Morgunblaðið - 06.07.1984, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. JtJLÍ 1984
55
svefnsins (stig V) einkennist af
hröðum augnhreyffngum hlns sof-
andi. REM-þáttur svefnsins er álit-
inn það stig, sem sérstaklega ýtir
undir draumsýnir. Fjórum eða
fimm sinnum á nóttu hverfum viö
með regluiegum 90 mínútna milli-
bilum frá einum fimm-stiga svefn-
áfanga yfir í þann næsta, allt þar til
viö vöknum um morguninn.
Allt frá því um 1960 er unniö af
kappi í fjölmörgum visindalegum
athugunarstöövum fyrir svefn- og
draumarannsóknir aö nákvæmum
mælingum á öllu því, sem unnt er
aö kanna, merkja, skrá og staöla í
sambandi viö svefn og draumfarir
manna.
Einn fylkingararmurinn innan
bandarískra draum-rannsókna
hefur andmælt mjög kröftuglega
þeirri kenningu Sigmunds Freuds
varöandi eöli drauma, aö á þá beri
nánast aö líta sem „hreinustu kjör-
leiö til undirmeðvitundarinnar",
sem láti stjórnast af „uppfyllingu
óskanna". Er þaö einkum núna á
síöustu árum, aö kenningar Freuds
um drauma hafa hlotiö slæma út-
reiö nútíma vísindamanna. Sam-
kvæmt áliti þeirra mega menn af-
tur láta sig dreyma hömlulaust um
kistur, kassa og ofna — en sam-
kvæmt kenningum Freuds eru
þetta draumatákn fyrir konur og
kvenleika — og einnig telst þaö
saklaust aö dreyma, aö maöur sé
önnum kafinn viö aö sundra flösk-
um, banönum og rörum (reður-
tákn) eöa éta þess háttar hluti,
sveigja og beygja aö vild, án þess
aö sá grunur falli á mann, aö um
miklar geöflækjur sé aö ræöa hjá
viökomandi, aö hann sé hvekktur
oröinn á öllu eöa taugatrekktur.
Ödipus-duld eöa reöur-öfund gild-
ir ekki lengur sem óumdeilanlegt
hámark djúpviturrar draumtúlkun-
ar. Sérfræöingur á borö viö dr.
Patriciu Garfield segir til dæmis al-
veg blákalt: „Nú, banani er bara
banani og ekkert meira!"
Þessi breytta stefna í draum-
túlkunum á rætur sínar aö rekja til
sérstæörar utanveltu-kenningar
tveggja Harvard-prófessora: Sam-
kvæmt henni eiga hvatir, sem
beinlínis spretta af líffræöilegum
orsökum, aö stafa frá svonefndum
risafrumum viö litla heilann, og
þessar hvatir orsaka svo aftur
draumsýnirnar. Kenningar Freuds
um þetta efni hafa þar meö veriö
léttvægar fundnar og lagöar fyrir
róða.
Eöa þaö skyldi maöur mega
halda? Viö Max-Planck-stofnunina
fyrir rannsóknir í geölækningum í
Múnchen er aö minnsta kosti enn-
þá lögö höfuöáherzlan á sálfræöi-
leg viöhorf viö drauma-rannsóknir
nú sem endranær. Auk sérstakra
rannsókna á áhrifum streitu á
svefn og drauma, sem veriö er aö
vinna aö í Max-Planck-stofnuninni,
fara þar einnig fram vísindalegar
í draumnum hefur jafnt tími sem
rúm glataö gildi sínu, lögmál
rökhyggju eru afnumin. Fortíö og
framtíö renna saman í eitt og
veröa aö nýjum veruleika nætur-
innar. Draumar búa yfir sínum
eigin frásagnarmáta, þeir eru
uppfullir af táknum og dulsögn-
um. Einungis í svefni skiljum við
þaö leyndardómsfulla tungumál.
athuganir á tengslunum milli óró-
legs svefns og þunglyndiskasta.
