Morgunblaðið - 12.08.1984, Side 6

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1984
Séd yfir Seyðisfjörð.
Þetta byggist
allt á útgerðinni
Það er þoka á Fjarðarheiði enda
hefur góða veðrið, sem leikið hefur
við Austfirðinga síðan i vor, yfirgefið
þá um stundarsakir. En stutt er yfir
heiðina, aðeins um 20 kflómetrar frá
Egilsstöðum á Seyðisfjörð og fijót-
farið á góðum veginum. Fjarðardal-
urinn liggur í sveig, svo ekki sést
niður í Seyðisfjörð fyrr en komið er
langleiðina niður af heiðinni og þok-
an horfin. Það er fögur sjón, að sjá
ofan í spegilsléttan fjörðinn, jafnvel
þótt sólar njóti ekki við þessa stund-
ina. Það er líka komið fram á kvöld.
Seyðisfjörður er að sumu leyti
ólíkur öðrum bæjum og kauptún-
um á Austfjörðum þar sem sjálft
bæjarstæðið er ekki í brattri
brekku við fjörðinn, heldur í hvirf-
ingu um flatan fjarðarbotn, sem
var í eina tíð var kallað Kringla.
Að vísu teygir byggðin sig örlítið
upp í brekkurnar að sunnanverðu,
en að öðru leyti má heita, að byggt
sé á fiatlendi beggja megin ár,
sem skilur Búðareyri og öldu, en
tengir þó þessa bæjarhluta með
Staldrað viö á
Seyðisfirði og
spjallað við Ólaf
M. Ólafsson
útgerðarmann
brú í bænum miðjum. Annað er
það, að bærinn býr en að fyrstu
gerð Norðmanna, sem hér byggðu
falleg timburhús á velmektarár-
um bæjarins, um og fyrir síðustu
aldamót. Má vel greina áhrif
norskrar húsagerðarlistar frá
þessum árum og setur það sér-
stæðan svip á bæinn.
Á árunum upp úr 1860 kom
norskur timburspekúlant, Otto
Wathne, fyrstur Norðmanna á
Seyðisfjörð og byggði þar. Hann
verslaði, hafði skip í förum milli
landa og rak mikla síldar- og
á Seyðisfirði, en tæp hundrað þús-
und í Reykjavík. Þessar stað-
reyndir koma óneitanlega upp í
hugann þegar komið er f bæinn og
ýmsar spurningar vakna. En þótt
fólksfjölgun hafi engin orðið á
Seyðisfirði á þessari öld hefur
bærinn átt sína velgengnistíma og
má í fiestum tilfellum tengja þau
tímabil við útgerð og aflabrögð í
sjávarútvegi. Og það er einmitt
vegna útgerðarmálanna, sem ég er
staddur á Seyðisfirði að þessu
sinni. í upphafi ferðar minnar var
dökkt yfir útgerðar- og atvinnu-
hóf útgerð árið 1959, er fyrsti
Gullver kom til landsins, 65 tonna
eikarbátur, sem reyndist hin
mesta happafleyta. Áður hafði
hann stundað almenn störf til
sjávar og sveita og meðal annars
verið iþróttakennari á Eiðum og
Seyðisfirði. Hann er einn þeirra
manna, sem var alinn upp við fá-
tækt og basl kreppuáranna og reif
sig áfram af dugnaði og kjarki. En
aðstæður leyfa okkur ekki langar
samræður um liðinn tíma. Ólafur
er önnum kafinn og hefur verið í
stöðugu símasambandi við kollega
sína á hinum fjörðunum síðan eld-
snemma um morguninn. Þeir hafa
borið saman bækur sínar með
hliðsjón af þeim ráðstöfunum sem
ríkisstjórnin hefur ákveðið að
grípa til í sjávarútvegsmálum.
Niðurstaðan hefur orðið sú, að
þeir hafa ákveðið að senda togar-
ana aftur á miðin.
„Þetta er í sjálfu sér engin
lausn, en kannski skref í rétta átt.
Þetta er allavega viðurkenning á
því að útgerðin á við veruleg
vandamál að etja og nauðsynlegt
er að grípa til einhverra ráðstaf-
ana,“ segir ólafur er þessi mál ber
á góma. „En þetta er í rauninni
miklu alvarlegra mál og ég held að
fólk almennt geri sér ekki grein
fyrir hversu illa er komið fyrir
sjávarútveginum. Ég er þeirrar
skoðunar, að búið sé að eyðileggja
sjávarútveginn á íslandi og árin
fram að næstu aldamótum dugi
ekki til að rétta hann við. Ástæð-
urnar eru margvíslegar og má þar
t.d. nefna að skuldasöfnuunin er
orðin allt of mikil og óviðráðanleg,
en ástandið í þeim efnum hefur
farið hríðversnandi frá 1978, er
olíuskuldirnar fóru að hlaðast
upp. Þá má einnig nefna ranga
vaxtapólitík og svo auðvitað sam-
setninguna á fiskinum, en það er
auðvitað hlutur sem enginn getur
ráðið við. En eins og málum er
brúnni á Gullver, f.v. skipstjórarnir Axel Ágústsson og Jón Pálsson ásamt Ólafi M. Ólafssyni útgerðarmanni.
