Morgunblaðið - 05.12.1985, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER1985
Staða loftskeyta-
manna á kaupskipum
— eftir Bjöm Ólafsson
Þann 15. október sl. birtist grein
eftir mig í Morgunblaðinu um
„Öryggismál og menntunarmál
sjómanna". Þegar ég nú kem að
landi 19. nóvember sé ég að Kinar
Hermannsson, fulltrúi Sambands
íslenskra kaupskipaútgerða, hefur
fundið hjá sér ástæðu til að and-
mæla ýmsu í grein minni. Grein
eftir hann rekst ég á í Morgun-
blaðinu hinn 7. nóvember undir
heitinu „Staða loftskeytamanna á
kaupskipum".
Það má segja, að grein hans
staðfesti flest það, er ég sagði í
minni grein, meir en hún hreki
ábendingar mínar. Sterkustu rök
sín telur hann vera hina gífurlegu
tæknibyltingu, sem orðið hafi á
síðustu árum í fjarskiptum skipa
og einnig alþjóðlegri þróun í þá
átt, að sérhæfðir loftskeytamenn
hverfi úr áhöfn skipa og heyri
fortíðinni til. Við þá breytingu
muni fjarskipti skipa færast á
hendur skipstjórnarmanna.
Hann segir þetta ástand ríkja á
þorra íslenska skipastólsins. En
þetta ástand og þessa þróun var ég
að gagnrýna í grein minni og tel
öfugþróun mjög varhugaverða.
Þar ber í milli hjá okkur. Skal ég
með dæmum skýra mína afstöðu
ef það gæti orðið honum til skiln-
ingsauka.
Þegar þýzka flutningaskipið
Kampen, sem var í leigu hjá
Eimskipafélagi Islands og sökk
suður af Vestmannaeyjum, voru
aðstæður alveg eins og Einar
Hermannsson vill hafa það, enginn
loftskeytamaður og fámenn áhöfn,
sem ekkert getur gert ef eitthvað
bjátar á með sjóbúnað og veður
eru vond, og skipið í neyðar-
ástandi. Skipstjórnarmenn annast
því neyðarþjónustuna. Skipstjórn-
armenn Kampen kölluðu ekki út
sitt neyðarkall og hjálparbeiðni á
Ch-16 VHF-tíðni eða á 2182 Kc/s
eins og lög gera ráð fyrir. Heldur
kalla þeir og kalla á Ch-27 á
VHF-tíðni og heyrast ekki, þar til
loks fyrir tilviljun að strandstöðin
í Vestmannaeyjum heyrir í þeim
nokkrum sekúndum áður en skipið
sekkur, og það varð þeim til bjarg-
ar. A.inað samband var ekki hægt
að hafa við skipið, og því ekki
hægt að fá neinar upplýsingar um
aðstæður. Þessir menn kunnu sem
sagt ekki að standa að þessum
málum, og það hefði getað kostað
alla sem um borð voru lífið.
A nnað dæmi sem skeði nú aðei ns
fyrir 10 dögum, er þetta er skrifað,
þegar færeyska skipið Rona, 500
lestir, sekkur fyrir austan land.
Það var líkt og á Kampen, ekki
mannfjölda fyrir að fara á skipinu,
aðeins fjórir menn. Það skip hafði
á þessum marglofuðu tæknitímum
enga sendistöð á neyðarbylgju
2182 Kc/s og enga millibylgjustöð,
aðeins VHF-sendistöð ætlaða fyrir
undanþágu strandsiglingar, veika
ogkraftlitla.
Þeir á Rona kalla og kalla en
kalla þó út á Ch-16 á VHF-tíðni,
sem var rétt við þessar aðstæður,
en heyrast bara ekki vegna þess
að þeir eru of langt frá landi.
Næsta strandstöð er Nes-Radíó
sem heyrir þá ekki vegna fjarlægð-
ar. Þeir eru að gefa upp alla von
um að ná sambandi þegar til allrar
hamingju að áhöfn fiskiskips, sem
statt var þarna í 20 sjómílna fjar-
lægð, heyrir til þeirra, og gat
bjargað skipverjunum á síðustu
stundu.
Hefði þetta færeyska skip verið
útbúið neyðarstöð með 2182 Kc/s
eða annarri millibylgjustöð, hefði
málið horft öðruvísi við. En það
sem mestu máli skiptir í þessu
tilfelli og aðstæðum, er það að ef
Rona hefði verið komin lengra á
haf út, hefði sennilega enginn
heyrt neyðarkall skipsins á
VHF-tíðninni og áhöfn þess öll
farist, og ekkert til skipsins spurst.
