Morgunblaðið - 11.03.1986, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR ll.MARZ 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Fylgst með verðlagi
# Leiksvið
illskunnar
Um svipað leyti og gengið
var frá kjarasamningum
hér á landi, sem eiga að vera
lokaskref á leið verðbólgunnar
niður á líkt stig og í nágranna-
löndum, ákvað Jose Samey,
forseti Brasilíu, að gera leiftur-
sókn gegn verðbólgu. I Brasilíu
var verðbólga 220% á síðasta
ári. Á síðustu tveimur mánuðum
hefur hún stefnt í 500% á ári.
Brasilíuforseti hélt, að hann
gæti farið niðurtalningarleið í
verðbólgustríðinu. Hann hefur
nú horfið frá því og tekur meðal
annars mið af reynslu nágranna
sinna í Argentínu; í júní á síðasta
ári var verðbólga 30% á mánuði
í Argentínu. Hún er nú komin
niður í 3% á mánuði. Breska
vikuritið Economist segir, að í
Argentínu hafí þessi árangur
náðst, af því að tekist hefur að
minnka halla á ríkissjóði, sem
nam allt að 12% af landsfram-
leiðslu.
Til að nýgerðir kjarsamningar
stuðli að minnkandi verðbólgu
hefur ríkissjóður lækkað skatta,
tolla og opinber þjónustugjöld.
Hið sama má segja um sveitar-
félög. Nokkur halli er fyrirsjáan-
legur á ríkisbúskapnum á árinu.
Hann á þó að vera töluvert minni
en á árinu 1985 og ætlunin er
að brúa bilið með lántöku innan-
lands. Til að efnahagsþróun fari
ekki úr böndum er brýnt að
fýlgjast náið með verðlagi. Eco-
nomist segir okkur þessar fréttir
frá Brasilíu: „Enginn þarf að
efast um, að léiftursókn Jose
Samey, forseta Brasilíu, gegn
verðbólgu nýtur vinsælda. Neyt-
endur hafa sýnt honum stuðning
með innkaupavögnum í stór-
verslunum, þeir hafa stöðvað
afgreiðslu við kassana í búðum,
þar sem kaupmenn liggja á því
lúalagi að hækka verð þrátt fyrir
„hraðfrystingu" forsetans á öllu
verðlagi, launum ogvöxtum."
Hér á landi er nú náið fylgst
með þróun verðlags eftir fyrir-
heit, sem ganga ekki aðeins út
á, að það skuli vera óbreytt
heldur skuli það beinlínis lækka.
Viðbrögðin við hækkun iðgjalds
á bifreiðatryggingum era til
marks um, að þess er krafíst,
að fyrirtæki geri nákvæma grein
fyrir því á opinberam vettvangi
á hvaða forsendum hækkanir
byggjast. Þegar í ljós kom, að
lögin, sem Alþingi samþykkti
strax eftir kjarasamninga,
dugðu ekki til að lækka verð á
bílum eins og um hafði verið
samið, ákvað Þorsteinn Pálsson,
íjármálaráðherra, að flytja nýtt
framvarp til að ná yfírlýstu
markmiði. Skjót viðbrögð ráð-
herrans í þessu efni era stað-
festing á því, að stjómvöldum
er full alvara, þegar þau segja,
að verð skuli lækka.
Auglýsingar um verðlækkanir
setja nú svip á fjölmiðla. Verð-
lagsstofnun segir, að hún ætli
að fylgjast náið með þróuninni.
Því hefur verið hreyft, að opin-
bert hámarksverð kunni að
verða sett, telji yfírvöld það
nauðsynlegt. Opinber miðstýr-
ing á verðlagi dugði okkur
ekkert í verðbólguslagnum.
Segja má, að betur hafí gengið
í honum eftir að verðlagshöft
vora afnumin. Markaðsöflin era
best til þess fallin að hafa hemil
á verðlagi og veita þeim aðhald,
sem ganga of langt í hækkun-
um. Neytendur sjálfír, viðskipta-
vinir verslana og kaupendur
þjónustu, ráða hér úrslitum. Nú
gefst þeim prýðilegt tækifæri til
að sýna vald sitt gagnvart ís-
lenskum fyrirtækjum — vonandi
þurfa þeir ekki að sýna sömu
hörku og neytendur í Brasilíu.
