Morgunblaðið - 23.08.1986, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. ÁGÚST 1986
17
Nýgræðingurinn er viðkvæmur og hjólför eins og hér má sjá geta
verið mörg ár að gróa aftur upp.
rikssonar er frá „frumbýlingsárun-
um“ í Baldurshaga og því göfugri
en aðrar.
„Lionsbræður bera á-
burð og fræ með aga-
legum krafti sem þeir sá
svo í Baldurshaga."
Að veisluhöldum loknum var
safnast saman við mikinn stein
skammt frá skálanum en á steininn
hefur verið festur skjöldur til minn-
ingar um frumkvöðla ræktunarinn-
ar í Baldurshaga.
Séra Ólafur Skúlason, sem er
félagi í Baldri, blessaði steininn og
minntist látinna Baldursfélaga með
nokkrum orðum. Hann sagði einnig
að í Baldurshaga væru menn vitni
að einu þeirra mörgu kraftaverka
náttúrunnar sem alltaf væru að
gerast í kringum okkur og við
gætum öll séð ef við aðeins opnuð-
um augun.
Síðan lýsti nýkjörinn formaður
Baldurs, Olafur Walter Stefánsson,
skrifstofustjóri, í stuttu máli starf-
inu á staðnum allt frá 1962 og
þakkaði ótaldar vinnustundir og
fjárframlög sem einstakir klúbb-
félagar hafa lagt fram, sömuleiðis
aðstoð Landgræðslunnar.
Allt skógi vaxið til forna?
Dr. Sturla Friðriksson sagði nú
frá fyrstu ferðum Baldursmanna á
staðinn, lýsti gróðurfari eins og það
var þegar ræktunin hófst og þróun-
inni undanfama tvo áratugi.
Síðan 1967 hefur Sturla mælt
gróðurfar árlega á spildunni. Að-
ferðin er sú að settar eru niður
stikur, um fet að lengd, í beina línu,
alls tvö hundruð metra vegalengd,
með tíu metra millibili. Við mæling-
una er ferhymdur trérammi, 50 sm
á hvom veg, lagður á jörðina þann-
ig að stikan sé í miðju og ramminn
homréttur á beinu línuna áður-
nefndu. Síðan er plöntufjöldinn
innan trérammans talinn nákvæm-
lega og útbreiðsla hverrar tegundar.
Með samanburði við talningu fyrri
ára er hægt að fylgjast með þróun
einstakra tegunda og breytingu á
gróðurhulunni í heild, þ.e. hvemig
gróðurinn nær smátt og smátt yfir-
höndinni.
Samkvæmt niðurstöðum mæling-
anna hefur gróðurhulan nær þre-
faldast á 19 ámm og þekur nú að
meðaltali tæpa tvo þriðjuhluta yfir-
borðsins. Grös og víðir, einkum
loðvíðir, hylja liðlega helming svæð-
isins. Víða er gróðurhulan samfelld
en að sjálfsögðu em aðstæður nokk-
uð mismunandi með tilliti til vinds,
vatns og fleiri atriða.
Tilraunir sem Baldursmenn eitt
sinn gerðu til að planta birki og
fum á spildunni mistókust en Sturla
taldi rétt að gera tilraun til skóg-
ræktar á ný þegar víðirinn væri
orðinn hærri og þéttari, þá gæti
hann skýlt græðlingunum fyrstu
árin. Fraeðilega taldi hann ekkert
því til fyrirstöðu að skógur gæti
þrifist þama og benti á að í Fróðár-
dal og Karlsdrætti skammt frá, þar
sem nokkuð skýlla væri en í Svartár-
torfum, væm nokkrar leifar af
birkikjarri og hæstu birkihríslurnar
allt að tveir metrar að hæð. Á þess-
um slóðum em líklega einhver
hæstu skógarmörk á öllu landinu.
Allur gróður þar er þó mjög á und-
anhaldi vegna uppblásturs. Frá
Svartártorfum grillir í síðustu gróð-
urtorfumar sem enn halda velli við
rætur Leggjabijóts handan Hvítár-
vatns.
Sturla benti einnig á að í ferða-
bókum og öðmm gömlum heimild-
um væri sagt frá því að fólk hafi
stundað hvannatöku þama og senni-
legt mætti telja að við landnám
hafi allt svæðið verið skógi vaxið.
Mikilvægasta skilyrðið fyrir því að
veruleg breyting yrði til batnaðar á
gróðurfarinu væri að friða og girða
fyrir ágang sauðfjár.
Lömb gegn ljónum
Girðingin, sem reist var fyrir
rúmum tveim áratugum, er orðin
nokkuð lasleg en hefur reynst nokk-
um veginn fjárheld. Gunnar
Hauksson úr grasanefnd gat þess
þó að Baldursmenn hefðu undan-
farin sumur ailtaf þurft að reka
sömu svörtu ána með lambi eða
lömbum burt af spildunni en ekki
hefði þeim tekist að fínna inngöngu-
leið Surtlu.
Að sögn dr. Sturlu er jarðvegur
á Kili víða orðinn rýr og fátækur
af fijómagni eftir aldagamla ofbeit.
