Morgunblaðið - 18.07.1984, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐID, MIÐVIKUDAGUR 18. JÚLÍ 1984
Veður-
guðir
Allt snýst meira eða minna
um veðrið þessa júlídaga. Dag-
ana 7.-9. júli laugardag til
mánudags var ágætt veður 1
Reykjavik, sólskin og hiti frá
fimmtán til tuttugu stig. Borgin
breytti um svip og var óþekkj-
anleg frá því sem var áður í
rigningartíð. Borgarbragurinn
minnti á baðstrandarlíf á sól-
arströnd úti í heimi, sérstaklega
í almenningsgörðum og við
sundstaði þar sem fólk gekk um
léttklædd, konur í bikiní og svo
komu myndir í DV af óvenju-
legri stemmningu í borginni þar
sem rignir yfirleitt meirihluta
sumars og hefur gert undanfarin
ár en Adam og Eva voru ekki
lengi í Paradís. Sólskinið og góða
veðrið stóð ekki nema í þrjá
daga, síðan rigndi dag eftir dag
eins og hellt væri úr fötu. Engu
líkara en að veðurguðirnir hefðu
skyndilega boðað til ráðstefnu
og niðurstaðan orðið sú að nú
væri nóg komið af sólskini í bili i
Reykjavík, sólin kæmi aftur síð-
ar þegar borgarbúar væru búnir
að fá nóg af rigningunni. Þeir
eru til sem telja að ekki muni
stytta upp næstu vikur. Þegar
þetta er ritað, fimmtudaginn 12.
júlí, herjar stórrigning á borg-
arbúa og gleðina sem var alls-
ráðandi í blíðviðrinu er varla að
finna í rigningarveðri, það er
drungi yfir mannlífinu. Veður-
guðirnir eru óútreiknanlegir
eins og dæmin sanna og alveg
eins líklegt að sólin sé ekki langt
undan. En hverjir eru þessir veð-
urguðir sem veðuráhugamenn
vitna svo oft til?
Er til nema einn Guð? Sumir
hafa trú á veðurguðum og telja
þá hafa umtalsverð áhrif hér á
landi.
Fisksalinn sem ég versla
stundum við glotti þegar ég kom
einn rigningardaginn inní versl-
un hans. Það lá óvenjuvel á hon-
um.
— Jæja, það rignir, sagði ég
um leið og ég kom inní búðina.
Fisksalinn tók af höndum sér
gúmmíhanska, lagði þá snyrti-
lega frá sér og sagði:
— Já, það rignir og það verður
rigning fram að verslunar-
mannahelgi.
— Fram að verslunarmanna-
helgi. Ertu viss um það? spurði
ég undrandi yfir þessum tíðind-
um.
— Já, mig dreymdi veðurguð-
ina um daginn. Þeir eru fjórir og
einn þeirra, sá sem sér um
spárnar, sagði að ekki myndi
verða sól að ráði fyrr en um
verslunarmannahelgina, þá
kæmi sól uppá dag í vikutíma,
meiri sól vildi hann ekki lofa í
bili.
— Af hverju kemur hún ekki
fyrr en um verslunarmannahelg-
ina? Fékkstu nokkra skýringu á
því í draumnum? spurði ég.
— Þetta er tengt frídegi versl-
unarmanna. Veðurguðirnir vilja
gleðja verslunarfólkið sem gegn-
ir stóru hlutverki í þjóðfélaginu,
hlutverki sem aldrei er nógu vel
þakkað. Auk þess er það á léleg-
um kjörum og þarf að fá laun sín
bætt, svaraði fisksalinn.
— Hvað með Dagsbrúnarfólk-
ið og iðnverkafólkið? Það er lág-
launafólk eins og verslunar-
menn. Hvað vilja veðurguðirnir
gera fyrir það? spurði ég.
— Það á sína sólskinsdaga,
sem betur fer, það er búið að fá
marga sólskinsdag og það á skil-
ið betri laun og þar er ég sam-
mála Þjóðviljanum sem ég er þó
yfirleitt aldrei sammála. Hvern-
ig er hægt að vera sammála
blaði sem allt árið um kring er
að ráðast gegn frjálsum atvinnu-
rekstri í landinu? spurði fisksal-
inn.
Hann setti á sig gúmmíhansk-
ana, rétti mér fiskinn sem ég var
að kaupa í soðið. Síðan hvarf
hann á bak við, í móttökuher-
bergið og tók á móti fiski sem
var að koma frá Reykjavíkurh-
öfn. Ég heyrði að hann var enn
að tala um veðrið, þegar ég yfir-
gaf fiskbúðina.
