Morgunblaðið - 29.01.1985, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JANtJAR 1985
21
Athvarf fyrir unga
fíkniefnaneytendur
— eftirGuðrúnu
Agnarsdóttur
Nú lifa aðeins nokkrar vikur af
alþjóðaári æskunnar en þegar
hafa heyrst í fjölmiðlum ýmis tíð-
indi, sem beinlínis varða æskuna.
Æskulýðsráð og aðrir, sem sinna
málefnum unglinga, hafa á prjón-
unum fyrirætlanir um að efla og
brydda upp á nýjungum í tóm-
stundastarfi og enn önnur félög og
samtök hyggjast beina athygli
sinni að málefnum unglinga.
Það er þó ekki ýkja langt síðan
unglingar urðu til sem sérstakur
afmarkaður aldurshópur í þjóðfé-
laginu. Áður voru mun óljósari
mörk milli barna og fullorðinna,
enda krafist vinnuframlags og
þátttöku af öllum, strax og þeir
gátu vettlingi valdið og urðu þá
gjaldgengir í samfélagi hinna full-
orðnu. Það tilfinningalega lík-
amlega breytingaskeið, sem barn-
ið þarf að ferðast um yfir í land
hinna fullorðnu, skapar þó um-
deilanlega sérstöðu fyrir þá, sem
kallast unglingar, sérstöðu, sem
samfélagsgerð okkar undirstrikar.
Margvíslegur framleiðslu- og
þjónustuiðnaður hefur komið auga
á þessa sérstöðu og beinir á óvæg-
inn hátt viðskiptum sínum að
unglingum, fatnaði, hljómlist,
kvikmyndum, leiktækjum o.s.frv.
Vágestir á vegi unglinga
En það eru ýmsir fleiri gestir úr
heimi hinna fullorðnu, sem verða
á vegi unglinga og viðkynning við
suma þeirra veldur unglingum svo
mikilli ógæfu og tjóni, að þeir
komast ekki heilir og óskemmdir
til fullorðinsáranna.
Einn slíkur vágestur er fíkni-
efni, en neysla þeirra hefur farið
vaxandi hérlendis á sl. árum, bæði
meðal fullorðinna og unglinga.
Þau efni, sem telja má til fíkni-
efna, eru margvísleg og vissulega
ekki öll jafn hættuleg. Þó vilja þau
oft renna í sama farvegi og því
leiðir neysla þeirra hættuminni
oft til neyslu þeirra, sem hættu-
legri eru. Lögmál fíkniefnamark-
aðarins eru síðan alls staðar þau
sömu, hörð, óvægin og hlífa eng-
um.
Á allra síðustu árum hefur auk-
ist verulega bæði framboð og fjöl-
breytni þeirra fíkniefna, sem eru á
boðstólum hérlendis og aldurshóp-
ur neytenda er orðinn breiðari.
Samkvæmt upplýsingum þeirra
sem vinna að málum unglinga er í
dag hópur unglinga frá 13 ára
aldri a.m.k., jafnvel yngri, sem
neytir fíkniefna reglulega, sumir
daglega. Þessi hópur notar flest
þau efni, sem aðgengileg eru á
markaðnum hverju sinni og neytir
efnanna á ýmsan hátt. Virðist
fara vaxandi sú tilhneiging að
sprauta ýmsum efnum beint í æð
og gildir þá einu nvort um er að
ræða áfengi, muldar sjóveikitöfl-
ur, amfetamín eða annað. Grunur
leikur ennfremur á því, að þau
efni, sem eru í duftformi séu oftar
en ekki blönduð öðrum efnum,
eins og t.d. talkúmi eða sykrung-
um til að drýgja þau eða jafnvel
heróíni til að skapa stærri og háð-
ari neytendahóp. Það þarf ekki að
tíunda þá hættu, sem hlýst af því
að sprauta slíkum efnum beint inn
í blóðrásina.
