Morgunblaðið - 10.07.1984, Blaðsíða 32

fc«er tn'n. or HTrnAmn.mqíí nrr?* mvrnpqnv
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚLÍ 1984
Aðalfundur Menningarsamtaka Norðlendinga:
Umfjöllun fjölmiðla á list
á landsbyggðinni gagnrýnd
Morgunblaðið/Bjðrn.
Atli Guðlaugsson, nýkjörinn formaður MENOR, og Kristínn G. Jóhannsson,
fráfarandi formaður, takast í hendur í fundarlok.
BlönduÓNÍ 26. júní.
Nú um helgina var aðalfundur
Menningarsamtaka Norðlendinga
(MENOR) haldinn á Hótel Blöndu-
ósi. Aðild að samtökunum, sem
stofnuð voru fyrir tveim árum, eiga
m.a. leikfélag, myndlistarmenn, rit-
höfundar og tónlistarmenn úr Norð-
lendingafjórðungi.
Meðal mála sem töluvert voru
rædd á fundinum var starfsaðstaða
listamanna úti á landsbyggðinni í
samanburði við höfuðborgarsvæðið
og umfjöllun fjölmiðla um list úti á
landi. I máli fundarmanna kom
fram nokkur óánægja með það
áhugaleysi sem ríkjandi er hjá
flestum fjölmiðlum í höfuðborginni
gagnvart listsköpun á landsbyggð-
inni.
Á fundinum flutti Tryggvi Gísla-
son skólameistari á Akureyri erindi
sem hann nefndi „Listir á lands-
byggð. Heimalningsháttur eða
listsköpun" og spunnust fjörugar og
athyglisverðar umræður út frá því.
Starfshópar listamanna sem
skipaðir voru á fundinum lögðu
fram eftirfarandi ályktanir sem
voru samþykktar eftir nokkrar um-
ræður.
1. „Aðalfundur Menningarsamtaka
Norðlendinga, haldinn á Blöndu-
ósi um Jónsmessuna 1984, varar
eindregið við þeirri uggvænlegu
breytingu á rekstrarfyrirkomu-
lagi tónlistarskóla, sem yfirvof-
andi er og beinir þeim tilmælum
til stjórnvalda að tilverurétti
skólanna verði ekki ógnað á
þennan hátt. Jafnframt vill
fundurinn mótmæla niðurfell-
ingu á starfi námsstjóra, sem
þegar var farið að skila árangri".
2. „Aðalfundur MENOR haldinn á
Blönduósi 24. júní 1984 lýsir yfir
megnri óánægju með leiklistar-
gagnrýni fjölmiðla.
Mælast verður til þess að sýn-
ingar áhugaleikfélaga fái heið-
arlega umfjöllun.
Lagt verði sama mat á list, hvar
á landinu sem hún er framborin.
Ekki má sætta sig við það að
sýning sé afgreidd þannig að hún
sé annað hvort góð eða vond af
því að það sé áhugaleikhús sem
að henni stendur".
3. „Aöalfundur MENOR haldinn á
Blönduósi 24. júní 1984 harmar
það að Þjóðleikhúsið eða önnur
atvinnuleikhús skuli hafa aflagt
sýningarferðir út á landsbyggð-
ina og skorar á viðkomandi að
taka þessar ferðir upp að nýju.“
4. „Starfshópur myndlistarmanna
telur nauðsynlegt að skapa
myndlistarmönnum viðunandi
starfsskilyrði eins og öðrum
starfsstéttum. Enn er Reykjavík
eina sveitarfélagið sem veitir
listamönnum starfslaun.
Þess ber að vænta að önnur
sveitarfélög taki einnig upp slíkt
fyrirkomulag sem lið í því að
skapa listamönnum eðlilegan
starfsgrundvöll og uppörvun.
Starfshópur listamanna telur að
efla verði listkennslu og list-
þjálfun í almennum skólum.
Myndlistarskólinn á Akureyri
gegnir nú miklu hlutverki f
menntunarmálum í myndlist í
fjórðungnum.
Við leggum til að á Akureyri
verði komið á legg menningar-
miðstöð sem gæti þjónað öllum
fjórðungnum."
5. „Aðalfundur Menningarsamtaka
Norðlendinga haldinn á Blöndu-
ósi 1984 leggur áherslu á að
listgreinar í fjórðungnum ein-
angrist ekki í listalífi í landinu.
