Morgunblaðið - 18.07.1984, Blaðsíða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 18. JÚLÍ 1984
Spítali eða sláturhús?
Dr. Jekyll kíkir á beran barm hjúkku mitt í uppskurði.
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
Nafn á frummáli: Jekyll & Hyde
... Together Again.
Ilandrit: Monika Johnson ofl.
Tónlist: Barry DeVorzon.
Myndataka: Philip Latrop.
Stjórn: Jerry Belson.
Sýnd í Regnboganum.
Rithöfundar virðast hafa mis-
jafnlega örvandi áhrif á kvik-
myndagerðarmenn, þannig hafa
sumir margprísaðir og verðlaun-
aðir skáldsagnahöfundar ekki
skilið eftir sig svo mikið sem
myndramma á filmu, i besta
falli hafa örþreytt doktorsefni
ratað inní skáldverk þeirra og
komið aftur út með sendibréf
handa kollegum innan háskóla-
heimsins, á sama tíma hafa
svokallaðir reyfarahöfundar
margir hverjir innspírerað
kvikmyndaheiminn og þar með
kannski vakið nýjar tilfinningar
í brjósti milljónanna sem hættar
eru að nenna að lesa bók.
Það er máski full langt gengið
að telja Robert Louis Stevenson í
hópi reyfarahöfunda, en eitt er
víst að sá fengi ekki Nóbelinn
þessa dagana. Stevenson var
nefnilega mjög alþýðlegur höf-
undur og ekki bara vinsæll hjá
lesendum, heldur og hjá kvik-
myndahúsagestum er hafa
flykkst inná myndir gerðar eftir
sögum hans, nægir í því sam-
bandi að nefna Treasure Island
sem hefir verið margoft filmuð,
sömuleiðis The Body Snatcher,
The Suicide Club, Kidnapped, The
Master of Ballantrae, Ebb Tide,
The Wrong Box og síðast en ekki
síst: Dr. Jekyll and Mr. Hyde, en
þá ágætu sögu sjáum við nú í all
nýstárlegu ljósi í Regnboganum.
Ég þarf ekki að rekja þessa
sögu af hinum tvískipta Dr.
Hyde fyrir lesandanum, svo al-
kunn sem hún er öllum þorra
manna, en hér er hún sum sé
ljóslifandi á filmu, færð all
hressilega í stílinn og sett inn í
umhverfi sem fæst okkar kynn-
ast af eigin raun en við
neyðumst flest til að horfast í
augu við einhvern tímann á lífs-
leiðinni. Hér er átt við umhverfi
sjúkrarúmsins, þess sem stað-
sett er innan veggja spítalans.
Sú ýkta mynd sem þarna er gef-
in af spítalalífinu er kannski
ekki svo fjarri raunveruleikan-
um, þegar allt kemur til alls, því
tæknin hefur á vissan hátt
breytt spítölunum í einskonar
geimstöðvar staðsettar á móður
Jörð. Þannig er næstum eins og
að hverfa til annarrar plánetu
að lenda inná stofum þar sem
fólk er tengt allskonar vélbún-
aði.
Annars er kannski sjálft heil-
brigðiskerfið enn fáránlegra, því
þar er mönnum hegnt fyrir sparn-
að. Hér á ég að sjálfsögðu við
sjúklinga þá er dvelja utan spít-
alanna, og greiða fyrir hverja
heimsókn þangað á vit læknis,
að ekki sé talað um þá þeir staul-
ast með lyfseðlana í apótek en ef
þessir sömu sjúklingar komast
upp í sjúkrarúm inná ríkisspít-
ala, greiðum við, þessir sem
borgum skattana, í kringum tfu
þúsund krónur fyrir hvern legu-
dag viðkomandi sjúklings. Það
er ekki að undra þótt neyðaróp
hljómi svo til dag hvern í Vel-
vakanda frá þessu lánlausa fólki
sem ekki er nógu veikt til að
gista rándýr sjúkrabeð eða hefir
ekki nægilega góð sambönd til
að sleppa þangað undan hegn-
ingargjöldum kerfisþursanna.