Utangarðsbörn
í þessum hópi eru unglingar,
sem flestir eru hættir í skóla og
margir án þess að hafa lokið lög-
boðnu skyldunámi. Þeir eru ekki í
vinnu eða stunda hana stopult og
eru að miklu leyti lagstir út en
hafast við í tilviljanakenndu hús-
næði eða skjóli, eins og hitaveitu-
kompum og þvílíku, sem er þeirra
eina örugga athvarf. Þessir ungl-
Þau efni, sem telja má
til fíkniefna eru marg-
vísleg og vissulega ekki
öll jafn hættuleg. Þó
vilja þau oft renna í
sama farvegi og því leið-
ir neysla þeirra hættu-
minni oft til neyslu
þeirra sem hættulegri
eru.
ingar fjármagna neyslu sína á
ýmsan hátt, með ígripavinnu, sölu
og dreifingu fíkniefna, eitthvað er
um þjófnað og önnur lögbrot og
sögur hafa heyrst um vændi barn-
ungra stúlkna.
Þessi harði kjarni ungra neyt-
enda, sem er á aldrinum allt frá
11—16 ára og telur um 20—30 ein-
staklinga að því er talið er, hefur
síðan óæskileg áhrif á svonefndan
áhættuhóp, sem neytir fíkniefna
að staðaldri og telur marga tugi
unglinga. Þar eru börn allt frá 10
ára aldri, sem farin eru að nota
fíkniefni í einhverjum mæii og
stöðugt verða þau börn yngri, sem
þreifa fyrir sér í þessum efnum.
Þetta gæti verið
barnið þitt
Oft er um að ræða einstaklinga,
sem búa við erfiðar aðstæður á
heimili og í skóla og koma frá lág-
launahópum þjóðfélagsins. Þetta
er þó ekki einhlítt því að börn, sem
alist hafa upp við góðar aðstæður,
geta líka ánetjast vímuefnafíkn.
Það er ótrúlegt, að nokkur ætli sér
eða vilji verða háður vímuefnum
en það, sem byrjar annað hvort
sem flótti frá raunveruleika, sem
unglingurinn ræður ekki við, eða
þá sem fikt, rekið af ævintýra-
löngun eða löngun til að upphefja
sig í augum félaganna, getur fyrr
en varir orðið að líkamlegum og
sálrænum bindandi vana og ungl-
ingurinn missir stjórn á neyslu
sinni. Mörg þeirra Sarna og ungl-
inga, sem eru reglulegir neytendur
fíkniefna hafa þegar beðið óbæt-
anlegt tjón á heilsu sinni. Önnur
eru í mikilli hættu. Þau ráfa um
umhirðulítil og vanrækt á þeim
stöðum þar sem unglingar leita
saman, áður á Hallærisplaninu en
nú í seinni tíð á Hlemmtorgi og í
leiktækjasölum þar í grennd, en
langstærstur hluti þessa vanda-
máls er bundinn við höfuðborg-
arsvæðið. Sum eru illa haldin eða
ósjálfbjarga og eiga í ekkert hús
að venda vegna félagslegra vand-
ræða. Flest þurfa þau læknismeð-
ferð, hjúkrun og félagslegan
stuðning um lengri eða skemmri
tíma og þörf þeirra er brýn.
Fíkniefnaneysla
er smitandi
Haft hefur verið á orði, að
vímuefnafíkn mætti líka við
smitsjúkdóm og áður var minnst á
þann áhættuhóp, sem verður fyrir
áhrifum af hinum harða kjarna
reglulegra neytenda. Áhættuhóp-
urinn er síðan óhjákvæmilega í
tengslum við jaðarhópa bæði í
Reykjavík og úti á landsbyggðinni,
sem standa fjær en eru samt í
hættu. Enginn veit hvað þessir
Guðrún Agnarsdóttir
hópar eru stórir en víst er, að við
höfum ekki efni á því að missa eitt
einasta ungmenni í súginn á þenn-
an hátt. Eðlileg viðbrögð til
„sóttvarnar", ef svo mætti að orði
komast, eru m.a. að einangra
smitberana og uppræta þann jarð-
veg þar sem smitsjúkdómurinn
þrífst.
Vegna aldurs síns eiga þessir
einstaklingar ekki greiða leið inn í
kerfið til að njóta þeirrar heil-
brigðis- og félagslegu þjónustu,
sem þeir þurfa.
