Morgunblaðið - 06.07.1984, Blaðsíða 21

Morgunblaðið - 06.07.1984, Blaðsíða 21
A TALIVIÐ SÁUNA Sérhvern dreymir. Hverja nótt. Á sjötíu ára œviferli dreymir mann samtals í fjögur ár. Lifandi myndir draumsins lyfta hinum sofandi upp á annað vitundarsvið, og þessar myndir eru um leið meir hrífandi og œsilegri en nokkurt sálfræðidrama: Því draumarn- ir koma upp um jafnvel leyndasta sannleikann um mann sjálfan. Nýjustu vísindarann- sóknir virðast þó að vísu ekki samsinna þessu að öllu leyti. Og hvernig standa þá málin? Eru draumarnir innhverfa sálarinnar — eða beint líffræðilegt áreiti heilabúsins? Sátfræði: eftir Ada Willich „Táknmál draumsins er elna framandi tungumáliö, sem hver og einn veröur aö læra!“ Þaö var eng- inn annar en hinn mikilhæfi þýzk- ameríski sálgreinir, Erich Fromm (1900—1980), sem viðhaföi þessi ummæli. Og hann sagði ennfrem- ur: „Ef viö fáum skiliö táknmál draumsins, höfum viö þar meö komizt í samband viö einhvern þann auöugasta vizkubrunn, sem yfirleitt er til — höfum öölazt tengsl við vizku goösagnanna — og þaö veitir okkur innsýn og þekkingu á dýpri lögunum i okkar eigin persónuleika." Draumar geta annars ekki taiizt neitt óvenjulegt fyrirbrigöi. Sér- hvern mann dreymir — hverja nótt. í svefninum taka hinar lifandi myndir draumsins aö birtast og bregöa upp leiksýningu; handritiö aö þessu leikverki er aö staöaldri efst á vinsældalistanum hjá fólki en er þó alltaf samiö eftir sömu uppskriftinni: Öll lögmál lökhyggju hafa veriö felld niður, rúm og tími numiri úr gildi. Fortíö og framtfö renna saman í eitt, umskapast í nýjan veruleika næturinnar. Draumar, þessi mikla auölind hinna snauöu, hafa reynzt svo mörgum stoö og huggun, hafa fleytt svo mörgum gegnum neyö og vonbrigöi. Þetta á alveg sér- staklega viö um fyrri tíma. Á sál- arvana tðlvuöld — á „öld óttans“ hafa margir hreinlega slegiö striki yfir alla drauma. Margir fullyröa oröiö, aö þá dreymi aldrei. Ef til vill er ástæöan sú, aö menn óttlst aö dreyma sannleikann — óttinn viö aö líta sína raunverulegu sjálfs- ímynd. Eöa skyldi þaö stafa hrein- lega af gleymsku? Um morguninn er svo — aö minnsta kosti — oft á tföum ekki annaö eftir af draumn- um en einhver óljós „brotahrúga af þvf næturandliti“, sem bar fyrir mann rétt í svip. Páfabann við draumráðningum Draumar tala sitt eigiö mál — eru uppfullir af alls konar táknum, dulsögnum og ævintýrum. Aöeins í svefni auönast okkur aö skilja þetta mál, án nokkurra hjálpar- gagna. í vöku erum viö skllnings- vana og þörfnumst þar aöstoöar „túlks" — sálgreinis og sálfræö- ings. Þaö er hann, sem á þá — ef hann vildi gjöra svo vel — aö þýöa draumaheim okkar og útskýra, til þess aö viö svo getum litiö okkur sjálf réttum augum. Þvf aö mann dreymir einungis sig sjálfan: Ástand sitt, kringumstæöur sínar. Allt er þetta geymt í „tölvuminni" okkar innra manns. f öllum menningarsamfélögum og á öllum tímum höföu menn og hafa til aö bera andtega þörf fyrir dulsagnir og drauma. Elzta draumabók, sem vitaö er um, var tekin saman þegar áriö 1100 f. Kr. suöur f Egyptalandi. Æösti prestur- inn, Ammunachte, tók þá saman f eins konar uppsláttarrit alla þá vitneskju um draumtákn, sem til var á þeim tfmum. Grfski heim- spekingurinn Aristoteles samdi einnig bók, „Um svefninn og vöku, um drauma og berdreymi*. Hann leiddi getum aö þvf, aö hinar hrööu augnahreyfingar á vissum stigum svefnsins stæöu f sambandi viö drauma — og þaö var heilum 2300 árum