Sumir vilja komast sem lengst
frá rigningunni og leita þá oft til
útlanda, á sólarströnd. Ekki þó
allir, t.d. ekki maður er sinnir
menningarmálum og er skrif-
stofustjóri hjá bókaútgáfu.
Hann sagði mér í fréttum ekki
alls fyrir löngu að hann væri á
förum til útlanda í þrjár vikur
til mánuð.
— Hvert ertu að fara? spurði
ég' *
— Til Spánar í nautaat. Eg
veit ekkert eins skemmtilegt og
nautaat. Það getur vel verið að
ég gerist nautahirðir ef ekki fer
að lifna yfir bókaútgáfunni hér á
íslandi.
— í alvöru? spurði ég.
— Já, já, í alvöru. Ég kann
hvergi betur við mig en í eldlín-
unni, í bardaganum. Nautaatið
er engu líkt, svei mér þá það
minnir á bókaútgáfuna eins og
hún hefur verið síðustu árin hér
á íslandi, þegar spurningin er að
lifa af. Það er erfiðir tímar í
bókaútgáfu nú þessi árin, en
bráðum kemur betri tíð. Vídíó-
væðingin er stundarfyrirbæri.
Þjóðin fær leið á vídíóspólunum
og þá leitar hún aftur til bókar-
innar. Spólan segir henni lítið
sem ekkert, bókin yfirleitt allt
sem hún þarf að vita ...
Á Ártúnsholti við Bröndu-
kvísl, Bleikjukvísl, Reyðarkvísl
og þar í nágrenni er að rísa
myndarlegt hverfi einbýlis- og
raðhúsa. Steinsteypt hús og
timburhús með stóru þaki og
byggingarstíllinn minnir á hús
sem byggð voru löngu fyrr á öld-
inni.
Það er stíll yfir þessum hús-
um, þau standa nokkuð hátt og
útsýni til allra átta. Utanbæjar-
maður sem átti leið þar um í bíl
ekki alls fyrir löngu var svo hrif-
inn af húsunum og umhverfinu
að hann gleymdi að kaupa filmu
í myndavélina í ESSO-stöðinni á
Ártúnshöfða. Filmuna ætlaði
hann að nota til að taka myndir
af stúlku í Reykjavík sem hann
var að heimsækja. Hann keypti
að vísu filmuna síðar og mynd-
aði kærustuna og nokkur hús í
smíðum á Ártúnshöfða ...
Málefni aldraðra
Þórir S. Guðbergsson
Sjóngæsla er nauðsynleg
„Sjóngæsla meðal
aldraðs fólks er
veigamikill þáttur
heilbrigðismála þar
eð algengi augnsjúk-
dóma, sem valda var-
anlegri sjónskerðingu
og leitt geta til
blindu, eykst mjög á
efri árum“
Rétt um 10% af íbúafjölda
landsins eru nú 65 ára og eldri.
Þegar árin færast yfir minnkar
mótstöðuþrek okkar en margir
aldraðir fá þó að njóta góðrar
heilsu langt fram eftir ævi. Ætla
má að um 12% þeirra sem eru á
aldrinum 65—69 ára geti ekki
búiö á heimilum sinum án hjálp-
ar en hins vegar um 80% þeirra
sem eru á aldrinum 85 ára og
eldri þurfi á einhvers konar
hjálp að halda til þess að geta
búið á heimilum sínum, þ.e.
heimahjúkrun, heimilisþjónustu,
dagvistun, endurhæfingu, fé-
lagsráðgjöf o.fl.
„Ekki er ráð nema I tíma sé
tekið,“ segir gamalt máltæki og
á það ekki síst við um fyrir-
byggjandi aðgerðir í undirbún-
ingi efri ára.
Eitt mikilvægasta skynfæri
okkar er sjónin. Hún er okkur
dýrmætari en svo að við viljum
missa hana án þess e.t.v. að
þurfa þess. En við rannsóknir
kemur greinilega í ljós, að „hafi
ráð verið í tíma tekið“ og fylgst
hafi verið náið með sjón viðkom-
andi hefði í mörgum tilvikum
verið unnt að koma í veg fyrir
ótímabæra sjónskerðingu eða
blindu.
í fréttabréfi um heilbrigðis-
mál (134. hefti 1980) ritar pró-
fessor Guðmundur Björnsson
grein sem hann nefnir „Sjón-
gæsla aldraðra". Þar segir Guð-
mundur m.a.:
„Sjóngæsla meðal aldraðs
fólks (hér er átt við 70 ára og
eldri) er veigamikill þáttur heil-
brigðismála þar eð tíðni augn-
sjúkdóma, sem valda varanlegri
sjónskerðingu og leitt geta ti)
blindu, eykst mjög á efri árum.
