Morgunblaðið - 02.06.1984, Page 36

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚNl 1984
36
Minning:
Sigurður Einar
Einarsson, Hólavatni
Fæddur 13. febrúar 1899
Dáinn 23. maí 1984
Það kom mér ekki á óvart að
heyra dánarfregn Sigurðar móð-
urbróður míns. Hann var háaldr-
aður og hafði mikið tapað heilsu
síðustu árin, svo að hann mátti
illa við áföllum. Hann hafði
reyndar oft á orði, að hann hefði
löngu lokið sínu verki og var sátt-
ur við að fara, þegar kallið kæmi.
Sigurður Einar Einarsson var
fæddur í Garðsaukahjáleigu í
Hvolhreppi 13. febrúar 1899 elstur
fjögurra barna Einars Einarsson-
ar bónda þar og síðar í Vestri-
Garðsauka og fyrri konu hans,
Kristínar Sigurðardóttur frá
Þórunúpi. Systurnar Sigríður og
Guðríður lifa bróður sinn, en
yngri bróðirinn, Sighvatur, dó í
bernsku.
Móður sína missti Sigurður árið
1905, en tveimur árum síðar
kvæntist faðir hans Þorgerði
Jónsdóttur frá Hemru í Skaftár-
tungu, sem gekk börnum hans í
móður stað. Þau áttu saman tvö
börn, Jón og Kristínu, sem bæði
eru á lífi.
Sigurður ólst upp í Garðsauka
og átti þar heima meðan hann var
sjálfs sín og hafði ekki fyrir heim-
ili að sjá. Vann á búi föður síns og
fór til vers, oftast í Vestmanna-
eyjar og Þorlákshöfn.
Árið 1940 festi hann ráð sitt og
kvæntist Elínu Ingvarsdóttur frá
Neðra-Dal undir Eyjafjöllum. Þau
keyptu jörðina A-Búðarhólshjá-
leigu í Landeyjum (síðar nefnd
Hólavatn) og bjuggu þar alla tíð
síðan. Jörðin var ekki stór, en
grösug og mýrlend, og þó að flat-
lent sé í Landeyjum, þá er þar
tignarleg fjallasýn og rúmt fyrir
augað.
Fyrstu árin voru nokkuð erfið,
efnin lítil og tækni ekki farið að
gæta að marki í landbúnaði, en
Sigurður var seigur búmaður og
kona hans stóð vel með honum að
því að byggja upp bústofn og jörð.
Þau lifðu mikla breytingatíma í
sveit sinni, þegar framræslan
gerði hjáleigur Landeyja að vildis-
jörðum, og voru þátttakendur í
þeirri byltingu.
Sigurður fór ekki að hlutunum
með bægslagangi og hann forðað-
ist að ráðast í stærri verkefni en
hann var viss um að ráða við, enda
lauk hann flestu því sem hann
ætlaði sér. Hann vann sér hægt og
bætti jörðina stöðugt að ræktun
og byggingum, og vandaði val sitt
á áhöldum. Lét sig frekar vanta
verkfæri en að kaupa það sem
hann var ekki ánægður með.
Ég kynntist Sigga frænda, þeg-
ar mér var komið til hans í sveit 7
ára gömlum, og hjá þeim hjónum
fékk ég síðan níu sumra uppeldi.
Það var gott að vera heimamað-
ur á Hólavatni. Lífinu var ekki lif-
að þar til að drífa það af. — Auð-
vitað var oft mikið annríki, en
samt góður tími til að vera til og
spekúlera. Okkur börnunum voru
ætluð verk og gengið eftir því að
við skiluðum þeim þokkalega, en
aldrei var okkur ætlað um of, og
frístundirnar voru margar og góð-
ar.
Sigurður var skemmtilega grín-
aktugur. Hann var engin sérstök
barnagæla, en börn hændust að
sérstæðri og hlýlegri kímni hans.
Honum lét vel að segja okkur til
við vinnu og kenna vinnubrögð.
Þeirri tilsögn fylgdu oft vanga-
veltur um heimsmálin, og þar sem
ég var rauðhærður, var ég sjálf-
kjörinn blóraböggull Maós for-
manns og Moskvuvaldsins og lát-
inn svara fyrir þeirra pólitík.