Þess vegna skora þeir á fjölmiðla
á Norðurlandi svo og landsfjöl-
miðla að sýna listum í fjórð-
ungnum verðugan áhuga og veita
þeim heiðarlega gagnrýni.
Aðalfundurinn vekur athygli á
að eftirtekt og viðurkenning sé
verulega hvetjandi fyrir störf
listamanna.
Aðalfundurinn leggur því til við
Bandalag íslenskra listamanna
að það gangist fyrir ráðstefnu
um listir í landinu sem heild,
jafnt jarðveg þeirra sem list-
sköpun.
Kristinn G. Jóhannsson formað-
ur samtakanna tilkynnti að hann
sæi sér ekki fært að gefa kost á sér
til endurkjörs vegna anna og voru
honum þökkuð vel unnin störf f
þágu þeirra. í hans stað var kjörinn
Atli Guölaugsson. í stjórn voru kos-
in Kristinn G. Jóhannsson, fráfar-
andi formaður, Bragi Sigurjónsson,
Valgarður Stefánsson og Þórey Að-
alsteinsdóttir.
f tengslum við aðalfund MENOR
sýndu myndlistarmennirnir Elías
B. Halldórsson, Marfa Hjaltadóttir,
Marinó Björnsson og Örlygur
Kristfinnsson. Guðmundur Hall-
dórsson frá Bergstöðum las úr eigin
verkum og Jóhann Már Jóhannsson,
Svavar Jóhannsson og Guðjón
Pálsson fluttu lög eftir Jón Björns-
son og Eyþór Stefánsson. Á laugar-
dagskvöldið sátu fundargestir mat-
arboð Blönduóshrepps.
Að loknum aðalfundinum ræddi
fréttaritari lftillega við nýkjörinn
formann samtakanna Atla Guð-
laugsson og spurði hann fyrst hver
væru helstu verkefni MENOR:
„Helstu mál eru að efla samstöðu
listamanna innan fjórðungsins og
um allt land og koma okkar list á
framfæri sem víðast."
— Hefur einhver árangur orðið
af starfi samtakanna til þessa?
„Það er þegar farið að taka tillit
til þeirra og reyndar mætti leita
meira til þeirra með allt sem lýtur
að útvegun á listamönnum til sýn-
ingahalds, tónleika o.fl.“
— Hvernig leggst það í þig að
taka við formennsku í MENOR?
„Vel. Þó samtökin séu ekki eldri
en þetta og rétt farin að ganga
hjálparlaust, eru þau þegar orðin
altalandi." Að lokum sagði Atli og
listamenn innan fjórðungsins sem
geta nýtt sér starfsemi samtakanna
ættu að vera dugiegri að koma til
þeirra upplýsingum um að hverju
þeir eru að starfa hverju sinni.
Bakteríur og tannskemmdir
— eftir Dr. W. Peter
Holbrook
Þann 30. maí sl. birtist í Mbl.
grein undir fyrirsögninni „Bakt-
ería gegn tannskemmdum". Þar
sem grein þessi var um margt
ákaflega villandi þykir mér
ástæða til að koma á framfæri eft-
irfarandi athugasemdum og upp-
lýsingum. í greininni er þess ekki
getið í hvaða tímariti vísinda-
mennirnir frá háskólanum í Conn-
ecticut birtu niðurstöður rann-
sókna sinna. Það er því ekki unnt
að gera beinar athugasemdir við
rannsóknir þeirra en þó má út-
skýra nokkuð hvernig tann-
skemmdir verða til. Þá er þess
fyrst að geta, að bakteríur geta
ekki „étið“ aðrar bakteríur eins og
haldið var fram í grein Mbl. Bakt-
eríur hafa um sig stífan vegg og
geta því ekki innbyrt agnir af
neinu tagi heldur taka til sín sam-
eindir gegnum örsmá göt í veggn-
um.
Ýmsar tegundir baktería festa
sig við yfirborð tanna. Ef ein teg-
und baktería hverfur af yfirborði
tannar merkir það yfirleitt að hún
hafi vikið af yfirborðsfestingu
sinni fyrir annarri tegund bakt-
ería. Slíkar breytingar eru sífellt
að gerast í munninum og samspil
baktería f munni og áhrif þeirra
hver á aðra er mjög flókið og
fjarri því að vera fyllilega útskýrt.