Þetta er það sem ég vil ekki láta
henda íslenska sjómenn og slíkan
hátt á hlutunum fordæmdi ég í
grein minni og geri enn, og tel
þessi nýjustu dæmi um útgerðar-
máta samtíöarinnar vera eins og
það á ekki að vera.
Þeir skipstjórnarmenn sem hafa
á hendi afgreiðslu samtala og tal-
stöðvaafgreiðslu á íslenska skipa-
stólnum, gera það í skjóli takmark-
aðra réttinda og undanþága eins
og í áðurnefndum dæmum. Sér-
hæfðir loftskeytamenn hafa einir
full réttindi og kunnáttu til fjar-
skiptaþjónustu samkvæmt al-
þjóðareglugerðum. Það ætti Einar
Hermannsson að vita.
Norðmenn og Danir hafa veitt
„undanþágur" til siglinga án loft-
skeytamanna, það er rétt en ég vil
benda enn og aftur á það, að þær
undanþágur ná aðeins til strand-
siglinga svokallaðra, við Noreg,
Danmörku innan Eystrasalts og
niður Norðursjó að Cape Finis-
terra, og með þeim kvöðum að
tækjabúnaður skipanna sé aukinn
um borð, með bæði Navtex- og
Martex-fjarritum. En þessar sigl-
ingar eiga ekkert skylt við úthafs-
siglingar og undanþágur á þeim,
svo sem Atlantshafs- og Ameríku-
siglinga.
Það vita líka allir sem vilja vita
að siglingar til og frá íslandi, til
allra átta, eru á því hafsvæði sem
hvað viðsjárverðast er í skamm-
degi, vetrarveðrum og vorhretum,
enda er því ekki gleymt af út-
gerðarfélögum þegar farmgjöld
eru reiknuð, þó að það geti gleymst
þegar það nær til öryggis áhafn-
anna. íslendingar ættu ekki að
eiga frumkvæðið að því að veikja
öryggisbúnað kaupskipa sinna eða
fiskiskipa af samkeppnissjónar-
miðum einum saman.
Einar Hermannsson vænir mig
um að vita ekki af Inmarsats-
fjarskiptum. Það eru mér engar
fréttir sem hann vill þar segja, því
ég hef fylgst með þeirri þróun í
mörg ár. En þó að fjöldi skipa sé
búinn Inmarsats-viðskiptatækj-
um, þá leysir það ekki loftskeyta-
mannavandamál Einars Her-
mannssonar, því vakthafandi
stýrimenn eða skipstjórnarmenn
hafa enn ekki nema takmörkuð
réttindi til fjarskipta á þeim. Þau
viðskipti verða sérhæfðir loft-
skeytamenn að annast.
Enn er ekkert íslenskt skip búið
Inmarsats-fjarskiptatækjum, svo
að ég viti enda verða þau ekki
komin í gagnið fyrr en eftir 10 til
20 ár, samkvæmt reglugerðum, svo
að tal Einars Hermannssonar um
þessa tækni á enn ekki við hér á
landi.
Rekstrarhagfræði Einars Her-
mannssonar leiði ég hjá mér að
ræða og samkeppni íslendinga í
alþjóðasiglingum. Við íslendingar
verðum þar aldrei samkeppnis-
færir við Austantjaldsmenn kaup-
litla, eða kaupskip mönnuð Asíu-
fólki eða Afríku-búum. Hagfræði-
sjónarmið sem að því keppa, eru
vafasöm, og fækkun í áhöfn til að
brúa það bil enn fáranlegri enda
öll á kostnað öryggis á okkar sigl-
ingaleiðum.
Ég er búinn að vera í loftskeyta-
þjónustu í tæplega 45 ár og hef
fylgst með fjarskiptum og þróun
þeirra og veit að fjöldi skipa er
búinn gervitunglafjarskiptatækj-
um, og geta því verið í sambandi
við heimalönd sín, hvar sem þau
eru stödd í heiminum, en þau þurfa
sérhæfða loftskeytamenn. Undan-
þáguskipin sem Éinar Hermanns-
son minntist á í sinni grein og
segir að þurfi aðeins 5 daga nám-
skeið til fjarskiptaréttinda, eru
ekki Inmarsats-fjarskiptaskip,
heldur strandsiglinga undanþágu-
skip.
5 daga námskeiðin veita þeim
réttindi á Navex-móttakarana og
Martex-fjarritana.