Þrátt fyrir algjöra friðun getur það
tekið hann alllangan tíma að jafna
sig, jafnvel mörg ár. Lækningin
verður fyrir tilstuðlan flókinnar
víxlverkunar margra þátta og má
nefna örverugróður, fijósemi jarð-
vegsins og æðri plöntutegundir á
svæðinu. I reynd vita menn ekki
ávallt nákvæmlega hvað hefur gerst
þegar tijágróður skyndilega nær að
dafna eftir að fyrri tilraunir hafa
mistekist.
Einn grasanefndarmanna, Har-
aldur Þórðarson, sýndi blaðamanni
hvemig Baldursmönnum hafði tek-
ist að rækta upp fjölmörg rofabörð,
einkum við Svartá, sem kemur upp
í Svartárbotnum og rennur um Bald-
urshaga í Hvítárvatn. Fyrir neðan
há rofabörð verður oft mikið jarð-
rask. Þegar leysingavatn fellur
niður úr barðinu geta myndast
straumhvirflar fyrir neðan barðið
og vatnið grefur sér holrúm langt
undir grassvörðinn. Fyrr eða siðar
kemur að því að stór gróðurtorfa
fellur niður í holrúmið og sáum við
mörg dæmi þess.
Með því að festa þéttriðin net
fyrir rofabörðin, bera í þau tilbúinn
áburð eða loðnu, fyrir utan grasfræ,
hefur tekist að græða þama mörg
jarðvegssárin. Svört loðnunet hafa
reynst sérlega heppileg til þessara
hluta., þau drekka í sig mikinn hita
og undir þeim getur myndast sér-
stakt, hlýtt „loftslag" sem hentar
nýgræðingnum vel.
Ef spímn heppnast vel lokast
barðið yfirleitt á þrem ámm.
Haraldur sagði að ferðafólk
mætti að vísu skoða nýræktina í
Baldurshaga en gæta þyrfti mikillar
varúðar þar sem gróðurinn þyldi illa
átroðslu. Bílaumferð annarra en
Baldursfélaga er bönnuð. Hann
sagðist eiga sér þann draum að
Kjölur allur yrði friðaður og gerður
að stómm þjóðgarði svo að fáar og
dreifðar gróðurperlur svæðisins
fæm ekki forgörðum.
Minningar og framtíðarsýn
Hjónin Geir og Kristín Fenger
tóku þátt í fyrstu fjölskyiduferðun-
um í Baldurshaga. Gróðurvemd
hafði ekki verið þeim neitt sérstakt
áhugamál áður en þau ákváðu samt
að kynnast þessu af eigin raun.
Þegar fmmkvöðlamir komu að
gömlu brúnni sem þá var yfir Hvítá
urðu allir að stfga út úr rútunni
meðan henni var ekið yfír þar eð
varlegt þótti að treysta á hrörlega
brúna. Oft var rysjótt veður þama
uppi á reginfjöllum og jafnvel nauð-
synlegt að treysta tjaldhælana með
gijóti.
í þessari fyrstu ferð hafði dr.
Sturlá meðferðis trérammann sem
áður var lýst og segjast þau hjón
ennþá muna hve fáar og vesaldar-
legar þeim þóttu plöntumar í fyrsta
rammanum sem talið var í.
„Strax næsta sumar sáum við
samt nokkum mun og sannfærð-
umst um að ekki hafði verið erfiðað
til einskis. Það sem ef til vill skiptir
mestu máli em þau ómetanlegu
áhrif sem það hefur á böm og ungl-
inga að taka þátt í svona starfi,
komast í nána snertingu við náttúr-
una og vinna með fullorðnum að
sameiginlegu takmarki," sagði Geir
að lokum.
Þegar degi tók að halla kvöddum
við Baldurshaga og ókum í einum
áfanga til Valhallar á Þingvöllum
þar sem m.a. var snætt dýrindis
fjallalamb sem vonandi var saklaust
af spellvirkjum í Baldurshaga á sinni
stuttu ævi.
í lok ferðarinnar upplýsti Þór-
hallur Arason, annar umdæmisstjóri
Lionshreyfingarinnar á íslandi, að
hann myndi á þessu ári leggja fram
tillögu um að unnið yrði skipulega
að því að allir klúbbamir í umdæm-
inu, einn eða fleiri í sameiningu,
gróðursettu hæfílega stóran tijá-
lund á svæði sínu.
Sveinn Runólfsson landgræðslu-
stjóri sagði í samtali við blaðamann
að Landgræðslan reyndi alltaf að
leggja áhugamannafélögum til
áburð, grasfræ og girðingarefni þar
sem þess væri þörf. Hann sagði
spildur þeirra Lionsmanna þær einu
uppi á hálendinu og sagðist vona
að dugnaður þeirra yrði öðram til
eftirbreytni. Á láglendi væra all-
mörg svæði þar sem ýmis félög
ynnu að margs konar uppgræðslu,
oft í samvinnu við samtökin Land-
vemd og Landgræðslu ríkisins.
ALPRÓFÍLAR
OG TENGISTYKKI
Álsamsetningarkerfið frá system Standex býður upp á
marga möguleika og hentar t.d. í
INNRÉTTINGAR AFGREIÐSLUBORÐ
HILLUR ÚTSTILLINGAR o.fl.
Önnumst sérsmíði eða sögum niður eftir máli.
systeni
standex
ogpDígj
Siðumúla 32. Simi 38000