Nei, setjum Albert í málið eða í
það minnsta Þjóðhagsstofnun,
því öll viljum við jú hjálpast að
við að fylla upp í fjárlagagatið,
með skynsamlegum sparnaði.
Þetta var nú ef til vill útúrdúr
og þó; því skyldi maður ekki
leyfa sér þann munað að
skyggna inniviði íslensks sam-
félags í Ijósi þeirra upplýsinga
er berast í kvikmyndalíki hand-
an um haf. f kvikmyndinni um
Dr. Jekyll er lýst inn í banda-
rískt sjúkrahúskerfi og sú mynd
er þar blasir við sjónum er ekki
beint kræsileg, ungir menn selja
undan sér eistun til aldinna auð-
jöfra og fátæklingar bíða í röð-
um eftir að afhenda innyflin í
líffærabankana. Ég held að við
íslendingar — hvar í flokki sem
við stöndum — ættum að varast
að meta þannig manngildið til
peninga, því þá breytast sjúkra-
húsin smám saman í sláturhús
þar sem stjörnuskrokkar fá betri
meðferð en hinir sem minna eru
metnir á fjármagnsmarkaðin-
um. Því miður héldu höfundar
fyrrgreindrar ádeilumyndar á
peningasjúkt sjúkrakerfi sig
ekki innan spítalans nema fyrri
hluta sýningartímans og því fór
sem fór, að myndin um dr. Jekyll
endaði sem dapurleg hringavit-
leysa.
Caan í fínu formi
dolby-kerfið að verki? Hvað um
það, nýjasta mynd Tónabíós,
„Róstusamt götulíf, er fagmann-
lega unnin hasarmynd, að mörgu
leyti nýstárleg og umhugsunar-
verð, en fylgir í öllum aðalatrið-.
um gamalkunnugri hasar-
myndaformúlu, er gengur út frá
hetjuskap gangstersins en ill-
mennsku löggunnar. James Caan
stendur sig prýðilega í aðalhlut-
verkinu, svo fremi hann hætti
ekki að leika sjálfan sig.
Hið ósýnilega hagkerfi
Nafn á frummáli: Violent Streets.
Leikstjóri: Michael Mann.
Handrit: Michael Mann.
Tónlist: Tangerine Dream.
Sýnd í Tónabíói.
f nýjustu mynd Tónabíós „Viol-
ent Streets“ sem þýða ætti á vora
þjóðtungu: Róstusamt götulíf,
segir frá fyrrum fanga, er snúið
hefir til borgaralegra lífshátta.
Þannig fæst kappinn, er James
Caan leikur, við sölu Ford-bif-
reiða á daginn, en á kvöldin við
innbrot í peningaskápa, einkum
þá er geyma demanta. Ég segi að
maður þessi fáist við borgara-
legan starfa, en sumir kunna því
vafalaust ill? að nefna kvöld-
vinnu, slíka er hér er lýst — því
nafni. Kannski er fulldjúpt tekið
í árinni, að telja innbrotsþjófnað
til borgaralegra starfa, en hvað
um höfuðpaur innbrotsþjófanna
í þessari mynd, þann er kom af-
rakstri næturvinnunnar í verð.
Sá ágæti maður bjó í fínu út-
hverfi, innan um vangamjúka
góðborgara, enda eigandi mikill-
ar keðju matvöruverslana. Er
staðhæft í handriti að sá mátt-
arstólpi hafi jafnóðum fest „inn-
brotsféð" í „rekstrinum".
