður valda því sjálfsagt í
bland að meðal háskólanema hef-
ur verið öllu meiri áhugi hér á
skandinavískum málum en víðast
hvar annars staðar og samskipti
eru töluverð milli Leningradhá-
skóla og ýmissa Norðurlandahá-
skóla, sérstaklega í Svíþjóð.
Þegar ekið er um Leningrad og
maður horfir á allar þessar glæsi-
legu byggingar — söfnin á hverju
strái, minnismerki gömul og ný, er
næsta erfitt að gera sér í hugar-
lund að það eru ekki full fjörutíu
ár slðan meirihluti borgarinnar
var rjúkandi rúst, eftir 900 daga
umsátur hersveita Þjóðverja. En
Sovétmönnum er annt um Len-
ingrad og gersemar hennar og eft-
ir stríðið var unnið uppbygg-
ingarstarf í borginni sem tók lygi-
lega skamman tíma og hefur borið
slíkan árangur að óhjákvæmilegt
er annað en dást að þvi.
Og svo fórum við
í Vetrarhöllina
Eiginlega hafði eitt helzta er-
indi mitt til Leningrad verið að
skoða Vetrarhöllina. Þangað var
farið eftir hádegið. Aldrei hef ég
haft hugmyndaflug til að láta mér
detta i hug að til væri annað eins
minnismerki fornrar dýrðar og
auðs eins og þessi höll. Þarna eru
ekki aðeins glæstir salir, gulli
slegnir veggir og loft, útskornar
súlur og listaverk hvert sem litið
er — þarna var líka lifað í eina tíð.
Það er tiltölulega auðvelt að sjá
fyrir sér mektarfóik Péturs-
borgar, klætt pelli og purpura
svifa þarna um salarkynni í
skrúðmiklum samkvæmum. En
öllu erfiðara að hugsa sér að
þarna hafi verið lifað mannlífi.
Enda var því svo háttað að Alex-
andra, siðasta keisaraynja Rúss-
lands, undi hér ekki til fastrar bú-
setu og keisarahjónin bjuggu
lengst af i minihöliinni, Tsarskoe
Selo.
Hér var samt opinber móttöku-
staður hins rússneska háaðals á
árum áður, og einhvers staðar hef
ég lesið lýsingar á því að íbúar
Pétursborgar hafi verið miklir
dans- og samkvæmisunnendur.
Síðustu árin áður en heimsstyrj-
öldin fyrri brauzt út og jafnvel
fram undir byltinguna 1917, dans-
aði fyrirfólkið i Leningrad kvöld
hvert, meöan ólga verkamanna,
bænda og menntamanna, sem
utan við stóðu, fór vaxandi, og
varð loks að því báli sem ekki þarf
að fjölyrða um.
Við vorum marga klukkutima í
Vetrarhöllinni þennan dag og fór-
um þó ekki nema um hluta hennar
og satt að segja kom hér ekki að
sök þótt ég skildi ekki rússnesku.
Eg treysti mér að öðru leyti ekki
til að lýsa þessari ferð um höllina,
og ég er enn að melta þau marg-
þættu áhrif sem hún hafði á mig.
Kannski var það fyrst og fremst
þessi yfirgengiiegi glæsileiki í
hverjum einasta smáhlut, þarna
var ekki á ferðinni plastgull. Og
það væri sannarlega ofmælt að
segja að höllin væri persónuleg.
Hún er fyrst og fremst minnis-
merki sem vart á sinn líka og gerir
það að verkum að mann setur bara
hljóðan frammi fyrir allri þessari
auðlegð.
í brúðkaupsveizlu
á Hótel Evrópa
Kvöldið áður en aftur skyldi
haldið til Helsinki ákváðum við
Helena leiðsögumaður að fara út
af hótelinu og niður í miðbæinn og
finna þar einhvern skemmtilegan
stað til að snæða á kvöldverð.
Okkur var sagt að það gæti verið
dulítið hæpið fyrir tvær konur að
vera seint á ferli á laugardags-
kvöldi í Leningrad. Helena er
þaulkunnug borginni. Við lofuðum
hátíðlega að koma snemma heim.