Hurð nærri
hælum
Sú gleðifrétt barst um hádeg-
ið í gær, að með snarræði
hafí tekist að forða 45 manns
frá stórslysi í flugtaki Fokker-
vélar Flugleiða til Patreksfjarð-
ar. Frásagnir af því, sem gerðist
þegar vélin gat ekki hafíð sig á
loft frá Reykjavíkurflugvelli
heldur skall á nefíð og rann út
á Suðurgötu við Skeijaijörð,
lílgast kraftaverkasögu. Það
steðjaði ekki einvörðungu hætta
að þeim, sem í vélinni vora,
heldur gerðist atburðurinn við
fjölfama umferðaræð og svo vel
vildi til, að þar var enginn á
ferli í þann mund sem flugvélin
rann út af vellinum.
Samkvæmt hugmyndum um
framtíðarskipulag Reykjavíkur-
flugvallar, sem nýlega vora
samþykktar í borgarstjóm
Reykjavíkur, era ráðagerðir um
að lengja þá braut er liggur frá
Öskjuhlíð út að Skerjafírði
(austur-vesturbrautina) um 300
m út í fjörðinn. I tillögu Olafs
Pálssonar, verkfræðings, sem
fylgir skipulagsstillögunni er
rætt um tvo kosti við vegagerð
vegna þessa: (a) Suðurgata
haldi sér og gerð verði göng
undir flugbrautina; (b) Suður-
götu verði lokað en Einarsnes,
gatan meðfram flugbrautinni,
verði lengd fyrir endann á braut-
inni og tengd Ægissíðu gegnt
Lynghaga.
Þessi lenging brautarinnar á
að draga úr flugumferð yfír
miðborg Reykjavíkur. För flug-
vélarinnar inn á Suðurgötu í gær
minnir Reykvíkinga óþyrmilega
á nábýlið við flugvöllinn. Aldrei
er nóg að gert í öryggismálum,
þótt jafn giftusamlega hafí tek-
ist í þessu tilviki og raun ber
vitni.
Leiklíst
Jóhann Hjálmarsson
Þjóðleikhúsið:
RIKARÐUR ÞRIÐJI
eftir William Shakespeare.
Þýðing: Helgi Hálfdanarson.
Tónlist: Terry Davies.
Lýsing: Ben Ormerod.
Búningar: Hilary Baxter.
Leikmynd: Liz da Costa.
Leikstjóri: John Burgess.
Aðstoðarleikstjóri: Þórunn
Magnea Magnúsdóttir.
Það er ekkert minna en sjálf veröld-
in sem William Shakespeare fæst
við að lýsa í Ríkarði þriðja. Öll
veröldin er leiksvið. Að þessu sinni
er það illskan sem stjómar, allir
þeir lestir sem nöfnum tjáir að
nefna leika lausum hala á sviðinu.
Og þeir eru einkum samankomnir
í gervi kroppinbaksins, ófreskjunn-
ar Ríkarðs konungs þriðja.
Samviska, það er orð sem
heiglum hentar, segir Ríkarður í
einni af mörgum einræðum sínum.
I þeim afhjúpar hann fláttskap sinn,
veitir áhorfendum innsýn í myrkviði
hugans. Það er þessi voðamaður
sem á tímum Shakespeares er far-
inn að heilla áhorfendur meira en
góðmennið. Það er vissulega einnig
staðreynd að í félagslegum og list-
rænum tilgangi gerði Shakespeare
Ríkarð þriðja verri en hann í raun
og veru var. Ríkarður verður í leik-
ritinu persónugervingur alls hins
vonda, verri en unnt er að ímynda
sér einn mann.
En þessi hræðilegi maður á sínar
mannlegu hliðar. I bæklun hans
felst viss réttlæting gerðanna.
Vegna klókinda sinna og greindar
nýtur hann þess að leika á hina
sviplausu hirð sem hópast í kringum
hann. Hann er í senn hrekkjalómur
og fantur. Þetta kemur ekki síst
fram í samskiptum hans við konur.