Til þess að bakteríur af ákveð-
inni tegund geti valdið tannátu
verða þær fyrst að geta fest sig á
glerung tanna. Streptococcus mut-
ans, aðrir streptokokkar og
Actinomyces viscosus eru mikil-
vægustu tegundirnar í þessu til-
liti. Streptococcus salivarius fest-
ist ekki á yfirborð tanna. Strepto-
coccus mutans ásamt sumum öðr-
um tegundum munnbaktería
framleiða stórar sameindir (poly-
mera) sem nefnast glúkanar þegar
mikið er af kolvetnum, yfirleitt
„Þegar tönn er byrjuð
að skemmast og lítil
hola myndast setjast
fljótlega margar tegund-
ir baktería aö í mjúkum
og hálfónýtum vefnum í
holunni og halda áfram
að skemma tönnina og
eyða henni.“
sykri, í fæðunni. Þessir glúkanar
eru límkenndir og hjálpa Strepto-
kokkum og öðrum bakteríum að
festast við tennurnar. Þegar ekk-
ert kolvetni er tiltækt úr fæðu
milli mála nota þessar bakteríur
glúkana sér til viðurværis. Þær
bakteríur sem festast vel við tenn-
ur og geta vaxið og fjölgað sér
jafnvel meðan fæðuinntaka er
engin verða því fljótlega þær sem
mest fer fyrir í bakteríugróðri
tannyfirborðs. Auk hæfninnar til
að festast við tennur verða bakt-
eríur sem valda tannskemmdum
líka að geta framleitt sýru (þ.e.
mjólkursýru) sem ræðst á tönnina
og skemmir hana. Streptókokkar,
lactobacilli og Actinomyces teg-
undir eru aðalframleiðendur sýru
úr kolvetnum í munni. Lactobac-
illi og Streptococcus salivarius
mynda sýru en festast ekki við
tennur og sýran sem þær fram-
leiða jafnast fljótlega út af
munnvatninu. Munnvatnið nær
aftur á móti ekki til þeirrar sýru
sem framleidd er af þeim bakterí-
um sem eru fastar við tönnina í
svonefndri tannsýklu. Þessi sýra
ræðst óhindruð á yfirborð tannar-
innar og veldur skemmd.
Þær bakterfur sem eru þekktar
að því að valda tannátu eru því
þær sem festast við tannglerung-
inn og framleiða sýru jafnvel með-
an engin inntaka á kolvetnum fer
fram. Þegar tönn er byrjuð að
skemmast og lítil hola hefur
myndast setjast fljótlega margar
mismunandi tegundir baktería að
í mjúkum og hálfónýtum vefnum í
holunni og haida áfram að
skemma tönnina og eyða henni.
Það leiðir af því sem að ofan
segir að aðferðir sem draga úr
fjölda Str. mutans í tannsýklu og
stuðla að því, að bakteríur sem
ekki framl. sýru setjist þar að í
staðinn, muni draga úr myndun
tannátu. Str. sanguis framleiðir
minna af sýru en str. mutans og
finnst í ríkara mæli í tannsýklu
fólks með fáar skemmdar og við-
gerðar tennur borið saman við
tannsýklu fólks með margar tenn-
ur skemmdar og viðgerðar. í
London er nú unnið að tilraunum
með bóluefni sem einmitt hefur
þau áhrif að draga mjög úr fjölda
Str. mutans og kemur þá yfirleitt
Str. sanguis í staðinn. I öpum sem
notaðir voru við tilraunirnar var
beint samband milli fækkunar
Str. mutans á tönnum og minnk-
aðrar tíðni tannskemmda. Bólu-
efnið verkar með því að efla
ónæmissvörun líkamans gegn str.
mutans.
Dr. W. Peter Holbrook er lektor í
örveru- og ónæmisíræði við Tann-
læknadeild Háskóla íslands.
Verö
«5*560/48.560.
COMBIGAJVIP
Verö
pe^ee/69.7oo.
COMBICAMP
Verö
96*66/86.800.
í tilefni af 10 ára afmæli á samstarfi Benco og
Combi Camp gefum viö í sameiningu 10.000 af-
slátt af öllum 3 gerðunum næstu 10 daga.
Benco
Bolholti 4, Reykjavík,
sími 91-21945/84077.