Okkur tókst að fá leigubíl við hót-
elið og hann brunaði með okkur
inn í miöborgina og þar var margt
manna á ferli og flestir matsölu-
staðir fullir út úr dyrum. Eftir
nokkra leit fundum við myndar-
legan stað sem okkur leizt vel á,
Hótel Evrópa. Það mátti ekki
minna vera. Eftir samningavið-
ræður Helenu við dyraverði fékkst
leyfi til að við færum inn og þjónn
vísaöi okkur snaggaralega til
borðs. Og þá sjáum við að á lang-
borði rétt hjá stóð yfir herleg
brúðkaupsveizla. Þar var drukkið
og skálað og etið og sungið af
hjartans lyst. Við lyftum glösum
til að tjá brúðhjónunum okkar
beztu hamingjuóskir og það er
ekki að sökum að spyrja: andar-
taki síðar kemur þjónninn með
kampavínsflösku. Gjöf frá brúð-
inni. Hún vill greinilega að við
tökum þátt í gleði hennar, sem við
náttúrlega gerðum, ekki sízt eftir
þessa rausnarlegu sendingu, hvar
við sátum svona tvær og kannski
okkur báðar í breiðan faðm sinn
og sagðist vona að það kæmi að
því að við yrðum jafn hamingju-
samar og hún væri þetta kvöld.
Það þýddi ekkert þótt Helena
reyndi að hughreysta hana og
segja henni, að við værum svona
yfirleitt oftar ánægðar en
óánægðar. Hún gerði lítið með
svoleiðis fullyrðingar. Hún lét
heldur ekki sitja við orðin tóm,
heldur teygði sig eftir brúðar-
vendinum og það var ekki við ann-
að komandi en við tækjum við
honum. Ég fékk tíu rauðar nellik-
ur og Helena tíu hvítar. Hún sagð-
ist spá því að þetta yrði okkur til
gæfu og biðlar tækju að streyma
til okkar.
Við ákváðum að taka neðanjarð-
arlestina heim á hótel, enda er
lestarkerfið í Leningrad mjög full-
komið og hefur þó verið átak að
byggja það, þar sem jarðvegurinn
er gljúpur. Eins og geta má nærri
vorum við orðnar býsna hressar
og kátar eftir kvöldið og ræddum
það lítillega á leiðinni á stöðina
hvað við ættum að gera við blóm-
in. Við þurftum aðeins að hinkra
við eftir næstu lest og rétt hjá
okkur stóð gömul kona og heldur
lotleg. Það vantaði greinilega
gleðina í líf hennar. Svo að ég
skokkaði til hennar og rétti henni
eina nellikuna. Þegar við sáum
hvað hún brást innilega við sáum
við líka hvað það gæti verið bráð-
skemmtilegt að vita hvort við gæt-
um ekki kætt fleiri sálir á þennan
hátt. Og stráðum um okkur nellik-
unum, þegar við sáum einhvern
þann sem okkur fannst að væri
kannski ekki nógu ánægður með
hlutskipti sitt. Og þó að blómin
væru löngu til þurrðar gengin þeg-
ar við komum á leiðarenda og þar
af leiðandi útséð um að biðlarnir
myndu bíða í halarófu, vorum við
svo ánægðar með kvöldið og okkur
sjálfar að við ákváðum að fara
niður í næturklúbbinn. Þar sáum
við nokkrar af finnsku klefafé-
lagskonunum mínum og satt að
segja fannst mér að það hefði ekki
verið úr vegi að geyma fáein blóm
eftir handa þeim.
Ég vona að seinna fái ég tæki-
færi til að koma aftur til Len-
ingrad og upplifa þá meira af nú-
tíma en færi gafst á þessa tvo
daga. Eini nútíminn sem ég upp-
lifði var kvöldið okkar á Hótel
Evrópa. Þegar é|f fer aftur kemst
ég kannski líka að raun um, hvar
fólkið er og hvað það er að gera.