Stundum, þegar honum var
ráðafátt í einhverju verki, kvaddi
hann til kúarektorinn og spurði
Fæddur 14. júlí 1900
Dáinn 21. maí 1984
Hann var fæddur að Neðra-
Apavatni í Grímsnesi, sonur Ás-
mundar bónda og oddvita á
Neðra-Apavatni, Eiríkssonar,
bónda á Gjábakka í Þingvalla-
sveit, Grímssonar. Móðir Guð-
laugs var kona Ásmundar, Guðrún
Jónsdóttir, bónda og hreppstjóra í
Skógarkoti í Þingvallasveit, Krist-
jánssonar. Guðlaugur var næst-
yngstur níu systkina sem upp
komust, hann óx með þeim úr
grasi á heimili foreldra sinna og
átti heima á Neðra-Apavatni alla
ævi, einhleypur maður og nú í
byrjun sauðburðar sofnaði hann
þaðan burt.
Bernskuheimili hans var marg-
mennt; þau Ásmundur og Guðrún
ólu önn fyrir fleiri börnum en
þeim sem þau áttu og gamalmenni
bæði skyld og óskyld húsráðend-
um lifðu þar sitt ævikvöld. Jörðin
er víðlend, smalamennskur því
miklar og langar, slægjur fjarri
bæ og heybandsvegur langur, ým-
ist af votlendi eða ofan úr heiði.
Sauðir voru margir og hafðir á
beitarhúsum sem drjúgan spöl var
að fara á, ær kvíaðar og yfir þeim
varð að sitja. Silungsveiði var
stunduð í vatninu, vitjað um nær
daglega meðan autt var og veitt
um ís á veturna; pjökkuð netlöng
rauf gegnum ísinn, net lagt niður
og staðið yfir unz fiska varð vart.
Ungum dreng var Gauðlaugi hald-
ið að verki, hann gætti kvíaánna á
sumrin og hélt sauðum til beitar á
vetrum og því meira sem hann bar
því fleiri urðu verkin; sláttur, róð-
ur, torfrista, göngur, húsa-
byggingar og hvaðeina annað sem
til féll. Hann var lágvaxinn mað-
ur; vaxtarlagið bar vitni um þrot-
laust starf frá blautu barnsbeini,
axlirnar signar, hendurnar sigg-
grónar, beinaberar og fingurnir
réttu ekki úr sér eftir langvarandi
grip um árar og amboð. Svipur
hans var ávallt rór, augun grá og
skýr, horfðu við fjarlægðinni eins
og hún væri alófær, honum var
hlýrra til þess sem nær var og
hægt að þreifa á og fór ekki langt.
Hann var árrisull alla tíð, var
oftast nýkominn frá að vitja um
hann faglega útúr, eins og ráðu-
naut, og stökk ekki bros, en var í
senn sposkur og grafalvarlegur
svo sem honum einum var lagið.
Aldrei nefndi hann mig sumar-
langt sama tilbrigðinu um Jóns-
nafnið. Fannst ég vera frískari að
vakna ef ég var ávarpaður með ný-
nefni t.a.m. á þriggja vikna fresti.
Hið sama átti við um hundinn,
köttinn og gamla vagnhestinn.
Fannst Elínu stundum nóg um
þennan framúrstefnuhúmor
bónda sins, enda var henni annt
um sitt heimafólk.
Sigurður var á yngri árum gef-
inn fyrir hesta og hafði glöggt
auga fyrir reiðhestum, þó að hann
sinnti því sporti ekkert eftir að við
kynntumst, og hann þurfti ekki
lengur hesta við í búskapnum.
Fannst mér það fréttnæmt, þegar
ég heyrði að hann hefði staðið í
hrossaprangi og farið ríðandi í
langa lystitúra með vinum sínum
hér áður fyrr, því að hann var svo
heimakær, að það þurfti þó nokk-
uð klókar fortölur og ýtni til að fá
hann með sér af bæ. Hann var
hins vegar reisuglaður, þegar
hann var kominn upp á ferðina.
Honum leið samt hvergi betur en
vinnuklæddum heimavið. Ef hann
hafði nauðsynlega þurft að vera
einhverja daga að heiman, þá var
hann ekki tilbúinn að heilsa fólk-
inu fyrr en hann var kominn í
hversdagsföt og búinn að drekka
kaffibolla við austurendann á
eldhúsborðinu. Hann sleit því ekki
mörgum sparifötum um dagana.