Hann smánar móður sína og hann
fer á fjörur við konur sem hann
hefur gengið eins langt í að niður-
lægja og nokkur kostur er. í upp-
hafí leikritsins tekst Ríkarði til
dæmis að gera Önnu prinsessu sér
undirgefna þótt hann hafí myrt
eiginmann hennar og bræður.
John Burgess leikstjóri er trúr
nýjungum í sviðsetningu leikrita
Shakespeares. Sama er að segja
um Liz da Costa leikmyndahönnuð,
Hilary Baxter sem er höfundur
búninga, Ben Ormerod ljósahönnuð
og tónskáldið Terry Davies. Sam-
vinna þeirra stuðlar að mjög eftir-
minnilegri sýningu þótt ekki verði
hún talin stórkostleg. Sýningin öll
vitnar um fagmannlega vinnu og
skemmtilegar lausnir. í anda tím-
ans er texti skáldsins aðalatriðið.
Þýðing Helga Hálfdanarsonar er
mergjuð og markviss, í senn einföld
og kjammikil. Tekist hefur betur
en ég man eftir að koma þýðingu
eftir Helga til skila, láta orðin njóta
sín á vörum leikaranna og ná fram
í sal.
Þótt sýning Ríkarðs þriðja sé
löng eru fáar gloppur í henni, áhorf-
andinn verður gagntekinn af orðum
leikskáldsins. I textanum sjálfum
er fólginn svo mikill kraftur að
eilítið hik sumra leikara og smá-
vægilegir gallar í framsögn skyggja
ekki verulega á.
I jafn langri sýningu hlýtur það
að teljast eðlilegt að áherslur séu
misjafnlega áhrifaríkar. Ég verð þó
að játa að ofsafengin túlkun Helga
Skúlasonar strax í upphafi skaut
mér skelk í bringu. Tekst honum
að tjá sig með þessum hætti sýning-
una á enda? spurði ég sjálfan mig.
Smám saman urðu þessar áhyggjur
að engu. Helgi náði góðum tökum
á hlutverki hins illa. Og honum
tókst að vekja dálitla samúð með
Ríkarði, jafnvel þegar illar hugsanir
voru hvað ágengastar, samanber
óþol hans vegna þess að ungir synir
Játvarðar fjórða ógna veldi hans.
Ríkarður þriðji mun;verða talinn
meðal helstu hlutverka Helga
Skúlasonar.
Það eru mörg sterk atriði í Rík-
arði þriðja. Meðal þeirra bölbænir
Margrétar ekkjudrottningar sem
Kristbjörg Kjeld lék. Margrét spáir
í upphafi um þá ógnartíma sem
framundan eru. Kristbjörg náði að
túlka Margréti af sannri reisn.
Magnþrungið atriði frá höfúnd-
arins hendi varð þó duaflegt. Það
minnti á sunnudagaskóla. Eg á við
það þegar fórnarlömb Ríkarðs birt-
Sinfóníuhlj óm-
sveit æskunnar
Tónlist
Jón Asgeirsson
Þessir tónleikar eru um margt
mjög merkilegir, ekki aðeins fyrir
þá sök að flutt var eitt af meirihátt-
ar hljómsveitarverkum tónlistar-
sögunnar heldur og að þama ber
fyrir augu og eyru árangur þess
starfs sem tónlistarskólamir í
landinu eiga sameiginlega þátt að
og lyft hefur tónlistarlífí íslendinga
upp úr ládeyðu kunnáttuleysis. Það
eru ékki mörg ár síðan ekki var
mögulegt að manna slíka hljómsveit
og jafnvel að nokkur þeirra hljóð-
færa, sem nota skal, vom ekki til
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR U.MARZ 1986
27
Helgi Skúlason í hlutverki Ríkarðs þriðja.
ast honum í draumi á örlagastundu.
Sjaldan hefur mér þótt Gunnari
Eyjólfssyni takast betur en í hlut-
verki Játvarðar konungs fjórða.
Harmræn túlkun Gunnars var
hljóðlát og átakanleg.