Engir ólærðir menn í fjarskipta-
tækjum og fjarskiptum hafa enn
Björn Ólafsson
„Þess vegna þurfa vel
menntaðir menn í raf-
tækni og fjarskiptum
enn ekki að kvíða því
að þeir heyri fortíðinni
til. Þeir eru einmitt
menn framtíðarinnar
ii
fengið réttindi til Inmarsats-
viðskipta. Þetta er rugl og tíma-
skekkja hjá Einari Hermannssyni,
sem ég vildi hér með leiðrétta.
Breytingar IMO-, og MSC- og
SOLAS-samþykktanna á fjar-
skiptum skipa taka alþjóðlegt gildi
1990 fyrir ný skip og síðan stig af
stigi fyrir önnur skip eftir aldri,
líkt og þegar skipt var yfir á
„single sideband“ fyrir áratug.
Þess vegna þarf ekki að reikna
með almennri notkun Inmarsats
fyrr en um aldamótin 2000. Þegar
þar að kemur þarf enginn að segja
mér að þá verði skipin án sér-
menntaðra fjarskiptamanna,
hvort sem þeir heita þá rafeinda-
eða öreindafræðingar, tæknifræð-
ingar eða loftskeytamenn eða eitt-
hvað annað, það skiptir ekki máli.
Tæknimenntaða menn í þessum
greinum vantar nú þegar allstaðar
og þeir verða alltaf meira og meira
nauðsynlegir, vegna hinnar fjöl-
breyttu tækni og tækja sem starf-
rækja þarf af kunnáttu.
Mælingar skipa í Dwt-Gross og
Net. eru slíkar launhelgar að ég
ætla mér ekki þá dul að fara út í
það og þá galdra sem þar eru við-
hafðir, því dæmin þar eru ótelj-
andi. Það eru til lög og reglur, en
snilli of margra er einmitt fólgin
í því að fara í kringum það allt,
því bæði er soðið aftan og framan
af skipunum, jafnvel þó sjóhæfnin
glatist. Mældar aðeins undirlestar
og skipið talið „open schelterdekk-
er“. Herbergjum skipverja, sem
þar með er komið í land af skipun-
um, breytt í geymslur, líkt og gert
var á Selá og Skaftá um árið, þegar
þeim skipum var komið niður í
mælingu, úr 1514 tonnum niður í
1480 tonn til þess eins að þurfa
ekki að hafa loftskeytamann og
fækka í áhöfn.
Þetta gerist hér á landi þrátt
fyrir aðild Islands að Oslóarsam-
þykktinni, sem flest Evrópulönd
eru aðilar að. Þetta ætti Einar
Hermannsson allra manna best að
þekkja. íslendingar ættu að verða
allra manna síðastir til þess að
slaka á í þessum málum, því að
þannig tilbúin hagkvæmni og
sparnaður í rekstri skipa, er ekki
mönnum sæmandi.
Það eru að koma nýjar reglur
um mælingu skipa, sem munu
gjörbreyta þessum málum. Þá
verður sennilega mælt eftir breidd
og lengd skipa, þyngdar- og burð-
argetu en tilviljanir og hentistefn-
ur eða hagsmunablinda ekki látnar
ráða.
Störf loftskeytamanna á kaup-
skipum yfir 1600 brl. telur Einar
óþörf fyrir Evrópusiglingar, vegna
þess að síritar séu til sem taki á
móti upplýsingum frá strandstöðv-
um um siglingarhættur og aðvar-
anir og veðurkortamóttakarar og
Navtex og Martex. Já, satt er það,
að þetta eru allt góð tæki og nauð-
synleg, en þau eru ennþá ekki
heldur í notkun að neinu ráði í
íslenska kaupskipaflotanum, fyrir
utan að störf loftskeytamanna eru
margþættari en það að þessi tæki
þó ágæt séu leysi allan vanda og
starfa sem loftskeytamenn inna
af höndum.
Fyrir utan að öll þessi ágætu
tæki krefjast umhirðu og starf-
rækslu einhvers sem hefur þekk-
ingu á þeim og svo það að einhvcr
verður að sinna þeim og annast í
tímaogótíma.
Þess vegna þurfa vel menntaðir
menn í raftækni og fjarskiptum
enn ekki að kvíða því að þeir heyri
fortíðinni til. Þeir eru einmitt
menn framtíðarinnar því sjaldan
hefur verið meiri þörf fyrir slíka
menn en einmitt nú á tímum þess-
arar gífurlegu tækniþróunar, eins
og Einar Hermannsson kemst svo
viturlega að orði.
Gervitunglafjarskiptin, fjöl-
breytt siglingatæki, tölvur og
endalaus sjálfvirkni, kallar á meiri
og meiri þekkingu og meiri getu á
þessum sviðum, menntunin verður
ávallt forsenda framfara og árang-
urs í starfi. .
