Morgunblaðið - 31.07.1986, Qupperneq 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JÚLÍ 1986

Þjóðín á hreindýrin — ekki
landeigendur á Austurlandi
- segir Sverrir Scheving Thorsteinsson formaður fræðslunefndar Skotveiðifélags Islands
„ÞJÓÐIN á hreindýrin að
mati okkar hjá Skotveiðifé-
lagfi íslands," sagði Sverrir
Scheving Thorsteinsson for-
maður Fræðslunefndar
Skotveiðifélags íslands I sam-
tali við Morgunblaðið, „enda
upprunalega gjöf til hennar
frá Norðmönnum og Dönum
en ekki einungis til bænda á
Norð-Austurlandi þó að dýrin
hafi viðhafst þar að mestu.
„Við viljum gera öllum
íslenskum ríkisborgurum, að
uppfylltum ákveðnum skilyrð-
um, kleift að veiða hreindýr í
stað einhverra útvalinna lan-
deigenda á Austurlandi.
Við byrjuðum að fjalla um
þessi mál þegar á fyrstu árum
Skotveiðifélagsins en þetta hafði
verið áhugamái margra okkar
löngu fyrir þann tíma, til dæmis
tók ég þátt í hreindýratalningu
sumarið 1967. Við höfum haft
starfandi hreindýranefnd allt frá
árinu 1979 og hefur hún unnið
að því að móta tillögur að nýjum
lögum um friðun hreindýra þar
sem grunnhugsunin hefur verið
endurskipulagning á öllu núver-
andi kerfí sem að mati okkar
er með öllu úrelt.
1985 skipaði þáverandi
menntamálaráðherra, Ragnhild-
ur Helgadóttir, nefnd til að
endurskipuleggja lög um friðun
hreindýra og eftirlit með þeim.
Nefnd þessi hélt §óra stranga
fundi að Valaskjálf og skilaði
að því loknu tillögum að nýjum
lögum til ráðherra. Eg átti sæti
í þessari nefnd og má segja að
ég hafi verið í minnihluta á þess-
um fundum frá upphafi til enda.
Margar greinar í tillögunum eru
vissulega til bóta, en megin-
málið, hvemig og hveijir mega
skjóta, hjakkar alltaf í sama
farinu.
Eins og áður sagði viljum við
koma á lýðræðislegu kerfi varð-
andi hreindýraveiðar. Við viljum
m.a. fækka eftirlitsmönnum nið-
ur í fímm og láta borga þeim
góð laun. Ef við erum að setja
lög og reglur á annað borð verð-
um við að sjá til þess að virkt
eftirlit sé með þeim. Því þurfa
þessir menn að vera algjörlega
án nokkura hagsmuna í þessum
málum eins og því miður bregð-
ur of oft við í dag. Þessar tillögur
hlutu engan hljómgrunn í nefnd-
inni, mönnum fannst þetta vera
„huggulegt" eins og það er
núna: Einn eftirlitsmaður í
hveijum hreppi skipaður af
menntamálaráðaneytinu að
fenginni tillögu hreppsnefndar
og að höfðu samráði við sýslu-
mann.
Einnig er að okkar mati alls-
endis ófullnægjandi að enn megi
skjóta jafn þung dýr og hreindýr
með eins litlum skotfærum og
tillögumar gera ráð fyrir, eða
allt niður í .243 cal. riffla. Borið
saman við svipaðar veiðar í
grannlöndunum er þetta hrein
villimennska, þar eru notuð
verulega stærri skotvopn. Jafn-
vel er vitneskja fyrir því að
eftirlitsmenn noti enn léttari
skotvopn en gert er ráð fyrir í
lögunum, .222 cal. eða jafnvel
minni.
Frá fyrsta fundi þótti mér
kynlegt að ekki skyldi nokkurt
samráð haft við landeigendur í
til dæmis Fljótsdal og Jökuldal
þar sem hreindýrin hafa aðhafst
frá fyrstu byijun, og hagsmunir
þeirra ekki virtir. Fulltrúi bænda
í nefndinni er af fjörðunum en
þar hafa dýrin ekki verið nema
í einn til einn og hálfan áratug.