Hertogafrúin af Jórvík, móðir
illfyglisins, var í höndum Herdísar
Þorvaldsdóttur, og var hún ákaf-
lega sannfærandi í hlutverkinu,
ekki síst þegar hún harmar að hafa
borið slíkan ógæfumann sem Ríkarð
undir belti.
Mjög kveður að Margréti Guð-
mundsdóttur í hlutverki Elísabetar,
drottningar Játvarðar fíórða. Eink-
um var Margrét stórbrotin þegar-
þau áttust við, hún og Helgi Skúla-
son, þegar að því kemur að konung-
urinn vill fá dóttur Elísabetar eftir
að hafa látið myrða bræður hennar.
Slíkur samleikur er ekki á hveiju
strái.
Ragnheiður Steindórsdóttir var
svipmikil í hlutverki Önnu prinsessu
og lét engan bilbug á sér fínna þótt
röddin háði henni að þessu sinni,
en það stendur til bóta.
Með túlkun Hastings lávarðar
náði Flosi Ólafsson óvenjulegri
breidd. í túlkun hans varð þó skopið
ofan á.
Geðfelld var túlkun Erlings Gísla-
sonar á Georg, hertoga af Klarens.
Vitanlega mætti halda slíkri
upptalningu lengi áfram. En aðrir
sem nokkra athygli vöktu fyrir túlk-
un sína vom: Pétur Einarsson, Ró-
bert Amfinnsson, Rúrik Haralds-
son, Þórhallur Sigurðsson, Sigurður
Skúlason, Valur Gíslason og Þröst-
ur Guðbjartsson. Vandmeðfarin
hlutverk bamanna vom túlkuð
furðuvel af hinum ungu leikumm.
Leikhús með metnað hefur skyld-
ur við klassískar leikbókmenntir,
þarf að kynna áhorfendum það sem
best hefur verið gert. Ég lít á sýn-
ingu Þjóðleikhússins á Ríkarði
þriðja sem virðingarverða tilraun
hvað þetta varðar. Sýningin er sem
fyrr segir ekki stórbrotin, en mjög
vel gerð, öguð og framsækin.
Um William Shakespeare segir
Helgi Hálfdanarson m.a. að „þó
hátt sé liðið á fíórðu öld síðan hann
brá á loft sprota snilldar sinnar, á
hann enn jafn brýnt erindi við hvert
mannsbam; því hjörtu mannanna
em söm við sig, og þar á hann sér
vígðan vettvang".
Shakespeare var bam síns tíma
og með því að skyggnast djúpt í
samtíð sína og í mannsálina kom
hann með feng sem enn er í fullu
gildi. Hjá honum urðu ýkjumar
spegilmynd mannlífs, en mestu
skiptir að þær urðu að lífvænlegum
skáldskap.
Stórbrotmn
píanóleikur
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Hollenskur píanóleikari, Her-
mann Uhlhom að nafni, dvelst nú
hér á landi og auk þess að halda
píanóleikara að Kjarvalsstölum sl.
föstudag, er hann leiðbeinandi á
námskeiði sem haldið er á vegum
Tónlistarskólans í Reykjavík. Efnis-
skrá tónleikanna var í raun fjór-
skipt, fyrst klassík, þá rómantík og
eftir hlé impressionismi og að end-
ingu modemismi. Fyrsta hlutverkið
var c-moll (K475) fantasían eftir
Mozart og lék Uhlhom verkið mjög
fallega en ef til vill einum of nærri
rómantíkinni og notaði „mikinn
pedal", eða eins og sagt er næstum
„fraseraði" með pedalnum. Grand
Gigue eftir Johann Wilhelm Ilássler
(1747-1822) var næst á efnis-
skránni og er það skemmtilegt verk.
Hássler var nemandi Johanns
Christian Kittel er var nemandi
Bachs síðustu ár hans í Leipzig og
var Hássler frægur hljómborðssnill-
ingur, þó Mozart hafí orðið fyrir
vonbrigðum, er þeir hittust í Dresd-
en 1789.