(Morgunblaðið/Sv.G.)
Seyðisfjarðarkirkja
þorskútgerð. Síldveiðar Norð-
manna voru mestar á árunum
1880 til 1890 og á þeim árum
byggðist fjörðurinn óðum falleg-
um timburhúsum og fékk á sig
þennan norska fjarðbæjasvip, sem
staðurinn býr að enn í dag.
Þorskveiðar og saltfiskverkun
hófust upp úr 1870 og voru árin
fram að aldamótum miklir upp-
gangstímar og síst minni fyrir
Seyðisfjörð en síldarárin. Verslun
og menningarmál voru í miklum
blóma.
Sparisjóður Seyðfirðinga var
stofnaður 1891. Handiðnaðarmenn
spruttu upp og opnuðu úrsmíða-
stofur, saumaverkstæði og ljós-
myndastofu. Barnaskóli hófst 1885
og unglingaskóli eftir 1900. Á
þessum árum var tónlistarlíf á
Seyðisfirði með miklum blóma,
þar voru reknar prentsmiðjur með
blaða- og bókaútgáfu. Með öllum
þessum framförum var Seyðis-
fjörður á síðasta tug aldarinnar
sem leið orðinn ótvíræður höfuð-
staður Austurlands. Bæjarréttindi
fékk hann 8. maí 1894 og varð
fjórði bærinn á landinu, en hefur
löngum síðan verið sá minnsti.
Þrátt fyrir góðar horfur og
margvíslegar framfarir stöðvaðist
vöxtur bæjarins upp úr aldamót-
unum. Þá voru um 1000 manns á
Seyðisfirði og um 6000 í Reykja-
vík. í dag eru enn um 1000 manns
málum Seyðfirðinga og reyndar
allra Austfirðinga, því togaraflot-
inn hafði stöðvast. Þegar ég vakn-
aði hins vegar á hótelinu morgun-
inn eftir voru komin allt önnur
viðhorf og ákveðið hafði verið að
senda togarana aftur á miðin.
Einhvern veginn fannst mér þá
líka bjartara yfir bænum en
kvöldið áður.
Tveir pjakkar, varla eldri en
fimm eða sex ára, eru að ýta lítilli
skektu úr vör fyrir framan hótelið.
Þeir ætla greinilega að feta í
fótspor feðra sinna þegar þeir
verða stórir. Og það er kannski
táknrænt að rekast á þessa verð-
andi sjómenn einmitt hér. Það var
líka alltaf ætlunin, að ég skrifaði
eitthvað um útgerð og sjávarútveg
í þessari ferð.
Ég hafði mælt mér mót við ólaf
M. Olafsson, útgerðarmann, og
hann tekur á móti mér á tröppun-
um. Hann er snöggklæddur og
handtakið er hlýtt. Innandyra eru
veggir þaktir málverkum og inn á
milli rek ég augun í gamlar inn-
rammaðar myndir af seyðfirskum
knattspyrnumönnum. Auk ólafs
má þar þekkja Tómas Árnason, al-
þingismann, og Gísla föðurbróðir
minn. Ólafur þótti liðtækur
íþróttamaður á sinum yngri árum
og líkar vel að rifja það upp. Hann
komið fannst mér það ábyrgðar-
leysi að halda þessum rekstri
áfram.“
— En hvað er þá til ráða? Hvern-
ig er hægt að koma þessu aftur á
réttan kjöl?
„Ég held að það þurfi að endur-
skipuleggja sjávarútveginn frá
grunni. Gjörbreytt viðhorf, gjör-
breytt vinnubrögð. Frumskilyrðið
er auðvitað að finna leiðir til að
lækka olíuverðið, því þetta getur
ekki gengið svona öllu lengur.“
— Nú halda sumir því fram, að ef
togaraútgerð beri sig ekki þá eigi
hún bara að fara á hausinn ...
Ólafur þyngist á brún við þessa
meldingu og segir eftir nokkra
umhugsun: „Ég held að þessir
menn ættu frekar að spyrja sig af
hverju togaraútgerðin beri sig
ekki. En ég spyr á móti, hvað gera
íslendingar ef togaraútgerð leggst
niður? Á þá að hverfa aftur til
gömlu áranna, þegar menn dvöldu
langtímum saman fjarri heimilum
sínum á vertíðum og skildu kon-
urnar eftir einar heima með börn-
in? Ég er hræddur um að í nú-
tímaþjóðfélagi myndu fáir láta
bjóða sér slíkt. Og þá komum við
að öðru, sem er kannski ekki síður
alvarlegur hlutur varðandi sjávar-
útveg á íslandi, en það er það, að
menn eru farnir að fyrirlíta þessi
störf. Ef að banki rís í einhverju