Morgunblaðið - 18.07.1984, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 18. JÚLÍ 1984
35
Steinsteypa í
byggingariðnaði
— eftir Harald
Ásgeirsson
Á árinu 1983 munu um átta
milljarða króna verðmæti, af
þrettán milljarða heildarfjár-
munamyndun í þjóðarbúinu, hafa
náðst fyrir byggingarstörf í land-
inu. Þótt veituvirki, samgöngu- og
stóriðjuframkvæmdir séu frá
þessari tölu dregnar standa enn
eftir um fjórir milljarðar, sem eru
cingöngu fjármunamyndun í hús-
byggingum. Af þessu má vera ljóst
hversu gríðar þýðingarmikil þessi
starfsemi er. Þessi fjármuna-
myndun gerist ekki heldur átaka-
laust, og það brennur nú með
sviða á mörgum að það skyldi látið
viðgangast að Byggingarsjóður
bálaði nánast upp á undangengn-
um verðbólguárum.
Húsnæðisskostnaður ræður
mestu um kjör manna í þessu
landi, enda er húsnæðisöryggið
fyrir marga næstum jafngilt at-
vinnuörygginu. Frammámenn
ættu því að huga vandlega að
sparnaði og bættu skipulagi þess-
arar starfsemi. Viðfangsefni þessa
pistils er þó annað.
Vegna þessarar miklu fjár-
munafestingar í bygginga-
starfseminni verða áföll í atvinnu-
greininni afar áhrifarík. Skemmst
er í því sambandi að minnast þess
mikla tjóns sem við þjóðarbúinu
blasti, er skemmdir af völdum al-
kalíefnahvarfa urðu almennt ljós-
ar. Hefði ekkert verið aðhafst
hefði þetta tjón mælst í milljörð-
um, jafnvel milljarða tugum, auk
þess sem það hefði valdið islenskri
steypu- og steypuvöruframleiðslu
geigvænlegum álitshnekki.
Rannsóknastarfsemi var þó
strax hafin og raunar hafði verið
unnið að rannsóknum á fyrirbær-
inu í nokkur ár áður en skaðinn
varð augljós. Árangurinn af sam-
starfi framleiðenda, stærstu not-
enda, eftiriitsaðila og rannsókn-
armanna í Steinsteypunefnd var
1. að íslenska sementið og steypu-
tækni í landinu voru stórlega
endurbætt og
2. að leiðir fundust til þess að
draga mikið úr áhrifum skað-
valdsins í gamalli steypu.
íslenska sementið var endur-
bætt á þann hátt að nú er blandað
við það 7—8% af kísilryki frá
Járnblendiverksmiðjunni á
Grundartanga. Áhrif þessarar
íblöndunar eru annars vegar að
Pennavinir
Sextán ára japönsk stúlka með
áhuga á bókalestri og handavinnu:
Sayuri Murakami,
185-44 Asabara,
Kurashiki City,
710 Japan.
Nítján ára Ghana-piltur með
íþrótta- og tónlistaráhuga:
Gamariel Sackey,
P.O.Box 253,
Cape Coast,
Ghana.
Átján ára hollenzk stúlka með
áhuga á hlátri, póstkortum,
tungumálum, ferðalögum o.fl.:
Wilma Vrugteveen,
Disselsweg 22,
7468 AM Enter,
Nederland.
Tvítugur piltur í Ghana með
áhuga á íþróttum, tónlist, póst-
kortum o.fl.:
Joseph Boray,
c/o Emmanuel Sackey,
Airport Post Office,
Accra,
Ghana.
festa hefur aukist mjög mikið, svo
að það er með sterkara sementi
sem nú er fáanlegt. Hins vegar
hverfur alkalíþensla i steypu við
notkun þess. Þannig er nú inn-
byggður öryggisþáttur í sementið,
svo að auðveldara á að vera að búa
til gæðasteypu úr íslenska sem-
entinu en nokkru sinni fyrr. Ekki
á heldur að vera nein hætta á al-
kalíþenslu í steypu sem nú er
framleidd, annars vegar vegna
framangreinds öryggisþáttar, en
hins vegar vegna þess að ekki er
látið óátalið lengur að nota óþveg-
in sjávarefni til steypugerðar.
Það eina sem hægt er að gera til
þess að draga úr skemmdum af
völdum alkalívirkni í gamalli
steypu er að verja hana gegn raka.
Alkalívirkni kemur fram fyrir
áhrif þriggja þátta, þ.e. virkra
steypuefna, mikils alkalímagns og
raka. 1 gamalli alkalívirkri steypu
eru virku fylliefnin til staðar og
þar er mikið af alkalíum sem ekki
verða fjarlægð eða dempuð með
kísilryki. Alkalívirkni í þeim held-
ur þvi áfram meðan raki er í
steypunni. Rakann má hins vegar
hemja, t.d. með klæðningu.