Næst var á dagskrá rómantíkin
og það var Camaval op. 9 eftir
Schumann. Uhlhom er feikna tekn-
ískur og víst má leika Camaval
með miklum tilþrifum, þó eitthvað
kunni að berast til er stormar
mikinn. Það vill svo til að margt
sem þar ber á góma, em stemmn-
ingar sem erfítt getur reynst að
greina virkilega, þó gaman sé að
heyra leikið með slíkum glæsibrag,
sem Uhlhom gerði í Camaval. Eftir
Hermann Uhlhorn
hlé voru fulltrúar impressionismans
Hollendingurinn Willem Pijper og
Spánverjin Frederico Mompou. Það
var svolítið einkennilegt með þau
verk sem Uhlhom lék eftir þessa
menn, að þau eru í raun aðeins
tónræn hönnun og næstum án tón-
rænnar merkingar. í síðasta verk-
inu, „Þrír þættir úr Petrúska" eftir
Stravinsky, er hin stefræna merk
ing mjög kraftmikil og verkið því
annað og meira en tónræn hönnun.
Það var í þessu þrælerfiða verki sem
Uhlhom sýndi leik sem trúlega er
ekki að heyra á hveijum degi og í
einu orði sagt var flutningur hans
stórbrotinn.
Björnsson (Dóri).
A
Abyrgð, skylda og fórn
í landinu. Nú gera nærri eitt hundr-
að hljóðfæraleikarar sér lítið fyrir
og flytja þá níundu eftir Gustav
Mahler. Skjótt hafa veður skipast
í lofti, en vel að merkja, þá er sagan
ekki öll sögð, þó þakka megi tónlist-
arskólunum og starfsmönnum
þeirra fyrir vel unnin störf, því það
þarf ávallt einhvem einn til að ýta
þar við steini, að skriðan fari af
stað og þar á fiðlusnillingurinn
Paul Zukofsky drýgstan hlut að
máli. Starf hans verður seint þakk-
að, því þó eflaust megi fá til starfa
aðra hljómsveitarstjóra, hefur Paul
Zukofsky haft lag á að espa með
mönnum þann metnað, að þessir
nemendatónleikar íslenskrar tón-
listaræsku hafa undanfarin ár og í
hvert sinn markað þáttaskil í tón-
menntasögu íslands. Á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitar æskunnar var
troðfullt hús. Stjómandinn, Paul
Zukofsky, og unga tónlistarfólkið
vom hyllt í lok tónleikanna með
dynjandi lófataki og „bravó“-hróp-
um.
Á köflum lék hljómsveitin mjög
vel, sérstaklega strengjasveitin og
undur fallegur var leikur fyrsta
homista í nokkmm strófum verks-
ins. Frammistaða unga fólksins var
í heild mjög góð, því verkið er mjög
erfítt, hvort sem um er að ræða
frá einfaldasta rithætti, þar sem
eitt hljóðfæri leikur aðeins einn tón,
til tónbálks, þar sem öll hljóðfærin
em þanin til hins ýtrasta. I verkinu
er ofíð í eitt úr hinum undarlegustu
andstæðum, einfaldur með flóknum
rithætti, grátur við hlátur, stríðs-
mynd einnar mannsævi og sátt
hans við að beygja sig fyrir dauðan-
um en í þeim ósigri birtist fyrst
mikilfengleg reisn mannsins. ís-
lensk tónlistaræska flytur lífsupp-
gjör Mahlers og er það ef til vill
táknrænt fyrir andstæðurnar, þar
sem upphafíð myndar samfellu við
niðurlagið, til eilífrar framvindu
andstæðnanna.
Leiklist
Bolli Gústavsson
í Laufási
Leikfélag Dalvíkur
JÓI
Höfundur: Kjartan Ragnarsson.
Leikstjórn og leikmynd: G.
Margrét Óskarsdóttir.
Lýsing: Ingvar Jóhannsson.
Félög áhugafólks um leiklist víða
um land eiga Kjartani Ragnarssyni
gott upp að inna. Hann hefur á
liðnum áratug skrifað leikrit, sem
hafa leyst af hólmi þvæld verk,
innihaldsrýra farsa, sem hafa geng-
ið ótrúlega lengi frá einum stað ti!
annars eins og flakkarar fyrri tíða,
jafnvel flækst hring eftir hring.