I samtölum mínum við landeig-
endur á hálendinu hafa þeir lýst
því yfír að þeir telji sig ekki
skuldbundna til að hlíta þessum
reglum. Ég gerði athugasemd
við þetta á öllum Qórum fundun-
um en hef ekki fengið fullnægj-
andi svör við því af hveiju þetta
fyrirkomulag var haft á ennþá.
En ég vil líka benda á að all-
ar þessar tillögur okkar varða
ekki bara Austurland. Við
mundum vilja að hreindýr yrðu
flutt á önnur svæði á landinu,
til dæmis á Reykjanes, í Bláfjöll
og á Tröllaskaga, en þá ekki til
veiða fyrst og fremst heldur til
að lífga upp á umhverfíð fólki
til augnayndis.
Ég vil að lokum taka það fram
að við erum ekki að sækjast
eftir því að fá öll hreindýr lands-
ins upp í hendumar fyrir ekki
neitt, heldur einungis að við, og
reyndar allir aðrir íslendingar,
fái aðgang að hreindýrunum
gegn greiðslu. Hugmynd okkar
er sú að þeir peningar sem fáist
af sölu veiðileyfa renni í hrein-
dýrasjóð sem síðan yrði notaður
til að greiða bændum fyrir sann-
anlegt tjón á heimalöndum, til
að kosta árlega talningu hrein-
dýrastofnsins, líffræðilegar
rannsóknir, náttúruvemd, upp-
græðslu og annað sem nauðsyn-
legt þykir. Þetta eru verulegar
fjárhæðir sem hér em í húfí,
rúmlega tíu milljónir á ári, miðað
við núverandi kvóta.“
Fráleitar
tillögnr
Skotveiði-
félagsins
— segir Oli Stefánsson
bóndi í Jökuldal
„ÉG ER algjörlega á móti
þessum tillögum Skotveiði-
félagsins,“ sagði Óli Stef-
ánsson bóndi á Merki í
Jökuldal í samtali við
Morgunblaðið.
„Við hér emm fyrst og
fremst landeigendur og viljum
auðvitað halda þessum hlunn-
indum. Ef þetta yrði tekið frá
okkur væri það eins og að taka
laxinn frá þeim bændum sem
búa við laxár. Ég verð nú líka
að segja það, að ég á erfítt með
að sjá hvar þeir ætla að fá að
veiða þessi dýr sem þeir vilja
fá úthlutað. Eg efa að nokkur
landeigandi mundi leyfa þeim
að fella dýr á sínu landi. Aftur
á móti höfum við ekkert á móti
því að sportveiðimenn fái að
kaupa veiðileyfi af bændum.
Þetta er líka tóm vitleysa sem
þeir em að segja með riffíl-
stærðina. Ég hef staðið í þessu
í tuttugu ár, meðal annars ver-
ið eftirlitsmaður, og það er mín
skoðun að 243 cal. sé yfírdrifíð
stór stærð fyrir svona veiðar.
Það er alveg út f hött að nota
stærri vopn, það mundi bara
eyðiieggja dýrin."
„Það væri alveg fráleitt að
fara að veita þeim einhvem
hluta af kvótanum til þess að
fjármagna talningu," sagði Ein-
ar Jónsson á Brú í Jökuldal,
„við gætum alveg eins gert
þetta sjálfír. Annars held ég að
það sé alveg óþarft að vera að
telja héma, það væri nær að
gera það á fjörðunum. Fyrir
okkur nægir að telja út af tún-
unum. Mér fínnst þessir veiði-
menn ekki hafa undirbúið
jarðveginn nógu vel fyrir sig
héma, þeir hafa haft í hótunum
og annað því um líkt.
Aftur á móti líst mér vel á
þá tillögu þeirra að dýmnum
verði dreift um landið. Það er
enginn héma sem vill hafa þau.
Þetta er algjör plága og má
nefna því til stuðnings að það
vom um 200 dýr á túnunum
hér í vor.“
Gerð skotfæra Stærð skothylkis Kúlu- þyngd Kúlu- orka Algeng notkun
kaliber m.m „grain“ kg/m v/300m
.22 Hornet 5.6x36 45 16 Tófa
22—250 5.7x48 55 77 Gæs/selur
.222 5.7x43 50 39 Minnsta
.243 6.1x52 85-100 142 leyfileg stærð við heindýra- veiðar í dag
Mauser 6.5x57 75-180 116
.270 6.9x64 100-150 199
7 m/m Mauser 7.0x57 140-175 131
30-06 7.6x63 110-220 204
(Mfliild: Skotvopn og skottori, DómsmAlarMunoytJA, 1979.
