Morgunblaðið - 08.06.1986, Qupperneq 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. JÚNÍ1986
Þetta
með aldurinn
Dyngju-höf undur rakst á
nokkrar smá greinar í fórum
sínum og fannst þær að mörgu
leyti áhugaverðar. Ef til vill
gætu þær komið einhverjum
þeim að gagni sem heldur að
nú sé farið að halla undan
fæti, eða þannig sko, eins og
unglingarnir segja.
Pyrsta greinin er úr norsku
tímariti og heitir: Þetta með
aldurinn. Þar segir meðal annars:
Sagt er að eitthvað sé hrífandi
við öll aldursskeið, og að aldur
sé í rauninni ástand en ekki ára-
fjöldi. Þess ber að gæta að þeir
sem þetta segja eiga flestir langt
í land áður en aldurinn fer að
verða þeim þungbær. Það er
sjaldan sem við heyrum konur
eða karla á áttræðisaldri taka svo
til orða. Ef til vill er það vegna
þess að þau vita af reynslunni
hvað það er að eldast.
Þannig hugsaði ég í það
minnsta þar til fyrir stuttu. Þá
hitti ég nefnilega grannkonu
mína sem var að koma úr heim-
sókn til frænku sinnar, en frænk-
an er 87 ára og á elliheimili. Og
hugsið ykkur bara hún hafði
eignast unnusta á elliheimilinu.
Þetta þótti grannkonunni
engan veginn gott, og hún hristi
höfuðið. — Ég sé nú ekki hvaða
synd hún og vinur hennar, sem
er 85, geta drýgt, en hitt fólkið
á elliheimilinu lítur þetta „sam-
band“ illum augum, sagði hún.
Nú eru þau að tala um að gifta
sig, en það er ekki svo gott. Það
versta við það er að þá þyrftu
þau að flytjast frá elliheimilinu,
því það er aðeins fyrir einstæða.
Þar eru engin tveggja manna
herbergi, og eins manns her-
bergin eru of lítil fyrir tvo. Auk
þess falla hjón ekki inn í kerfíð.
Bæði frænkan og vinur hennar
hafa afhent bömunum íbúðir sín-
ar, svo þau hafa ekki í neitt hús
að venda. Bömunum þykir reynd-
ar þetta „ástarsamband" fyrir
neðan allar hellur ... En eitt get
ég sagt þér sem gladdi mig svo
sannarlega, og það er að þau tvö
eru full af lífí, en ekki bara að
þau séu til. Hugsaðu þér, vinur
hennar frænku var að endumýja
ökuskírteinið sitt. Það gerði bróð-
ir hans einnig, og er þó þremur
árum eldri. Þetta er alldeilis ótrú-
legt...
Þegar við skildum hugsaði ég:
Jú, aldur er ástand, en ekki
aðeins áraQöldi.
Önnur grein er úr dönsku
tímariti og nefnist þar Aldrei of
seint að byija upp á nýtt. Það
er reyndar lesandabréf, og boð-
skapnum er beint til þeirra sem
komnir eru á efri ár. Þar segir
bréfritari meðal annars:
Þið getið setið tímunum saman
og látið ykkur gremjast að gömlu
framtíðardraumamir rættust
ekki. En hvað em þeir margir
sem geta skipulagt alla ævi sína
fyrirfram? Og ef þeir geta það,
og koma fyrirætlunum sínum í
framkvæmd, geta þeir samt verið
jafn óánægðir og hinir, og hugsað
um allt það sem þeir misstu af
í lífínu. Því það er alveg sama
hvemig lífínu er lifað, það er
alltaf eitthvað sem ekki fékkst.
Það er mín skoðun að hver og
einn verði jafnan að fínna sér
ný og ný markmið í tilverunni,
þótt ekki þurfí þau öll að vera
mikilsverð. Sumir tala sífellt um
veraldlega hluti, og ef til vill
gefur það lífi þeirra tilgang að
geta lagt eitthvað nýtt til heimil-
isins. Aðrir leita „réttari" leiða
til að fínna Iífsfyllingu. Þeir sem
geta sungið ganga til dæmis í
kóra og telja það allra meina bót.
Ekkert veiti meiri ánægju. Og
víst er að ánægja og lífsgleði er
það sem eldra fólkið þarfnast.
Það er vissulega ekkert gaman
fyrir bömin ef foreldramir eru
sífellt haldnir lífsleiða. Ef til vill
fínnst ekki rétta leiðin til meiri
lífshamingju í fyrstu tilraun, en
þá er um að gera að reyna eitt-
hvað annað. Og munið: Það er
aldrei of seint að byija upp á nýtt.
Göfgar vinnan manninn?
- eftirÞórSaari
Enn einu sinni hefur ríkisstjómin
afnumið verkfallsrétt í landinu.
