Morgunblaðið - 17.07.1986, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JÚLÍ 1986
tónlistarhús — braggi
Braggi ■
eftir Ríign&r
Björnsson
„Á einum stað býr einnig þjóð"
sem átti sér sinfóníuhljómsveit og
einn söngvara, við skulum segja
óperusöngvara. Þessa þjóð vantaði
viðunandi húsnæði fyrir hvoru-
tveggja. Hljómsveitin hafði æft í
bragga, óperusöngvaramir voru
ekki ánægðir með sitt húsnæði og
nú skyldi byggt yfir hvorutveggja.
Húsið reis og sinfónían og óperan
fluttu inn. Að nokkrum tíma liðnum
var sinfóníuhljómsveitin aftur flutt
í braggann sinn og farin að æfa
þar aftur. Ástæðumar allar veit ég
ekki, en ein var sú að þessi starf-
semi - hvorutveggja — átti ekki
heima í einu og sama húsinu, þrátt
fyrir að e.t.v. megi segja að hvor-
ugt geti án hins verið. Opera verður
ekki flutt í réttum búningi án sin-
fóníuhljómsveitar og þar sem
sinfóníuhljómsveit er starfandi hlýt-
ur hún einnig að nýtast við óperu-
flutning séu óperusöngvaramir fyr-
ir hendi og á þeim er víst engin
vöntun á Islandi.
Tónlistarhúsið er teiknað og
ætlað sem tónleikahús og virðist
glæsileg bygging. Hljómburðurinn,
sem illmögulegt virðist að reikna
út fyrirfram, verðum við að vona
að skilað geti vönduðum tónlistar-
flutningi.
Sem óperuhús hlýtur sýningar-
salurinn að verða undirlagður, að
mestu leyti, síðustu fjórtán dagana
fyrir frumsýningu og í sumum til-
fellum miklu lengur, þ.e. þegar um
mjög flóknar uppfærslur er að
ræða, og hvar á hljómsveitin að
æfa á meðan? Hún gæti jú farið
aftur í braggann sinn. Fjörutíu til
fímmtíu sýningarkvöld má gera ráð
fyrir að vel heppnuð óperuupp-
færsla geti haldið út, þar með er
töluvert farið að fækka kvöldum
fyrir aðra tónleika, og hér er miðað
við aðeins eina ópem á ári.
Smíðaverkstæði, leiktjalda-
geymsla, saumastofa, ballettæf-
ingasalur, hljómsveitargryfja,
þyrfti helst allt að vera til húsa á
sama stað. Smíðaverkstæðinu og
leiktjaldageymslunni mætti þó
hugsanlega koma fyrir á öðrum
stað og kaupa flutninga á leiktjöld-
unum fram og til baka. Saumastof-
unni miklu síður, þar sem búninga
er verið að vinna meðan á æfíngum
stendur, svo er og reyndar einnig
um annan búnað á sviðinu. Tækni-
ménn á leiksviði eru allt aðrir og
margfalt fleiri en við venjulegt tón-
leikahald, en vitanlega má fá þetta
allt á tímakaupi þegar peningar eru
til. Ballettinn þarf að „hita upp“ í
langan tíma fyrir hveija sýningu,
hann gæti hugsanlega gert það upp
í Þjóðleikhúsi og vera svo fluttur,
í köldum bíl í stórhríð rétt áður en
hann kemur inn á sviðið í Tónlistar-
húsinu, þetta mundi líklega hvergi
í heiminum vera talið æskilegt. Þá
er það hljómsveitargryfjan, en í
Tónlistarhúsinu er gert ráð fyrir
að gryfjuna megi stækka mest í
100 m2. Sviðið í Háskólabíó, þ.e.a.s.
sá hluti þess sem hljómsveitin not-
ar, er 200 m2. Breiddin á sviðinu
er 20 m og leyfír ekki mikið af að
strokhljóðfærin sleppi með þá
breidd, en að jafnaði leika alls um
80 hljóðfæraleikarar á tónleikum
hljómsveitarinnar. Hljómsveitar-
gryfja framtíðarinnar þarf að rúma
110-120 hljóðfæraleikara ef öllum
kröfum á að vera fullnægt.
Hljómburður í óperuhúsi og
hljómburður í tónleikasal. Allt frá
tímum fom-Grikkja hafa menn
byggt Ieikhús, og síðar óperuhús, í
hálfhringlaga formi með tröppum
eða svölum fyrir enda og til hliðar,
geta svalimar orðið frá tveim til
fimm ogjafnvel fleiri. Þetta er göm-
ul hefð og um leið engin tilviljun.
Talað orð, og þar með söngröddin,
þolir illa miklar fjarlægðir og því
reynt að nýta rúmmetrana sem
best með áhorfendapöllum, eða
áheyrenda. Talað orð og söngur
nýtur sín í litlum sal, hljómsveitar-
spil alls ekki. Þar með er ekki sagt
að hljómsveit gæti ekki hljómað vel
í hálfhringlaga sal með mörgum
svölum, en þegar slíkt hefur vel til
tekist er salurinn miklum mun
stærri en sá sem fyrirhugaður er í
tónlistarhúsinu okkar.
Leikhús og ópera. E.t.v. skýrir
fyrrnefnd upptalning þá staðreynd
að leikhús og ópera starfa víða
undir sama þaki. Æskilegast frá
listrænu sjónarmiði væri vitanlega
að óperan ætti sitt hús og leiklistin
sitt, en þar sem sameina þarf, af
fjárhagslegum ástæðum, hafa þess-
ar tvær listgreinar átt best saman.