áöur en nútíma vísindi færöu sönnur á REM-þætti svefnsins (þ.e. „rapid-eye-movements"), en það voru bandarfskir vísindamenn, sem rannsóknir þessar önnuöust. Jafnt í Talmud, hinni heilögu ritningu gyöinga, sem og f biblfu kristinna manna er draumnum lýst sem guölegri ábendingu. Þaö var ekki fyrr en á dögum Gregors páfa, sem ríkti frá 715 til 731, aö allt, sem kallazt gat draumráöningar var bannaö aö viölagöri dauöa- refsingu. Astæöan var andstyggö kirkjuyfirvalda á „ósiölegri um- gengni viö alls konar drýsildjöfla“ í draumum. Þetta bann hinna æöstu yfir- valda kirkjunnar dró vitanlega um langan aldur mjög úr vilja og löng- un kristinna manna í Evrópu til aö gefa gaum aö draumum og dular- fyrirbrigöum sálarlnnar. Fram eftir öllum miööldum þótti þaö hreinasti sálarháski aö leggja rækt viö draumráöningar eöa hafa drauma sfna í flimtingum; slíkt athæfi gat raunar kostaö menn lífiö á logandi viöarkesti. Austurlenzk draumspeki I austurlenzkum trúarbrögöum, til dæmis í hindúatrú og búddha- trú, er sú skoöun enn í fullu gildi, aö sál mannsins yfirgefi líkamann í svefni og relki um aö eigin vild, frjáls og óbundin, berist til fjar- lægra staöa og taki upp samband jafnt viö lifendur sem dauöa. Hinn „líkamsbundni“ maöur, ef svo má aö oröi komast, hlýtur þá í draum- um sínum hlutdeild í atburöum, sem ber fyrir sálina á feröalagi hennar, svo og í ævintýrum henn- ar. En hugmyndir sumra Austur- landabúa ganga jafnvel enn lengra: I trúarhugmyndum Tíbet- búa haldast sálir framliöinna til dæmis einnig í eins konar drauma- dái milli dauöa og endurfæöingar. f aldagamalli dauörabók þeirra, sem á aö vera eins konar leiöarvís- I ir um rfki dauöans, er svo lagt fyrir sálina, aö henni berl aö horfast óskelfd í augu viö allar þær helvít- issýnir, sem fyrir hana kunni aö bera. En þaö er einmitt þetta, sem sálfræöi nútímans segir, aö sé í raun og veru hin rétta afstaöa — og þá er vitanlega átt viö llfandi dreymendur — í sambandi viö all- ar rannsóknir á draumum: Þaö er aö segja, aö menn taki þeirri áskorun, sem felst í draumnum. f leit aö sjálfum sér og viöleitni sinni til aö finna lausn og undan- komuleiö út úr völundarhúsi þess þjóöfélagskerfis, sem í síauknum mæli er tekiö aö einkennast af sjálfvirkni, þóttust hipparnir á sjöunda áratugnum hafa fundiö „upprunalega vitneskju“ um eöli drauma og goösagna meö því aö neyta lyfja, sem eiga aö geta vfkk- aö vitundarsviðiö. Auk austur- lenzkrar heimspeki, tóku þeir einn- ig aö kynna sér hina leyndar- dómsfullu menningarhefð sígauna. Samkvæmt skilningi sfgauna er • því enn þann dag í dag svo variö, aö draumurinn táknar „eign frum- þjóðarinnar, sem enn auönaöist aö lifa í helgi hversdagsins og mátti þvt' mæla viö Guö og engla hans." Einnig sanóíar, þjóðflokkur nokkur í Malaysfu, „ræöa viö engl- ana". Á kerfisbundinn hátt stunda þeir eftirlit meö draumum sinna manna og eru þar meö aö leggja rækt viö fornar menningarerföir sínar. Þaö er lögö rík áherzla á þaö, aö sórhver maöur Innan þjóð- Æöisgenginn eltingarleikur, menn meö svipmót dýra, um- breytingar, héloftaflug og hrap niöur í undirdjúpin: i draumnum faer ímyndunarafliö vaangi. Ef manni tekat aö bjarga draumum sínum frá gleymaku dagvitundar- innar og þekkir jafnframt þýö- ingu draumtáknanna, getur meö- ur lært ýmislegt um sjálfan sig af „þeim andlitum næturinnar“, sem borið hafa fyrir mann. SJÁ NÆSTU SÍOU

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.