Morgunblaðið - 29.01.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 1985
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 1985
17
Vaxandi sovésk ógn
og varnir Norðmanna
— ný skýrsla norsku herstjórnarinnar vekur ugg í Noregi
í nýrri skýrslu norsku herstjórnarinnar er gerð grein fyrir stórfelldri hernað-
aruppbyggingu Sovétmanna i Kola-skaganum. Á síðustu 10 irum hefur
beitiskipum Norðurflotans fjölgað úr 3 (12.
— eftir Arne Œav
Brundtland
Yfirherstjórn landvarna Norð-
manna hefur látið vinna skýrslu
um þá aukningu sem orðið hefur á
herafla Sovétmanna síðustu tutt-
ugu árin. í skýrslunni er lögð sér-
stök áhersla á landsvæði í ná-
grenni Norðurlanda. í árlegu ára-
mótaávarpi sínu í Oslo Militære
Samfund lagði Anders C. Sjaastad
varnarmálaráðherra Noregs fram
hluta af niðurstöðum skýrslunnar
og er óhætt að fullyrða að tölurn-
ar eru sumar hverjar ógnvekjandi.
Milli tólf og fimmtán prósent af
vergri þjóðarframleiðslu Sovét-
manna renna til varnarmála.
Fjöldi herdeilda hefur haldist
óbreyttur en jafnframt hefur ný
tækni, sem krefst mikils tækja-
búnaðar, komið til sögunnar. Á
þetta bæði við herafla Sovét-
manna í nágrenni Leningrad og á
Kolaskaga.
Á Kolaskaga hafa Sovétmenn
tvö herfylki landgönguliða flotans
og hefur liðsmönnum þeirra fjölg-
að úr 2.900 í 13.700. Brynvörðum
vögnum hefur verið fjölgað úr 180
í 220 auk þess sem herfylkin ráða
nú yfir 400 öflugum skriðdrekum
en þeir voru 210 talsins. Hvort
herfylkið um sig hefur um það bil
tuttugu þyrlur í þjónustu sinni.
Stórskotaliðssveitir eru nú tvöfalt
fleiri og eldflaugar hafa leyst
hefðbundnar loftvarnabyssur af
hólmi.
Heraflinn á Leningrad-her-
stjórnarsvæðinu telur nú tíu mjög
hreyfanleg herfylki fótgönguliða í
stað átta áður, þar við bætast sjö
þyrlusveitir. Landgönguliðar flot-
ans voru áður aðeins ein hersveit,
en í dag fylla þeir heilt stórfylki.
Fyrir tuttugu árum voru u.þ.b.
250 flugvélar á herflugvöllum Len-
ingrad-herstjórnarsvæðisins en
þær eru nú 500 talsins. Á Kola-
skaga hafa Sovétmenn komið fyrir
árásarþyrlum, vopnuðum þyrlum
til flutninga og orrustuþotum.
Síðustu tíu árin hefur styrkur
kafbátaflota Sovétmanna vaxið
verulega. Kafbátar, sem geta bor-
ið eldflaugar eru nú 60 prósent
fleiri og eldflaugum gegn skot-
mörkum á sjó fjölgað um 120 pró-
sent. Norðurfloti Sovétmanna
ræður nú yfir tólf beitiskipum í
stað þriggja áður og freigátum
hefur verið fjölgað úr 25 í 60. Þá er
Norðurflotinn nú búinn 430 flug-
véium en þær voru 320 að tölu.
Stórfelld hervæðing
Umrædda skýrslu norska hers-
ins á að birta sem fyrst í heild.
Sjaastad varnarmálaráðherra
hefur þegar gefið tóninn í þeim
umræðum sem fylgja munu birt-
ingu hennar. I ræðu sinni talaði
hann um stórfellda hervæðingu
Sovétmanna og „gríðarlega aukn-
ingu herafla og hefðbundinna
vopna“. Ráðherrann sagði, að
samtímis þessu hefðu Sovétmenn
aukið og endurbætt kjarnorku-
vopn sín og gilti það bæði um ein-
stakar tegundir kjarnorkuvopna
og strategískar eða langdrægar
eldflaugar.
Líta verður á málið í heild sinni
til þess að unnt sé að gera sér
grein fyrir hvaða upplýsingar
þessar nýju tölur veita. Tölurnar
verður að bera saman við þær töl-
ur sem norska Atlantshafsnefndin
birtir á ári hverju auk þess sem
huga verður að upplýsingum frá
Atlantshafsbandalaginu varðandi
aukinn og endurbættan herafla
Sovétmanna á norðurslóðum. Sem
fyrr segir tekur skýrslan til tutt-
Anders C. Sjaastad
ugu ára tímabils, en þegar hún
verður birt er einnig nauðsynlegt
að grandskoða hana með tilliti til
breytinga á herafla Sovétmanna
nú allra síðustu árin. Eftir eldri
upplýsingum að dæma hefur flota-
styrkur Sovétmanna að vissu leyti
staðið í stað og jafnvel dregist lít-
illega saman. En nýju tölurnar
verður einnig að skoða í ljósi
stefnumörkunar í öryggismálum,
og verður vikið að því síðar.