Sameiginlegar þarfir eru flestar
þær sömu hjá báðum, fjárhagslega
kæmi þetta fyrirkomulag hag-
kvæmast út. Húsið er til sem er
Þjóðleikhúsið, um samstarfsvilja og
smá fómir er spumingin.
Undirskriftir
Þjóðleikhússtjóranna (við sameig-
inlegu ópem- og tónlistarhúsi) kom
undirrituðum ofurlítið skondið fyrir
sjónir. Núverandi Þjóðleikhússtjóri
er menntaður í Þýskalandi þar sem
ópera og leikhús starfa víða undir
sama þaki og fyrrverandi Þjóðleik-
hússtjóri hefur töluverða reynslu
af ópemuppfærslum og þekkir þarf-
ir þessara tveggja listgreina, og
hefur þar að auki komið með þá
ágætu hugmynd að þjóðleikhúsið
fái afnot af Gamla bíói til leiksýn-
inga og þar á móti kæmi að
óperusýningum íjölgaði í Þjóðleik-
húsinu og þær fengju um leið meira
rými og ákveðnara form en verið
hefur á þeim bæ. Það læddist að
sá gmnur að leikaramir vildu ekki
missa spón úr askinum sínum, sem
er að vísu ofur eðlilegt, en maður
hlýtur að spytja hvort allir skili
þeir nægum sýningarfjölda á ári
og hvort ekki mættu einstöku kvöld
„missast" yfir til ópemsöngvar-
anna, sem eiga líka rétt á Þjóðleik-
húsinu?
Óperan og ballettinn verða að
eignast sín heimkynni - en hvar?
Þótt vel og dugnaðarlega hafi verið
unnið í Gamla bíói er öllum ljóst
að sviðið þar o.fl. er á engan hátt
boðlegt ópemflutningi og ballett-
sýningar væm þar óhugsandi. En
hvar? Áhugi íslendinga fyrir söng-
leikum er mikill og með sameigin-
legu átaki tækist okkur vafalaust
að byggja okkar eigið fullkomið
ópemhús, vandinn er aftur á móti,
getur 240.000 manna samfélag
rekið slíka stofnun? Á meðan við
reiknum það dæmi út, og reynum
jafnhliða að Ijölga landsmönnum
eitthvað, beinist athyglin aftur að
Ragnar Björnsson
„Æskilegast frá list-
rænu sjónarmiði væri
vitanlega að óperan
ætti sitt hús og leiklistin
sitt, en þar sem sameina
þarf af fjárhagslegum
ástæðum hafa þessar
tvær listgreinar átt best
saman.“
Þjóðleikhúsinu. Innanhússafstaðan
þar verður að breytast söngvumn-
um í hag, sætanýting leikhússins
mundi aukast og söngvaramir
fengju sinn sjálfsagða og réttláta
sess í bili a.m.k. „Vilji er allt sem
þarf.“
„Eitt skref í einu,“ segja þeir
hjá SÁÁ. Tvö skref í einu gæt.i
hæglega orðið tónlistarhús sem
þjónaði hvorki Guði né mönnum,
ópemflutningi né tónleikaflutningi
og yrði til vandræða öllum þessum
aðilum.
Orgelið og eyrun tvö. Komið
hefur upp sú staða (sumstaðar) að
orgeli hefur verið ætlaður staður
en gleymst að ætla því pláss. 100
til 120 radda hljóðfæri, sem líklegt
er að umræddur tónleikasalur þurfi,
tekur mikið pláss og er venjulega
sett upp fyrir stafni, þ.e. á bak við
hljómsveitina, vonandi hefur verið
gert ráð fyrir þetta stóm hljóðfæri.
Hafi aftur á móti einhveijum dottið
í hug að staðsetja orgelið á hliðar-
vegg væri það óskiljanleg ráðstöf-
un. Eyrun á höfði mannsins em jú
tvö og staðsett frá skaparans eða
náttúmnnar hendi sitt hvom megin
við kinnbeinin, em útstandandi og
þannig ætlað að nema hljóðbylgjur
sem skella framan á þeim. Sé talað
til manns frá hægri eða vinstri snýr
maður höfðinu ósjálfrátt í þá áttina
sem talað er úr, sem sannar notkun-
arreglur þessara móttökustöðva.
Ég sé fyrir mér á orgeltónleikum
áheyrendur alla snúa höfðinu til
hægri eða vinstri, sem færi eftir
því hvom megin orgelið væri stað-
sett. En vonandi er þetta bara
draugasaga um „arkitekta".
Höfundur er hfjómsveitarstjóri og
hefur stjórnað tónlistarflutningi i
mörgum sýningum Þjóðleikhúss-
ins.
Sumarferð
Parkinson-
samtakanna
Parkinsonsamtökin á íslandi
efna til sumarferðar laugardag-
inn 19. júlí nk. Lagt verður af
stað kl. 9.00 frá Umferðarmið-
stöðinni. Ferðinni er heitið í
Þjórsárdal.
í fréttatilkynningu frá Parkin-
sonsamtökunum segir að þátttöku
beri að tilkynna til Áslaugar (sími
27417) eða Kristjönu Millu (sími
41530). Þær veita nánari upplýs-
ingar.
GOODYEAR
GRAND PRIX S RADIAL
— Traust og öruggt „veggrip" —
— Undirstaða úr polyesterþræði með mikla mýkt —
— Sveigjanlegar hliðar —
— Brúnalaus sóli, auðveldar fulla stjórn á bílnum —
— Sóli, sem endist ótrúlega —
MÝKT, GRIPFESTA OG GÓÐ ENDING
eru aðalsmerki Goodyear-hjólbarðans
LEIÐANDI í VERÖLD TÆKNIÞRÓUNNAR HJÓLBARÐA