Er því nauðsynlegt að heilsu-
gæslulæknar og hjúkrunar-
fræðingar kunni skil á alvar-
legum augnkvillum og þá eink-
um þeim sem unnt er að koma í
veg fyrir.“
í nýlegri könnun sem gerð var
á heilsufari 32ja ibúa i ibúðum
aldraðra, þar sem meðalaldur
fólks var um 83,5 ár, kom í ljós
að óvenju margir íbúanna voru
talsvert hamlaðir af sjóndepru
eða blindu og í sumum tilvikum
hafði ekki verið fylgst með sjón
þeirra um margra ára skeið.
í áðurnefndri grein segir pró-
fessor Guðmundur ennfremur:
„Hvernig eldast augun? Manns-
augað er stöðugt að breytast frá
fæðingu og fram á elliár. Augað
sjálft er I vexti fram yfir tví-
tugsaldur. Verðum við vör við
það er unglingar verða nærsýnir,
en það er mjög algengt. Fyrstu
merki þess að við við séum kom-
in af léttasta skeiði koma frá
augum, er aldursfjarsýni byrjar,
en það er um 45 ára aldur hjá
fólki með eðlilegt sjónlag. Með
aldrinum minnkar tærleiki
hinna gagnsæju hluta augans.
Æskublik augnanna hverfur.
Þar sem ljósið hefur ekki eins
greiða leið inn í augað, þarf
roskið fólk mun meiri birtu en
ungt fólk til að sjá skýrt. Einnig
minnkar næmleiki sjónfrum-
anna með aldrinum og sjónvídd-
in minnkaar. Siggmyndun eða
kölkun kemur í æðaveggi. Verð-
ur blóðrás þá tregari og flutn-
ingur súrefnis og næringarefna
minnkar. AUt á þetta sinn þátt i
hrörunarbreytingum í hinum
viðkvæmu vefjum augans. Oft er
erfitt að draga mörkin milli
sjúklegs ástands og ellihrörnun-
ar. Segja má að hrörnun dragi úr
ljósnæmi, en sjúklegar breyt-
ingar úr sjónskerpu.
Hvaða alvarlegir augnsjúkdóm-
ar eru algeng&stir meðal aldraðs
fólks hér á landi?
Sjúkdómar af meðfæddum
og/eða arfgengum uppruna eru
allt til sextugsaldurs lang al-
gengastir þeirra sjúkdóma sem
orsaka sjóndepru eða blindu á
báðum augum. Eftir þann aldur
fara ellihrörnunarsjúkdómar að
gera vart við sig. Á elliárum eru
algengustu augnsjúkdómar sem
leitt geta til blindu eða sjón-
depru þessir: Ellidrer, gláka og
ellirýrnun í miðgróf sjónu. Sam-
eiginlegt með öllum þessum
sjúkdómum er, að þeir byrja að
gera vart við sig upp úr miðjum
aldri, en eftir sjötugt eykst tíðni
þeirra mjög hratt.“
Sjálfsgt þarf ekki að brýna
fyrir fólki nema að litlu leyti hve
mikilvægt skynfæri sjónin er og
hversu nauðsynlegt er að halda
henni eins lengi og mögulegt er.
í grein próf. Guðmundar Bjöms-
sonar segir hann ennfremur að
blindutíðni á íslandi sé síst
meiri en meðal nágranna okkar
austan hafs og vestan, en senni-
lega sé þó blinda af völdum
gláku heldur tíðari hér.
Stundum er ekki unnt að koma
í veg fyrir sjónskerðingu eða
blindu þrátt fyrir bættar grein-
ingaraðferðir, aukna þekkingu
og nýja tækni. Margir eru þeir
því sem einangrast félagslega
við að missa sjónina og finna
ekki leiðir til að „ganga eftir
nýjum brautum" — finna sér
annan farveg miðað við breyttar
aðstæður. Það er ástæða til þess
að ítreka það starf sem unnið er
á vegum félagsmálastofnana, fé-
lags- og tómstundastarf hvers-
konar, félagsstarf safnaða og
Rauða krossdeilda, dagvistar-
deilda og endurhæfingarstöðva.
Og síðast en ekki síst hið sí-
aukna og fjölbreytta starf Hljóð-
bókasafnsins í Hamrahlíð 17 í
Reykjavík.