Verk Kjartans hafa flest brýnan
boðskap að flytja, eiga erindi við
samtíð hans, án þess að það bitni
á listrænum tökum eða kæfi alla
gamansemi. Að því hefur verið vikið
áður, að hann hafí fágætlega næmt
auga fyrir því skoplega og undar-
lega { fari mannskepnunnar og
þykir þar að auki vænt um hana án
þess að vera blindur á galla hennar.
Svo vel hefur Kjartani tekist með
leikrit sín, að þau eiga jafnt heima
í atvinnuleikhúsunum, þar sem
strangar kröfur eru gerðar, og í
félögum áhugafólks víðsvegar um
landið. Leikfélag Dalvíkur hefur
áður sýnt leikritið Saumastofuna
eftir Kjartan árið 1979 á 35 ára
afmæli félagsins. Var það vönduð
sýning og flest hlutverk í höndum
sviðsvanra Svarfdælinga og Dalvík-
inga. Að þessu sinni eru leikarar
allir nýliðar, að tveim undantekn-
um, sem ekki fara með veigamikil
hlutverk. Af inngangsritsmíð í leik-
skrá má ráða, að félagið hafí verið
í nokkurri lægð á liðnu ári, en hafí
nú hrist af sér slenið og ráðið til
sín G. Margréti Óskarsdóttur leik-
stjóra. Margrét er einn af stofnend-
um Litla leikklúbbsins á ísafírði og
starfaði með honum fyrstu árin, en
síðasta áratuginn heftir hún komið
við sögu leiklistarinnar víða um
land, að því er leikskrá hermir,
„m.a. við ljós, smíðar, saumaskap
og leikstjóm." Er ekki að efa, að
margþætt reynsla hefur komið
henni að góðu gagni við uppfærslu
á leikritinu Jóa við erfiðar aðstæður
á Dalvík. Það þarf nokkum kjark
til þess að setja upp sýningu sem
þessa með algjörlega óvönu fólki.
Þrátt fyrir ýmsa augljósa hnökra
er árangurinn sómasamlegur og
óhætt að fullyrða, að kvöldstund í '
leikhúsi Dalvíkinga er ekki illa
varið. Albert Agústsson leikur
þroskahefta piltinn, Jóa, á sann-
færandi hátt. Framsögn hans er
einkar skýr og klunnaleg einlægnin
eðlileg. Einræður Alberts og sam-
leikur hans og Óskars Óskarssonar
í hlutverki brúðunnar Supermans
em næsta minnileg og styrkja sýn-
inguna og gefa henni listrænan
svip. Mjög reynir á þau Áma
Bjömsson og Helgu Matthíasdóttur
í hlutverki hjónanna Dóra og Lóu.
Bæði leggja þau sig mjög fram og
með köflum er leikur Helgu með
öllu óþvingaður, jafnvel með nokkr-
um tilþrifum. Áma gengur verr að
varpa af sér klafa reynsluleysis.
Efast ég ekki um að þessi frumraun
er þeim báðum góður skóli, svo
þess er að vænta að þau leggi leik-
listinni á Dalvík lið í framtíðinni.
Aðrir leikarar em Sigmar Sævalds-
son í hlutverki pabba, Sigurbjöm
Hjörleifsson í hlutverki Bjama og
Fjóla Magnúsdóttir, sem leikur
Maggý. Þótt ekki sé ástæða til að
nota sér sterk lýsingarorð, þá er
þessi sýning heilsteyptari, en við
er að búast af svo óvönu fólki og
því og leikstjóranum til sóma. Hún
vekur athygli á ýmsum þáttum
mannlegra samskipta á líðandi
stundu, sem ástæða er til að bregða
ljósi á og meta. Ég er sammála
leikstjóranum um það, að á þessari
kvöldstund í leikhúsi Dalvíkinga
hljóti hugir okkar að dvelja við
hugtök eins og ábyrgð, skyldu og
fóm. Hvað er íslensku þjóðfélagi
nauðsynlegra um þessar mundir?