Líf og fjör
í draumaheimi
Hvaö sem öðru líöur, þá er eitt
víst: Draumsýnir manna eru rann-
sakaöar af hinni mestu gaum-
gæfni, flokkaöar nákvæmlega
niöur, meöhöndlaöar tölfræöilega
og þar fram eftir götunum. Sá sem
sér til dæmis sjálfan sig í draumi
æöa kviknakinn gegnum salar-
kynni flutstöövarbyggingarinnar á
leiö upp í flugvél, lendir í flokki
meö þeim örfáu eöa um þaö bil 1%
manna, sem i draumi finna fyrir
blygöunarkennd. Miklu algengara
er, aö hinn sofandi útausi kennd-
um eins og ofsareiöi og vonbrigö-
um í áreitnum draummyndum. En
annars eru skelfingardraumar
langsamlega algengastir eöa um
14% allra drauma; oft tengjast slík-
ir draumar tilfinningum eins og
innilokunarkennd eöa þeirri upp-
götvun, aö geta sig hvergi hreyft.
En í meginatriöum er óhætt aö
fullyröa, aö konur dreyml af meiri
tllfinningasemi og eigl sér blíöari
drauma, en yfirleitt dreymir karla
um efni, sem eru vogaöri og bera
vitni um mun meiri árásarhneigö
og metnaöargirni. Hinn þekkti
háöfugl upplýsingatímabilsins,
Georg Lichtenberg (1742—1799)
haföi víst alveg rótt fyrir sér, þegar
hann komst svo að orði: „Ef fólk
myndi segja drauma sína af fullri
hreinskilni, mætti miklu frekar lesa
skapgeröareinkenni manna út úr
þeim frásögnum heldur en úr svip
þeirra."
Niöurstaöan veröur þá þessi:
Hvort sem menn hallast nú fremur
aö því fornkveöna og aö þeim
kenningum sálfræðinnar, aö
sérhver mynd í draumnum sé í eöli
sínu táknræn, og unnt sé aö
„þýöa" hvorja draumsýn yfir í visst
sálarástand og sálræna erfiöleika
dreymandans, eöa menn láta end-
anlega sannfærast af þeirri vís-
indakenningu, aö draumarnir eigi
sér beinar líffræöilegar orsakir;
hvort sem menn líta á drauma sem
eitthvaö froöufyrirbrigöi eöa láta
heillast af hinum hrikalegu og í
orösins fyllstu merkingu súrreal-
ísku myndum og sýnum draum-
anna, þá er þó hitt staöreynd, aö
draumurinn opnar manni sýn inn í
annan veruleika — veitir þeim,
sem þaö vilja, tækifæri til aö taka
sjálfan sig, sál sína, tali. Rithöfund-
urinn Henry Miller, sem annars er
bæöi frægur og reyndar alræmdur
fyrir miskunnarlaust raunsæi sitt,
oröar draummynd sína í skáldsög-
unni „Big Sur og appelsínurnar
hans Hieronymus Bosch": „margir
hafa á oröl, aö þeir hafi enga
minnstu löngun til aö eyöa lífi sínu
í drauma. Eins og lífiö sé þá ekki
sjálft draumur, mjög svo raunveru-
legur draumur, sem ekki er hægt
aö vakna af. Viö göngum frá einni
mynd drauma yfir í aöra, snúum úr
draumi svefnsins inn í draum vök-
unnar, frá draumi lífsins yfir í
draum dauöans. Þeim sem ein-
hvern tima hefur auönazt aö
dreyma vel, veröur aldrei á aö
kvarta yfir því, aö hann hafi sóaö
tíma sínum meö því. Hann gleöst
þverl á móti yfir því aö hafa átt
hlutdeild í veruleika, sem lyftir hin-
um hversdagslega lífsveruleika
upp á æðra sviö og styrkir hann.“