Hann var bóndi og sáttur við að
vera það, þrátt fyrir alla erfið-
leika. Hefði naumast þrifist við
þegar aðrir komu á fætur eða bú-
inn að slá margar brýnur eða far-
inn til gegninga fyrr en aðrir.
Hann var veðurglöggur, hljóðlátur
í dagfari en þögul návist hans var
heimilisfólki meira öryggi en orð.
Verklag hans var fjársjóður hans
og þann fjársjóð lagði hann þeim
til sem áttu með honum heimili og
hag sinn allan undir traustum
húsvegg, vönduðum túngarði og
vel hirtum peningi. Þessi lágvaxni
maður, grannur, álútur, stuttstíg-
ur en léttur á fæti bjó yfir áunn-
inni seiglu, það var eins og hann
yrði ekki þreyttur þótt lengi væri
verið að, honum væri ekki kalt
klæddur slitinni buru í nepju og
eins og honum leiddist ekki fá-
brotinn dagur. Þessi undraverða
seigla bar ævi hans uppi með
óslitinni vinnu sem lögð var fram
í þeirri vissu að heilbrigðri hönd
sé það skylda að sjá fyrir ómegð
og hlúa að öllu sem lifnar, grær og
vex. Verklag sitt hlaut hann í arf
frá gengnum kynslóðum í þessu
landi og öðrum fjær, hann var
gæddur því verksviti sem hjálpar
okkur mönnunum að lifa af. Guð-
laugur þroskaði með sér þau hygg-
indi hins góða verkmanns sem
beitir ekki líkama sínum af afli
heldur notar lag. Hann var af-
bragðs sláttumaður með orfi og
ljá og vel lagtækur við smíðar, gat
gert notadrjúgt búsgagn af rýrum
efnivið og veggirnir sem hann hlóð
og hélt við skriðnuðu seint,
hleðslumaðurinn þekkti undirlag-
ið og gat látið ótilhöggvinn stein
og burðarlitla torfu standast
þannig á að húsagerðin stæðist.
Þessu verksviti hans fylgdi innileg
nærfærni við menn og skepnur.
Honum var einkar lagið með sinni
lágu, hlýju rödd og hrjúfu hönd að
sætta grátið barn aftur við heim-
inn og smíðisgripir hans, álftir
tálgaðar úr ýsubeini og reiðhestar
sagaðir úr krossviðarplötum, upp-
fylltu hugdjarfa bernskudrauma
þeirra sem þessir hlutir voru gerð-
ir.
Guðlaugur bjó á móti Grími,
bróður sínum, á Neðra-Apavatni á
árunum 1931—41 en seldi Grími
sinn hlut í jörðinni og vann eftir
það bróður sínum og hans heimili
annað starf a.m.k. ekki eftir að ég
þekkti hann.
Þau Elín voru að mörgu leyti
ólíkar manneskjur, en samt fór vel
á með þeim og heimilisbragur var
notalegur, þótt húsakynni væru
þröng. Börn áttu þau ekki saman,
en ólu upp tvær systkinadætur El-
ínar, sem alla tíð voru þeim sem
þeirra eigin börn. Þau áttu kjör-
son, Hallgrím, sem nú byr á Hóla-
vatni ásamt konu sinni, Margréti
Högnadóttur, og dætrum þeirra.
Þau önnuðust gömlu hjónin af
miklum kærleika við erfiðar að-
stæður, meðan hægt var að hjúkra
þeim heima, og verður sú um-
hyggja seint metin eða fulllaunuð.
Nú í vor fluttu gömlu hjónin á
ellihjúkrunarheimilið á Selfossi,
enda löngu þurfandi fyrir þann
aðbúnað. Þar átti Sigurður
skamma dvöl. Heilsan var lengi
búin að vera tæp og þrekið smá-
fjaraði út seinustu árin.
Sigurður Einarsson var sáttur
við það líf, sem hann lifði, og sátt-
ur við að sofna eftir langan dag.
Ég bið Guð að styrkja og hugga
eftirlifandi konu hans og ástvini
— og harma að ég get ekki fylgt
honum seinasta spölinn.
Ég þakka Guði fyrir að hafa
gefið mér svo marga góða daga
með þessum frænda mínum og
fyrir þá góðu minningu, sem hann
skilur eftir hjá okkur.
Ég minnist hans í dag eins og ég
man hann marga vordaga, þegar
við vorum tveir við verk úti undir
víðum himni og gróandinn söng í
kringum okkur.