Það skiptir miklu máli að rétt skotvopn séu notuð við veið-
ar til að dýrin þurfi ekki að kveljast. En það er ekki bara stærð
byssunnar sem skiptir máli. Gerð kúlu skiptir miklu máli og
hraði hennar, það er hversu beinskeytt hún er. Einnig verður
að gæta þess að dýrið sé ávallt skotið í bóg, það er að segja
sem næst hjarta og lungum. Háls- og hausskot eru siðlaus at-
hæfi.
Undirstöðuatriði í reglum varðandi hreindýraveiðar er lág-
marksorka kúlu í ákveðinni fjarlægð. I Noregi er miðað við 200
kg/m í 300 metra fjarlægð. Leyfileg stærð hér á íslandi er .243
cal. og gefur hún af sér 142 kg/m á 300 metra færi. Stærðin
.222 cal. sem Skotveiðifélagsmenn halda fram að sé notuð
gefur einungis af sér 39 kg/m v/300 metra.
Svartamarkaðsbrask og ógeð-
felldar veiðiaðferðir algengar
- segir Asgeir Einarsson veiðiáhugamaður
„SVARTAMARKAÐSBRASK með veiðileyfi tíðkast í ríkum mæli,“
sagði Asgeir Einarsson veiðiáhugamaður í samtali við Morgun-
blaðið. „Telja verður að tekjurnar sem landeigendur hafa af
þessu séu að mestu eða öllu leyti sviknar undan skatti enda erf-
itt að telja þær fram þar sem ekki má selja veiðileyfi samkvæmt
reglugerðinni.
Ef þig fýsir til að fá að fella
dýr þarft þú ekki annað en aka
austur í dal og spyija viðkomandi
eftirlitsmann hvort hann viti ekki
um einhvem mann sem ætli sér
ekki að nýta sér sín leyfi til fulls.
Ef vel er borgað þá er þetta mjög
auðfengið. Fjölmörg dæmi eru til
um svartamarkaðsbrask á leyfum
og aðferðimar ótrúlega fjölbreytt-
ar.
Það er eins og fyrir landeigend-
um á Austurlandi vaki að koma
á svipuðu kerfi á hreindýraveiðun-
um og er á laxveiðum í dag, þar
sem veiðileyfi em seld til forríkra
útlendinga á uppsprengdu verði.
Jökuldælingar reyndu til dæmis
fyrir tveimur árum, þegar þeim
var úthlutað leyfum af ráðuneyt-
inu til að skjóta 100 dýr, að selja
leyfí á tugþúsundir króna. Raunin
varð hins vegar sú, að þegar ein
vika var eftir af veiðitímanum
hafði ekki einn einasti maður sýnt
áhuga á að kaupa leyfi vegna
þessa okurs. Það er líka hæpið
að hægt sé að laða hingað erlenda
veiðimenn til að veiða og borga
svona verð fyrir. Mun hagstæðara
er fyrir þá að fara til dæmis til
Noregs eða Finnlands, bæði hvað
varðar verð á veiðileyfum, ferðir
fram og til baka og allan að-
búnað.
Annað ámælisvert atriði er að
það virðist vera geðþóttaákvörðun
einstakra eftirlitsmanna hvar,
hvemig og hvenær er skotið.
Veiðiaðferðimar eru stundum
mjög ógeðfelldar. Það hefur kom-
ið fyrir að allt að 50 dýrum hafi
verið smalað saman á staði þar
sem gott er að komast að þeim á
bflum og þau síðan stráfelld.
Það vekur líka furðu mína hvað
Austfirðingar nýta sér þennan auð
sem hreindýrin em illa. Má í því
sambandi benda á, að ekki er
hægt að fá svo mikið sem póst-
kort af hreindýri keypt þar, hvað
þá minjagripi úr homum og skinn-
um. í Lapplandi til dæmis hafa
tugir ijölskyldna af því atvinnu
allan ársins hring að framleiða
minjagripi fyrir ferðamenn úr
homum og skinnum og af hveiju
ætti þetta ekki að eiga við hér líka.