Hví skyldi hinn, er hafði þann
næturstarfa að tæma bankahólf-
in, ekki njóta sömu virðingar
vors ágæta samfélags og fyrr-
greindur búðaeigandi? Svo fremi
auðvitað að ekki komist upp um
allt saman og hinn virðulegi
Ford-bílasali gerðist tugthús-
limur. Nei, meðan allt lék í lyndi
var næturstarfið jafnvirðulegt
og daglaunavinnan, því sá sem
halar inn peninga — jafnt eftir
sýnilegum og ósýnilegum leiðum
— nýtur ætíð virðingar í voru
borgaralega samfélagi. Það má
jafnvel ganga svo langt að full-
yrða, að sá sem á nóga peninga
hafi samfélagið og samborgar-
ana í vasanum.
Við sjáum þetta lögmál glögg-
lega að verki í mynd Tónabíós
„Violent Streets", þá fyrrgreind-
ur innbrotsþjófur fær þá flugu í
höfuðið að ættleiða barn. Hann
heldur ásamt fylgikonu sinni á
opinbera ættleiðingarskrifstofu,
en mætir þar bergmálslausum
vegg kerfisins. Sú hlið kerfisins
er fram snýr viðurkennir nefni-
lega ekki rétt fanga til að ætt-
leiða börn. Af tilviljun nefnir
innbrotsþjófurinn þetta mál við
höfuðpaurinn. Sá er ekki lengi
að útvega honum barn, enda í
nánum tengslum við konur tvær
er hafa þann starfa að ala börn
handa ríku fólki.
Já, það er ekki falleg sú mynd
er kvikmyndin „Violent Streets"
bregður upp af ranghverfu þess
borgaralega samfélags er brosir
svo fallega við okkur launaþræl-
unum. Hún sýnir okkur inní
heim hins ósýnilega fjármagns
— þessa töfralyfs, er opnar þeim
er yfir því ráða allar dyr — jafn-
vel rimladyr fangelsanna.
Kannski er hér kominn andinn í
flöskunni, þessi er aðeins birtist
meistara sínum. Ekki veit ég það
en hitt veit ég að það var ekki
aðeins boðskapur þessarar
myndar er vakti mig af hvers-
dagsblundinum, heldur og
spennandi atburðarás mögnuð af
hljóðveri Tangerine Dream.
Fannst mér undarlegt, hversu
ákaflega tónarnir frá því hljóð-
veri börðu hlustir, á sama tíma
og málskraf leikaranna var
ósköp eðlilegt. Hér er máski
Tékki í Langbrók
Myndlist
Valtýr Pétursson
Það er ekki á hverjum degi, sem
tékknesk listakona sýnir myndir
sínar hér í borg. Nú stendur yfir
lítil, en snotur sýning á grafík
eftir Zdenka Rusova, en hún er
fædd í Prag og búsett á Norður-
löndum, ef ég veit rétt. Hún er
kennari við Listakademíið í Osló
og á verk í mörgum söfnum víðs-
vegar um lönd, þar á meðal í
Nýlistasafninu í Reykjavík.
Þessi sýning í Langbrók er
ekki veigamikil, enda takmark-
að, hvað kemst fyrir í svo litlu
plássi, en sýningin i heild stend-
ur fyrir sínu og hefur afar
skemmtilegt yfirbragð. Þarna er
auðsjáanlega á ferð manneskja,
sem þekkir vel til grafíklistar.
Tæknin er með ágætum og skiln-
ingur á myndefni er nokkuð
persónulegur og gefur hugmynd
um myndræna hugsýn. Það
hvarflar að manni við kynningu
þessara fáu verka, að skemmti-
í Nýlistasafni
legt hefði verið að sjá meira frá
hendi þessar tékknesku lista-
konu. Það má ef til vill segja, að
við lifum nú á mikilli grafískri
öld. Alls staðar i heiminum er
þessi listgrein í örum hræring-
um, og almenningur hefur tekið
mjög vel við sér á þessu sviði.
Það er því nálægt manni að
segja, að ekki hafi áður verið
eins mikið að gerast á þessu
sviði, en nú er best að tala var-
lega. Það er nefnilega mikið til
af ágætri grafík frá fyrri tímum,
og nú segir ég ekki meir.