Bolungarvík, 30. maí ’84,
Jón Ragnarsson
allt en var sjálfur með dálítinn
fjárstofn, harðgert fé, stórbeinótt
og sjálfbjarga sem var gjarnt að
heimtast ekki fyrr en í síðustu
leitum og sumt ekki fyrr en á að-
ventu. Guðlaugur var fjármaður,
glöggur og trúr, þeim var óhætt
ánum meðan hann fylgdist með
þeim um sauðburðinn, hann
þekkti kjörhaga hverrar og einnar
og markglöggur var hann; það fór
ekki bæjavillt úr réttum á haustin
féð sem hann hýsti.
Að leiðarlokum eru Guðlaugi
færðar þakkir fyrir allt hans starf
og alla hans veru. Hyggjuvit, ár-
vekni hans og verklag er undirrit-
aðri leiðarljós frá bernsku, af hon-
um nam hún áratog og flórmokst-
ur, hann kenndi henni fyrstur að
rifja og raka með ofboð stuttri
hrífu, sagði henni eða þagði henni
ýmis leyndarmál sauðkindarinnar
og jarðarinnar, kenndi henni ör-
nefni í landareigninni og á afrétti,
sýndi henni hvernig breiða mátti
yfir þreyttan hest og svangan
undir nótt í haustleitum, sem ekki
átti annað skjól fyrir hretum en
rofabarð. Hvar sem niður er borið
er þessa leiðarljóss minnzt hversu
sem til tekst. Og ekki síður var
gott að biðja hann segja sér af
fortíðinni, æskudögum hans,
minnugur á liðna tíð sagði hann
þannig frá að sjaldnast var orði
ofaukið, því til skila haldið sem
þurfti, annað ekki nefnt. Lygisög-
ur sagði hann ekki, talaði ekki um
trúmál eða drauma, eyddi talinu
ef minnzt var á álfa, tröll eða
drauga, hann notaði orðin og setn-
ingarnar þannig að það sem hann
sagði hafði auðskiljanlega
merkingu, þess vegna var ekki frá
öðru sagt en því sem óyggjandi
hafði sézt, heyrzt og fundizt.
Hljóðlátur, ósérhlífinn og án þess
að hann virtist nokkurn tíma gera
nokkra kröfu á annarra hendur
lifði hann fyrir það að hygla að
öðrum. Honum hlotnaðist sú
mannheill að eiga trygga vináttu
góðra granna, förunauta sinna um
heiðar og fjöll, samverkamanna
sinna í því starfi að halda sveit f
byggð. Það var hamingja hans að
lifa og starfa í nánd þessara góðu
granna og nú seinustu árin eftir
að heilsan bilaði og sjónin þvarr
var yndi hans mest ungur drengur
á heimili hans, sonur undirritaðr-
ar, honum gaf Guðlaugur ástúð
sína, heila og sanna eins og hann
sjálfur var í öllu þessu basli sem
nú er að baki.
Honum sé ævinleg þökk og frið-
ur.
Guðrún Ása Grímsdóttir
t Móöir okkar, GUÐRÚN ÁSTA ANDRÉSDÓTTIR, Kveldúlfsgötu 28, Borgarnesi, andaðist 29. maí. Börnin.

Sonur minn. t GUÐFINNUR ANTONSSON, Sörlaskjóli 58,
andaöist í Landspítalanum, fimmtudaginn 31. maí.
Fyrir hönd systkina og annarra vandamanna.
Valgeröur Siguröardóttir.
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaöir og afi,
SIGURÐUR STEFÁN BALDVINSSON
fré ísafiröi,
andaöist aö heimili sinu, Þingvallastræti 8, Akureyri, aöfaranótt
31. maí.
Þórunn Árnadóttir,
börn, tengdabörn, barnabörn.
t
Móöir okkar, tengdamóöir og amma,
ÓLÖF BJARNADÓTTIR,
Hólavegi 10, Sauóórkróki
er látin.
Hauöur Haraldsdóttir,
Gígja Haraldsdóttir, Böövar Bragason,
Haraldur Bragi Böövarsson,
Ragnheiður Ólöf Böövarsdóttir.
t
Otför móöur okkar,
GRÓU ÁGÚSTU GUOMUNDSDÓTTUR,
fer fram frá Fossvogskirkju mánudaginn 4. júní kl. 13.30.
Sigrún P. Smith, Björn Pálsson.
Minning:
Guðlaugur Ásmunds-
son, Neðra-Apavatni