Klæðning er þó kostnaðarsöm
aðgerð, auk þess sem hún getur
breytt útliti húsa óæskilega. Því
ber aðeins í einstöku tilfellum að
grípa til hennar. Hins vegar hefur
fræðsla um þörfina á aðgát orðið
til þess
1. að almenningur heldur húsum
sínum miklu betur við en áður,
2. að málningarframleiðendur
leggja meiri áherslu á leiðbein-
ingar og framleiðslu á málning-
um (akryl) sem þétta veggi
fyrir slagregni en hefta lítið út-
öndun, og
3. að fundist hafa ný efni (sílan-
ar) sem reynst hafa sérlega vel
til að verjast skemmdunum.
öll þessi atriði draga úr skaðan-
um. Sérstaka áherslu legg ég á
áhrif sílana en þetta eru efni sem
nýkomin eru á markaðinn. Silan-
mólið er af svipaðri stærð og
vatnsmólið. Þess vegna gengur síl-
anið, sem er vanalega í alkóhól-
upplausn, inn í allar þær sprung-
ur, sem vatn getur gengið í. Síl-
an-mól er búið þeim eiginleikum
að það binst efnatengjum í annan
endann við steypuna (sprungu-
kantana) og verða það varanleg
tengsl. Hinn endi mólsins er síðan
vatnsfælinn og heldur því vatni
frá yfirborðinu. Þetta eru mjög
mikilvægir eiginleikar, því þeir
fyrirbyggja langvarandi að vatn
gangi í sprungurnar. Það er hins
vegar ókostur að efnin eru nokkuð
dýr.
Ástæða er til þess að fagna því
hversu vel hefur til tekist og að
svo skamman tíma tók að finna
lausnirnar. Hins vegar eru óbein
áhrif skemmdanna þau að ýmsir
hafa tapað tiltrú á hið hefðbundna
Haraldur Ásgeirsson
„Val á byggingarefnum
og aöferðum á að vera
frjálst, en valð má ekki
byggjast á röngum for-
sendum eöa upplýs-
ingaskorti eöa á því að
alkalískemmdir hafi
einhverju sinni valdið
skemmdum í íslenskri
steypu. Steypa er nú
betri vara en áöur vegna
þess aö sementið hefur
verið bætt, og líka
vegna aukinnar aögæslu
framleiðenda og eftir-
litsaðila.“
byggingarefni okkar og velja því
jafnvel frekar innflutt timburhús.
Val á byggingarefnum og að-
ferðum á að vera frjálst, en valið
má ekki byggjast á röngum for-
sendum eða upplýsingaskorti eða
á þvi að alkalískemmdir hafi ein-
hverju sinni valdið skemmdum í
íslenskri steypu. Steypa er nú
betri vara en áður vegna þess að
sementið hefur verið bætt, og líka
vegna aukinnar aðgæslu framleið-
enda og eftirlitsaðila.
Ekki má heldur gleyma því að
niðurbrotsöfl náttúrunnar vinna
líka á öðrum byggingarefnum. I
því sambandi má minna á geig-
vænlegt fúatjón vegna uppsafnaðs
raka í háeinangruðum timburhús-
um á Norðurlöndum. Þess má
einnig geta að komið hefur í ljós
að gamlar plastfilmur hafa
stökknað með aldrinum og hætta
er því mikil á að þær bili. Þar sem
þessar filmur hafa verið notaðar í
stað stormpappa til vindþéttingar
er fyllsta ástæða til aðgæslu því
bili vindþéttingin er raki vís til að
komast inn í einangrunina, og er
þá oftast stutt í fúa og aðrar
skemmdir. Það þarf því að vanda
vel til húsasmíða úr timbri, engu
síður en úr steinsteypu.
Steinsteypa er í raun eina inn-
lenda byggingarefnið, efni sem
þrátt fyrir ýmiss konar mistök á
undanförnum árum hefur reynst
okkur vel. Veruleg gróska er í
þróun efnisins með tilkomu ým-
issa blendiefna, nýrra byggingar-
aðferða og mjög aukinnar þekk-
ingar tæknimanna á efninu og þar
af leiðandi bættri hönnun. Áföllin
af völdum alkalívirkni í steypu
ættu því ekki lengur að fæla menn
frá notkun þessa kjörna bygg-
ingarefnis.
10. júlí 1984.
HarMldur Ásgeirsson er forsíjórí
Rannsóknastofnunar brggingar-
iónaöaríns.
Fljótandi EUBOS
í baö og sturtu, ef þú hefur
viökvæma
G. Óla
Þeir sem eru með viðkvæma húð geta
notað Eubos í stað venjulegrar sápu.
Eubos taflan er í laginu eins og sáp
er notuð eins og sápa, en er samt,
„sápa".
Við notkun Eubos starfar sýruvorn
húðarinnar og svitaholurnar eölilega. Þá
prútnar húðin ekki og hvorki smit né áreiti
trufla starfsemi hennar, og hún helst ^
mjúk og bægileg. 1
Eubos fæst einrú
sem kemur í sta