Zdenka Rusova er án nokkurs
efa ágæt grafikmanneskja, og
verk hennar hafa sérstaklega að-
laðandi einfaldleika, sem í sjálfu
sér segir miklu meira en verkin
gefa til kynna við fyrstu sýn.
Þarna eru engar bumbur slegn-
ar, en með innlifun og auðmýkt
er manni sýnt inn í heim sem er
frábrugðinn ærslum og hávaða
nútímans, heim sem hefur frið
og ró í einfaldleika sinum og tek-
ur mann með sér í faðm þess
óendanlega. Þau fáu verk, sem
eru á þessari sýningu, leyna á
sér og eru mjög eftirtektarverð.
Ekki skal ég þreyta fólk með
lengra skrifi að sinni, en ég vona
að hægt sé að sjá af þessum lín-
um, að ég er ánægður með þessa
sýningu og augljóslega i meira
lagi. Þessar grafíkmyndir í
Langbrók komu mér nokkuð á
óvart, og ég fagna því að þessi
sýning er kominn í gallerf við
Lækjargötuna.
Hollensk kona hefur opnað
sýningu á myndverkum sínum i
Nýlistasafninu við Vitastig. Hún
heitir Henriette van Egten og
hefur áður sýnt verk sín hér á
landi og meira að segja sýndi
hún í hinu merkilega Rauða húsi
á Akureyri á sínum tíma.
Þarna kennir margra grasa,
ætingar, málverk og bækur, eins
og stendur á boðskorti. Flestar
þessar myndir eru fremur smáar
og í seríum, ef dæma má eftir
því hvernig þessu er fyrirkomið í
sölum Nýlistasafnsins. Henri-
ette van Egten fer vel með liti og
teiknar af nokkurri kunnáttu.
Hún er best i litlum málverkum,
sem mikið er af á þessari sýn-
ingu. Þar kemur greinilega fram,
að hún hefur visst vald á litnum,
sem gerir þessi verk aðgengilegri
en margt það, er þeir hafa tekið
til sýningar í þessu lifandi safni.
Undirtitill þessarar sýningar er
Phantom portraits, sem út
mætti leggja sem Drauga-
portrett á vondri lensku. Ekki
verkuðu þessar myndir á mig í
þá veru, sem við hér á landi setj-
um í samband við yfirnáttúru-
legar verur eins og Þorbergur
nefndi slíkt. Hann hélt því til
streitu, að draugar væru ekki til
og aðeins um yfirnáttúruleg
fyrirbæri væri að ræða. Hvað
sem því líður, fannst mér frekar
þessi verk Henriette van Egten
vera aðlaðandi, jafnvel feminin
og allsfjarri hugtakinu Phantom
portraits. Þarna eru einnig mjög
smáar myndir gerðar í lit og
auðsjáanlega tilheyrandi
myndröðum. Þær eru ekki veiga-
miklar en sýna samt vissa hlið á
þessari listakonu og hafa nokk-
urn geðþokka (charm).
Þetta er án nokkurs efa ein af
betri sýningum, sem verið hafa
að undanförnu í Nýlistasafninu.
En eins og margir vita, sem
fylgjast með starfsemi safnsins,
ber margt á góma innan veggja
þar í sveit, og er því ekkert auð-
skiljanlegra en að þar sé misjafn
varningur á ferð. Starfsemi
safnsins í heild er í mörgu tilliti
mjög merkileg og væri sannur
sjónarsviftir að því, ef það legði
niður sýningar. Það þarf að vera
slík stofnun, sem getur leyft sér
það, sem öðrum óar við. Og því
má heldur ekki gleyma, að ein-
mitt í slíkri starfsemi leynist oft
á tíðum vaxtarbroddur, sem á
eftir að gera sitt gagn.
Ég hafði ánægju af að sjá
þessa snotru sýningu, og ég veit,
að fleiri eru mér sammála um,
að þarna eru aðlaðandi mynd-
verk á ferð. ..
....
-.i i