Fyrst vom það flugfreyjur, síðan
mjólkurfræðingar og nú skipstjórar
og hásetar á farskipum. Þessar flór-
ar stéttir þurfa nú að ganga til
vinnu sinnar samkvæmt lagafyrir-
mælum rikisstjómar og ráðherra,
sem enn á ný hafa sýnt að þeir em
ekki annað en skósveinar stærstu
atvinnurekenda landsins. Farmenn
sem höfðu verið í eina viku í verk-
falli, máttu hypja sig út á sjó vegna
þess að „verkfall þetta hefur skapað
erfíðleika í útflutningsgreinum
landsmanna og hætta er á að varan-
lega verði spillt árangri í markaðs-
og sölustarfsemi íslenskra fyrir-
tækja vestan hafs og austan. Því
telur ríkisstjómin að brýna nauðsyn
beri til að koma í veg fyrir frekari
stöðvun á rekstri farskipa og binda
enda á deilur þessar." (Tilvitnun
líkur.)
Svo segir orðrétt í bráðabirgða-
lögum þeim sem sett vom á 9.
maí síðastliðinn. Nei, það ríður ekki
við einteyming, hræsnin, þegar
reynt er að fegra vinnuþrælkun og
afnuminn er helgasti réttur vinn-
andi fólks, verkfallsrétturinn, og
það samkvæmt pöntun atvinnurek-
enda. En við þekkjum lygina þó
reynt sé að dulbúa hana í orðaskrúð.
Hver man ekki eftir bráðabirgða-
lögum sem sett vom á farmenn árið
1979. Þá var ástæðan sú að allar
frystigeymslur í landinu vom yfír-
fullar og stefndi í stórtjón á físk-
mörkuðum. En daginn sem þau lög
tóku gildi, var stærsta frystiskip
landsins sent með tómar lestar til
Rússlands að sækja bíla.
Einnig þá skyldi gerðardómur
ákveða kjörin og viðurkenndi að
þeir treystu sér ekki til að meta
sjómannsstarfið og fjarvistir sem
því fylgja til launa. Sjómenn vita
að gerðardómur nú, mun ekki frek-
ar en þá dæma þeim mannsæmandi
laun og boðuðu því yfirvinnubann
í heimahöfíium skipanna. En hvað
skeður, félagsdómur ákveður að
ÞórSaari
„Námaverkamenn í
S-Afríku hafa verk-
fallsrétt, ASÍvillláta
banna appelsínurnar
þeirra. Sjómenn, flug--
freyjur og fleiri á ís-
landi hafa ekki verk-
fallsrétt, þar eru stjórn-
endum færð blóm.“
vinnulöggjöfín í landinu nái ekki
yfír nema hluta landsmanna og hinn
hlutinn skal vaka og vinna eins og
með þarf.
En hver er staðan í kjaramálum
í landinu í dag. ASÍ og forkólfar
þess hafa gefist upp og staðfest að
láglaunastefna skuli ríkja hjá félög-
um þess. Þetta stóra samband sem
var sverð og skjöldur verkalýðsins
er orðið að máttlausu bákni og
hvapholda stjórnendur með allt að
sex stafa tölu í mánaðarlaun færa
ráðherrum blóm á meðan heilu
starfsgreinamar innan þess eru
sviptar verkfallsréttinum af sömu
ráðherrum. Og hver er staðan hjá
atvinnurekendum? Tökum eitt
dæmi. Arið 1979 flutti Eimskip 560
þúsund tonn með 24 eigin skipum
sem voru með 364 í áhöfn. Þá var
ekki hægt að greiða hærri laun
vegna dýrrar olíu o.fl. Á síðasta ári
flutti Eimskip 704 þúsund tonn með
10 eigin skipum og 3 leiguskipum
sem voru með samtals 205 manns
í áhöfn og sennilega ein hæstu
farmgjöld í heimi. Það er að flutn-
ingamir hafa aukist um 26%, sjó-
mönnum fækkað um 44% og skip-
um fækkað um 46% og olíuverð
lækkað um 52% en enn er ekki
hægt að greiða hærri laun. Og
hveijar em viðbárumar núna Jú
sjáið til, við emm í samkeppni við
bandarískt einokunarfyrirtæki um
flutninga fyrir vamarliðið". En það
fylgir aldrei með af hveiju Rainbow
Navigation hóf siglingar til íslands.
„Jú, sjáið til, það er óhagkvæmt
að þijú skipafélög hafí viðkomu í
sömu erlendu höfninni."
En hefur hagkvæmnin aukist
eftir að Hafskip leið. Ekki nema
að því leyti að nú getur viðskipta-
vinurinn ekki leitað neitt annað.
