Morgunblaðið - 25.07.1986, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. JÚLÍ 1986
25
Bómullarrækt hefur einnig þrifist og einkum notað saltblandað vatn
við vökvun.
imörk-
íiður?
i Beersheva
Ekki er ástæða hér til að rekja
búskaparsögu gyðinga í Negev til
forna, en gyðingar munu hafa farið
að hreiðra um sig í eyðimörkinni
síðari hluta nítjándu aldar þegar
Palestína laut Tyrkjum. Þá voru
fyrstu landnemabyggðirnar reistar
þar sem heitir Gedera og Kastina
og var það Rotschild barón sem
hafði forgöngu um að koma Kastina
á fót. Tyrkir voru heldur andsnúnir
þvi að selja gyðingum land í Negev
og sama varð upp á teningnum,
þegar Bretar komu til sögunnar,
sem herrar og forsjármenn
Palestínu, tímabilið 1917 til 1948.
Samt risu fáeinar og fámennar
landnemabyggðir í mörkinni næstu
áratugi. Hirðingjamir sem fyrir
voru létu það gott heita og eftir
því sem næst verður komist hefur
sambúð hirðingja og gyðinga oftast
verið áfallalítil á þessu svæði.
Fyrstu landnemamir í Beersheva
komu þangað árið 1906 og byijuðu
með því að reisa hveitimyllu. En
þeir áttu erfítt uppdráttar og næstu
áratugina varð lítil fjölgun gyðinga,
bæði í landnemabyggðum Negev
og í Beersheva. Á ámnum upp úr
1940 var stofnað fyrirtæki sem var
kallað „Afkim Ba Negev" og var
ætlunin að skipuleggja og byggja
gyðingaborg í grennd þar sem Beer-
sheva er nú. Ben Gurion var þá
fyrir löngu farinn að hvetja til að
gyðingar færðu sönnur á að hægt
væri að gera eyðimörkina byggilega
og það er svo í kringum 1948, að
vemlegt átak er hafíð í þá átt. Hins
vegar leiddi margt til þess að Negev
hefur löngum setið á hakanum hvað
alla uppbyggingu varðar, enda ísra-
elar haft í mörg hom að líta að
byggja upp nútímavelferðarríki og
hemaðarlega sterkt.
„Látið eyðimörkina blómstra,"
sagði Ben Gurion í sífellu. Sjálfur
flutti hann til samyrkjubúsins Sede
Boqer í Negev og þar lést hann.
Svo virðist sem ísraelar eygi nú að
hvatningarforð „föður ísraelsríkis"
hafí átt rétt á sér og kannski mun
eyðimörkin blómstra í víðtækari
skilningi.
Texti: JÓHANNA
KRISTJÓNSDÓTTIR
var lagt á að styrkja þau sem varn-
arstöðvar gegn hugsanlegri árás
Egypta en græða upp auðnina. En
nú er þetta að breytast og meira
fjármagni er nú veitt til alls konar
rannsókna einkum og sér í lagi eft-
ir að sýnilegur árangur er að verða
af þrotlausu starfí vísindamann-
anna við Ben Gurion-háskólann.
Áform em um að þróa hvers konar
hátæknibúnað í ísrael á næstunni
og beina því ekki sízt til
samyrkjubúanna í Negev.
Beersheva er eina borgin í eyði-
mörkinni. Þar búa nú um 130
þúsund manns og hefur bærinn
stækkað á seinni ámm. í Beersheva
og annars staðar í Negev er meiri-
hluti íbúa Sefardim-gyðingar.
Þegar innflytjendastraumurinn var
mestur frá arabríkjunum upp úr
1950 vom Sefardim-gyðingar flutt-
ir þúsundum saman út í eyðimörk-
ina og settir þar niður, undir stjóm
Ashkenazy-gyðinganna. Þetta
vakti engan sérstakan fögnuð Se-
fardim-gyðinganna, en með ámn-
um hefír búskapurinn farið að
ganga betur og mikill fjörkippur
er að færast í allt mannlíf í Negev
nú.
Úlfaldarannsóknirnar þykja hinar merkustu.
Látið eyðimörkina blómstra ... sagði Ben Gur-
ion.