Þingsályktunartillaga
Kvennalistans
Þingmenn Kvennalista hafa
lagt fram á Alþingi þingsályktun-
artillögu, sem hvetur til þess að
gera skyndiátak til að skipuleggja
samvinnu milli heilbrigðis- og fé-
lagsmálastarfsfólks um meðferð-
arúrræði í þessum efnum. Er lagt
til að skipuð verði þriggja manna
nefnd, sem geri tillögur um úrræði
þ.e.a.s. athvarf og stuðning fyrir
þennan hóp, og skili hún tillögum
sínum fyrir 1. maí 1985. Ennfrem-
ur er lagt til, að nefndina skipi
fulltrúi heilbrigðiskerfisins, full-
trúi Félagsmálastofnunar Reykja-
víkurborgar og fulltrúi frá Ungl-
ingaheimili ríkisins.
Umræður hafa þegar farið fram
um þessa tillögu á Alþingi og hún
verið send til nefndar. Þær um-
sagnir, sem leitaö var eftir og bor-
ist hafa eru allar jákvæðar.
Lengi hefur verið áætlað að
sinna geðheilbrigðismálum ungl-
inga, m.a. byggja sérstaka ungl-
ingageðdeild. Það er kostnaðar-
samt og verður því tæplega á
dagskrá á næstunni.
Hins vegar þola vandamál þess
tiltölulega fámenna hóps ungra
fíkniefnaneytenda ekki að bíða
slíkrar lausnar. Ég álít, að þessi
mál megi leysa með góðum vilja,
samræmingaraðgerðum og tiltölu-
lega litlum kostnaði, miklu fremur
en fjárfrekum meðferðarúrræð-
um, sem krefjast byggingar á nýju
húsnæði. Við skulum ekki gleyma
því, að flestir nýir neytendur
fíkniefna verða til vegna þrýstings
þeirra, sem fyrir eru. Að bjarga
einum forföllnum fíkniefnaneyt-
anda getur því jafnframt forðað
mörgum öðrum unglingum frá
þessari hættu. Þessi hjálp við þá,
sem eru aðframkomnir, er því
jafnframt fyrirbyggjandi aðgerð.
Metnaður heilbrigðis-
yfirvalda
íslendingar hafa lögum verið
ólatir við að leita þeirra, sem vill-
ast og týnast af leið sinni og bera
hinar mörgu hjálpar- og björgun-
arsveitir glöggt vitni þessarar
ósérhlífni. Þeir unglingar, sem
rata í villu vímuefna, eru engu síð-
ur týndir, veglausir og heillum
horfnir en þeir, sem lenda í vond-
um veðrum.
Ég tel það vera verðugt verkefni
fyrir heilbrigðisyfirvöld að koma á
fót athvarfi fyrir unga fíkniefna-
neytendur á alþjóðaári æskunnar
og leggja þannig fram skerf til
lausnar þess mikla vanda, sem
fíkniefnaneysla er. Hvað finnst
þér, lesandi góður?
Gudrún Agnarsdóttir er alþingis-
maður fyrir Samtök um krenna-
lisla.
Rrík 24/1 1985.
Kaupmannahöfn
V Ástarsamband til eilífðar
Odýrasta ferðin okkar til
kostar aðeins
kr. 11.090
Nú bjóða Flugleiðir ódýrar ferðir til Kaup-
mannahafnar, fyrir þá sem vilja lyfta sér upp
í skammdeginu. Verðin eru einstaklega
hagstæð: Þriggja daga ferð kostar aðeins kr.
11.090.- Innifalið er flug og gisting í 2 manna
herbergi, morgunverður og soluskattur. Flug-
vallarskattur bætist við verðið.
Fjögurra daga ferð kostar kr. 12.463.-
Sjö daga ferð kostar kr. 16.912.-
Sérstakur afsláttur er veittur fyrir börn.
Frekari upplýsingar veita söluskrifstofur Flug-
leiða, umboðsmenn og ferðaskrifstofur
FLUGLEIDIR