Aðildin aö NATO
Svo vikið sé að innihaldi skýrsl-
unnar er ljóst að Sjaastad varn-
armálaráðherra telur hættu á
ferðum. Þessi túlkun ráðherrans
er athyglisverð með hliðsjón af
ræðu hans við sama tilefni fyrir
ári. Þá ræddi hann einnig um auk-
inn herafla Sovétmanna í nám-
unda við Noreg, en dró ekki upp
jafn alvarlega mynd af ástandinu
og nú. Niðurstöður hans þá voru
ekki heldur jafn alvarlegar og nú.
Standa Norðmenn frammi fyrir
nýjum upplýsingum, sem gefa til
kynna stóraukinn herafla Sovét-
manna á landi, legi og í lofti á
svæðum nálægt Noregi? Ef svo er,
Norslci varnarmálaráðherrann leggur nú meiri áherslu en áður á mikilvægi samhæfðra varna Atlantshafsbandalags-
ins í Noregi. Myndin er frá sameiginlegum NATO-æflngum ( N-Noregi.
kallar það á breytta stefnu í ör-
yggismálum?
Hugum nánar að þessu. í fyrra
lagði varnarmálaráðherrann
mikla áherslu á gildi varna Norð-
manna og taldi mikilvægt, að
Norðmenn mótuðu varnir sínar
eftir eigin höfði. Þá fór hann já-
kvæðum orðum um varnarmátt
Norðmanna og taldi varnir þeirra
góðar. Nú um áramótin var annað
uppi á teningnum hjá ráðherran-
um.
Hann lagði höfuðáherslu á gildi
aðildar Norðmanna að Atlants-
hafsbandalaginu þegar hann fjall-
aði um hvernig bregðast ætti við
ógninni, sem stafar af auknum
hernaðarstyrk Sovétmanna. Hann
minntist ekki á varnarmátt Norð-
manna og þó að hann fjallaði
nokkuð um varnarframkvæmdir,
bar hann ekki lof á varnir þeirra.
Sjaastad lagði áherslu á, að fram-
lag Norðmanna til varnarmála
hefði einungis þýðingu í ljósi að-
ildarinnar að NATO, því fráleitt
væri að bera saman hernaðarmátt
Sovétmanna og Norðmanna.
Við þetta má ýmsu bæta.
Mikill meirihluti Norðmanna er
hlynntur aðildinni að Atlants-
hafsbandalaginu, aðeins innan við
tíu prósent þeirra eru andvígir
henni. í ljósi þessa þarf því ekki
að benda á aukinn hernaðarmátt
Sovétmanna til að leggja áherslu á
gildi aðildarinnar að NATO. Það
eru einungis Vinstri sósíalistar,
sem ekki vilja fallast á gildi aðild-
arinnar og þá skiptir engu hversu
hratt herstyrkur Sovétmanna
eykst. Vinstri sósíalistar vilja ekki
láta sannfærast og í raun er harla
tilgangslaust að halda uppi orða-
skaki við þá.
Aukið varnarsamstarf
Mikilsverðara er, að nýársboð-
skap Sjaastad varnarmálaráð-
herra mátti skilja á þann veg, að
hann teldi rétt að auka hlut NATO
í vörnum landsins, en það myndi
fela í sér vissa stefnubreytingu í
öryggismálum þjóðarinnar. Ráð-
herrann undirstrikaði gildi sam-
æfinga herafla NATO og ítrekaði
gildi birgðastöðva bandalagsins f
Noregi jafnframt því sem hann tí-
undaði framkvæmdir á vegum
Mannvirkjasjóðs Atlantshafs-
bandalagsins. Samstarfið við að-
ildarríki NATO á að njóta for-
gangs. Sú litla áhersla sem ráð-
herrann lagði á sjálfstæðar varnir
Norðmanna gaf það ótvfrætt til
kynna.
Þó ekki sé unnt að bera saman
hernaðarmátt Sovétmanna og
Norðmanna er ekki þar með sagt
að rétt sé að leggja hlutfallslega
meiri áherslu á varnarsamstarf
aðildarríkja Atlantshafsbanda-
lagsins en á sjálfstæðar varnir
Norðmanna. Bera má saman styrk
einstakra herfylkja og vopna-
kerfa, miðað við þau hlutverk sem
þeim eru ætluð f hugsanlegum
ófriði. Þá er einnig vert að benda á
að einhver aukning hernaðarmátt-
ar Sovétríkjanna þarf ekki nauð-
synlega að fela í sér aukna árás-
argetu þeirra.