Menn verða að vita, kunna og
geta á hvaða sviði sem er, það er
það sem gildir. Réttur maður á
réttum stað og virkur þar, það er
málið.
Höfundur er loftskeytamaður.
Fundur um landbúnaðarmál í Félagslundi:
Umframmjólkin
er verðlaus vara
(■aulverjabc, 14. nóvember.
ALMENNUR bændafundur var
MorRunblaðið/Valdim. G.
Frá fundinum í Félagsfundi: Magnús Sigurösson í Birtingaholti í ræðustól.
Við borðið sitja Árni Jónasson erindreki Framleiðsluráðs (t.v.) og Guð
mundur Stefánsson framkvæmdastjóri hagdeildar Stéttarsambandsins.
haldinn í Félagslundi Gaulverjabæ
þriðjudaginn 12. nóvember sl. Á
fundinum fluttu framsöguerindi
þeir Guðmundur Stefánsson hag-
fræðingur bændasamtakanna og
Árni Jónasson erindreki. Fundur-
inn var vel sóttur, rúmlega 100
manns, bændur karl- og kvenkyns
víða úr Árnessýslunni.
Guðmundur Stefánsson kvað
V áhyggjuefni aukna mjólkurfram-
leiðslu á þessu ári, sérstaklega hér
á Suðurlandi. Frá Mjólkurbúi
Flóamanna berast þær fregnir að
innlögð mjólk fyrstu viku nóvem-
bermánaðar væri 20% meiri en
sömu viku fyrir ári. Kom fram að
umframmagn leyfðrar fram-
- leiðslu.væri verðlaus vara.
V- Guðmundur útskýrði fyrirhug-
aða endurgreiðslu kjarnfóður-
gjalds til bænda samkvæmt
ákvæðum framleiðslulaga. Til-
gangur væri að hluta hvatning til
framleiðslu á vetrarmjólk þegar
neysla er meiri. Talaði hann um
hin nýju framleiðsluráðslög og
kvað gagnrýni bænda á þau ósann-
gjarna. Sagði hann það mest stafa
af þekkingarleysi. Guðmundur
kvað útsölu kindakjöts tilraun til
sölu á 1900 tonna birgðum frá
fyrra ári. Jafnvel hefði verið hægt
að selja það kjöt til Japans fyrir
20% af óniðurgreiddu heildsölu-
verði. Hann taldi útsölu betri kost
en útflutning. En þessi ákvörðun
hefði verið tekin í Stjórnarráðinu,
ekki Bændahöliinni.
Árni Jónasson ræddi aðallega
um fyrirhugað svæðabúmark.
Framkvæmd þess yrði' háð sam-
þykki búnaðarsambandanna og
Framleiðsluráðs. Aðalbreytingin
á kvótakerfi samkvæmt svæðaþú-
marki yrði skipting framleiðslu-
réttar ( samtals 30 svæði á
landinu.
Helstu kosti þessa kerfis taldi
Árni vera að inenn i héraði vissu
betur um aðstæður á hverjum
stað. Sumir fundarmenn höfðu
uppi efasemdir um þetta kérfi og
töldu að erfitt yrði að skipa trún-
aðarmenn á hverjum stað.
í hinum nýju framleiðsluráðs-
lögum fannst Árna ákvæðið um
búháttabreytingar mjög mikil-
vægt. Framleiðnisjóður fer með
þau mál. Hann sagði 150 bændur
hafa sótt um búháttabreytingu.
Gerðir hafa verið samningar við
52 bændur og flestir þeirra hafið
loðdýrarækt. Hann sagði stað-
greiðslu afurða stóran ávinning
fyrir bændur. Þessu gæti þó fylgt
sá galli að ef bændur færu yfir
mjólkurkvóta sína hættu þeir að
fá fyrir mjólkina og yrðu jafnvel
að hella niður.
Nokkrar umræður urðu og ýms-
ar fyrirspurnir um almenn hags-
munamál bænda. Helgi ívarsson
Hólum spurði m.a. hvort fyrir-
huguð væri útsaia á smjöri. Kváðu
þeir tvímenningar ekkert ákveðið
í því efni. Þó svo væri færi það
líklega leynt þar til að því kæmi.
Stefán Jasonarson í Vorsabæ
kvað aldrei fleiri nýjar votheys-
geymslur byggðar á Suðurlandi
en sl. sumar. Einnig kvað hann
aldrei fleiri hafa sótt um styrk til
ræktunar skjólbelta en nú. Styrk-
ur til þess er mjög aukinn sam-
kvæmt nýjum framleiðsluráðslög-
um.
Valdim. G.