Og svo em haldnar langar ræður
um frelsi til verslunar og viðskipta
en því miður er þetta frelsi aðeins
fyrir þá sjálfa til að sitja einir að
og ráða öllu, og ef menn dirfast
að vera svo fíjálsir að fara fram á
hærri laun þá er hringt í pöntunar-
félagið í Stjómarráðinu og sú hegð-
an látin varða við landslög.
Námuverkamenn í S-Afríku hafa
verkfallsrétt, ASÍ vill láta banna
appelsínumar þeirra. Sjómenn,
flugfreyjur og fleiri á íslandi hafa
ekki verkfallsrétt, þar em stjóm-
endum færð blóm.
Það er komið í ljós að litli maður-
inn í þjóðfélaginu gerir út skip og
flugvélar og honum verður að
bjarga. Fyrirrennarar hans höfðu
líka ríkisstjómir í vinnu og ef ekkert
er að gert munu komandi ríkis-
stjómir einnig stjóma með tilskip-
unum. Það er kominn tími til að
stöðva þessa óhæfu og virða almenn
mannréttindi en ekki að stjóma í
anda Mussolini.
Höfundur er háseti á ms. Selfossi
Iðntæknistofnun:
Námskeið fyrir konur
um stofnun fyrirtækja
Rekstrartæknideild Iðntækni-
stofnunar efnir í næstu viku til
námskeiðs um stofnun og rekstur
fyrirtækja, sem sérstaklega er
ætlað konum. Námsefnið verður
hið sama og á fyrri námskeiðum
deildarinnar, en bætt við nokkru
efni sem snertir konur sérstak-
lega.
Nýlega var haldinn fundur hjá
Iðntæknistofnun af hópi áhugafólks
um „þróunarverkefni um stofnun
smáfyrirtækja ætlað konum". Tvær
konur sem þar voru, Ellen Sjödin
frá Statens Teknologisk Institut í
Noregi og Margareta Bergmark
frá Utvicklingsfonden í Sviþjóð,
sögðu frá starfsemi sem farið hefur
fram í löndum þeirra og miðar að
því að auka hlutdeild kvenna í fyrir-
tækjarekstri segir í fréttatilkynn-
ingu frá Iðntæknistofnun. Komið
hafði í ljós að að mjög fáar konur
nýttu sér almenna fræðslu um
XJöfðar til
11 fólks í öllum
starfsgreinum!
stofnun fyrirtækja sem í boði var.
Námskeið sem sniðin voru sérstak-
lega að þörfum kvenna gáfu hins
vegar góða raun
Meðal þess sem kennt verður á
námskeiðinu eru frumkvæði, mark-
aðsgreining, fjármögnun og fleira.
Eftir ábendingum kvenna verður
námskeiðið haldið utan venjulegs
vinnutíma. Það hefst miðvikudag-
inn 10. júní og stendur frá klukkan
19.00 til 22.00 þann dag og tvo
næstu. Á laugardeginum hefst það
klukkan 9 og stendur til 16.00 en
þá lýkur því.
Spurt um áfengis-
útsölu á Húsavík
Húsavfk.
VÍKURBLAÐIÐ á Húsavík framkvæmdi skoðanakönnun 15.—19.
maí, um væntanleg úrslit sveitarstjórnarkosninga og fleira, sem
ekki kom beint við kosningunum. Um áfengisútsölu á Húsavík var
spurt: Ertu fylgjandi eða andvígur opnun áfengisútsölu á Húsavík?
Mæltir með voru 43,7%, en andvígir 37,9%. Óákveðnir voru 8% og
10% svöruðu ekki spurmngunni.
Tvisvar hefur farið fram at-
kvæðagreiðsla um opnun áfengisút-
sölu á Húsavík. Árið 1970 vildu 127
útsöluna, en 753 voru á móti. Árið
1983 voru aftur greidd atkvæði og
vildu þá 458 láta opna, en 721 á
móti.
Með vaxandi völdum yngri kyn-
slóðarinnar vex . útsölumönnum
fylgi, þó opinber umræða sanni að
aukin neysla áfengis fylgir opinni
verslun og að ofnautn áfengis er
oft undanfari annarra og ennþá
hættulegri vímuefna.
Á einum af síðustu fundum frá-
farandi bæjarstjómar kom fram
tillaga um að láta fara fram at-
kvæðagreiðslu um að opna áfengis-
útsölu, jafnvel í bæjarstjómarkosn-
ingunum, en tillagan var felld í
bæjarstjóm með átta atkvæðum
gegn einu. Vonandi verður hin nýja
bæjarstjóm sama sinnis, en hvert
stefnir á Húsavík í þessum málum?
Það er spumingin. Ég tel ástæðu
til þess að byrgja brunninn.
— Fréttaritari