Þar að auki vinna bæði Norð-
menn og aðildarríki Atlantshafs-
bandalagsins að þvf að bæta varn-
ir sfnar. Á sfðasta ári gætti nokk-
urrar bjartsýni f máli ráðherrans.
í ár reifaði hann málin ekki jafn
ítarlega og var á honum að skilja,
að fræðilega séð væri æskilegt að
Norðmenn legðu ótakmarkaðar
fjárhæðir til öryggismála. í ár
mun framlagið aukast um 3,5 pró-
sent að raungildi. Ekki er pólitísk
samstaða um meiri hækkun. Til
samanburðar má geta þess að í
valdatíð Verkamannaflokksins
hækkuðu framlögin um 2,4 pró-
sent á milli ára.
Kostir NorÖmanna
í ljósi þeirrar ógnar, sem nú er
talað um að steðji að Norðmönn-
um má spyrja hvort 3,5 prósent
hækkun á framlagi til öryggis-
mála sé nægjanleg. Framfara-
flokkurinn er eini flokkurinn á
norska Stórþinginu sem telur að
svo sé ekki. Áukið framlag til
varnar- og öryggismála þyrfti
ekki nauðsynlega að renna til
varnarsamstarfs aðildarríkja
NATO. Norðmenn gætu notað það
fé til að styrkja varnir sínar enn
frekar og þar með lengt þann
tíma, sem þeir gætu veitt Sovét-
mönnum viðnám í hugsanlegum
ófriði.
Eindregnir varnarsinnar telja
engan mun á viðleitni Norðmanna
til að verja land sitt og sameigin-
legum vörnum ríkja Atlantshafs-
bandalagsins. Þeir telja allt sem
stuðlar að vörnum landsins af
hinu góöa. En til eru þeir, sem
telja nauðsynlegt að gera grein-
armun á þessu tvennu. Þeir telja,
að leggja eigi áherslu á sjálfstæöi
Norðmanna þó ekki efist þeir um
gildi aðildarinnar að Átlants-
hafsbandalaginu. Á friðartímum
birtist þessi skoðun í áherslu á
óbreytta stefnu í herstöðva- og
kjarnorkumálum. Fylgismenn
þessarar skoðunar telja, að rétt
viðbrögð við meiri hættu felist
ekki alfarið í þyngri áherslu á
samstarf aðildarríkja NATO.
Þessi skoðun á fylgi að fagna og
varnarmálaráðherrann ætti að
taka hana til athugunar.
Ef Norðmenn komast að þeirri
niðurstöðu að nauðsynlegt sé að
breyta stefnunni í öryggismálum
vegna vaxandi ógnar frá hendi
Sovétmanna, verða þeir að hafa í
huga að um tvo kosti er að ræða.
Hinn fyrri felst í áherslu á varnir
heima fyrir en hinn síðari í
áherslu á varnarsamstarf ríkja
Atlantshafsbandalagsins.
Arne ölir Brundtland er sérfræó-
ingur í öryggia- og afvopnunarmál-
um hjá norsku utanríkismáiastofn-
uninni. Hann er ritstjóri tímarits-
ins Internasjona! Politikk.
FIMM
UTVEGSBANKINN
SPYRÐU EFTIR RÁÐGJAFANUM. HONUM MAJTU TOIYSIA
A
STAÐREYNDIR UM INNLÁNSREKN ING MEÐÁBÓT:
FULLIRVEXTIR STRAX iri FULLVERÐ TRYGGING
FRÁ FYRSTA MÁNUÐI EFTIRINNLEGG. ÁTÍMUM MTUL LAR VERÐBÓLGU.
©VEXTIR JAFN HÁIR OG ÁVERÐTRYGGÐUM tfk FRJALS UTTEKT AF REKNINGNUM
INNLÁNSREKNINGUM MEÐ 3JA MÁNAÐA BINDINGU. HVENÆR SEM ER.
&
IS* INNLÁNSREIKNINGUM MEÐ 3JA MANAÐA BINDINGU. HVENÆR SEM ER.
ENGIN SKERÐING
129 ÁUNNINNAYAXTA.
BINDING FJÁR - Á EINN EÐA ANNAN HÁIT, GETUR REYNST SKAÐLEG ÁTÍMUM TÍÐRA VAXTABREYTINGA.
ABOT
Á VEXTI
GULLS ÍGILDI