Frá jurtatilraunum.
losna við, og leiða síðan yfír mörk-
ina — eða réttara sagt undir
mörkinni. Svo að aftur sé nú minnst
á búijárrannsóknirnar skal tekið
fram að þær hafa vakið athygli
langt út fyrir landamæri ísraels.
Yigal telur unnt að rækta úlfalda
til eldis. Til að svo megi verða þarf
að huga sérstaklega að því að
breyta fóðrinu, svo að kjötið verði
meyrara og safaríkara. Slátra verð-
ur dýranum ungum og meðhöndla
kjötið sérstaklega. Þetta ætti að
verða einn þýðingarmesti liðurinn í
eyðimerkurbúskapnum.
En ekki er aðeins hugað að til-
raunum með plöntur, heldur em
einnig grænmetis- og ávaxtatil-
raunir í gangi. Tómatar sýnast hvað
bezt til þess fallnir að vaxa í eyði-
mörkinni við erfíð skilyrði, að vísu
undangengnum margháttuðum
kynbótum.
Til Ben Gurion-háskólans
streyma vísindamenn hvaðanæva
úr heiminum. Og þangað leita nem-
endur í ræktunar- og uppgræðslu-
greinum víða að úr heiminum. Þótt
það fari leynt hafa allmargir frá
múhameðstrúarlöndum komið
þangað til lengri og skemmri dvalar
að fylgjast með og draga lærdóm
af þessum margþættu rannsóknum.
En það er verið að gera fleira í
Negev. Vísindamenn hafa reist sér-
stakan tilraunabæ á einum harð-
býlasta staðnum í mörkinni og þar
í grenndinni svigna trén með ferskj-
um, og öðmm ávöxtum og
grænmetis- og plöntuakrar teygja
úr sér. Líffræðingar og aðrir
vísindamenn, sem fylgjast með
starfínu þama, hafa tekið í sína
þjónustu tækni sem Nabatenar nýtt
sér fyrir tvö þúsund ámm. Land-
búnaðarsérfræðingar segja að
innan fárra áratuga verði hægt að
fullkomna þessa „tækni“ og nýta
hana í fjöldamörgum löndum þar
sem þurrkar og hungur hafa hijáð
mannfólkið. ísraelar hafa einnig
sett á stofn „þurrka bóndabæ" í
Kenya.
Það sem er athyglisverðast við
þessar tilraunir er að það er ekki
þörf á flóknum né dýmm tækjabún-
aði til þessa. Nema síður sé. Þegar
þetta var kynnt sagði Harme Lov-
enstein forstöðumaður tilraunabús-
ins að menn hefðu farið að velta
fyrir sér í fullri alvöm hvemig
Nabatear sem bjuggu á þessu svæði
hefðu farið að. I Negev rignir mjög
lítið og rigningin er kannski einn
skúr og síðan ekki söguna meir.
Loftmyndir sýndu að Nabatear
gerðu sérstaka geyma og skurði
töluvert undir eyðimörkinni. Af
myndunum verður séð að visst
mynstur er á þessum vatnsbólum
og flest em gerð undir og við hæð-
ir og sandhóla. Þegar rigndi safnast
vatnið í þessa geyma og þaðan var
því veitt á akrana. Rétt eins og nú.
Lítið er vitað um Nabatea. Róm-
veijar lögðu siðmenningu þeirra í
rúst. En fræðimenn ætla að nokkur
þúsund þeirra hafi búið í Negev og
ræktað þar ávexti og grænmeti og
jafnvel hveiti.
Og umhverfis eyðimerkurbæinn
hefur ekki ringt svo mánuðum
skiptir, en samt er jarðvegurinn þar
rakur og sáralitla vökvun þarf a
ávextina. Áður en búgarðinum var
valinn staður hafði farið fram um-
fangsmikil undirbúningsvinna og
það er augljóst að þennan búskap
er aðeins unnt að stunda á nokkmm
svæðum í Negev. En með öðm sem
er á pijónum vísindamannanna í
Ben Gurion hafa vonir manna
glæðst og sýnilega ekki að ástæðu-
lausu.
Eins og áður var minnzt á er
Negev 60 prósent ísraels. Samt búa
þar aðeins tíu prósent þjóðarinnar.
Samyrkjubú em allmörg, en þau
hafa átt erfíðara uppdráttar en víða
annars staðar í landinu. Meira kapp
Eyðimerkurbærinn Beersheva. Háskólinn fremst á myndinni.
—