Morgunblaðið - 09.09.1986, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. SEPTEMBER 1986
23
Oskar Kokoschka. Myndskreyting úr Morðingja, von kvenna. Um
1908. Tússteikning.
einnar og kvart-tommu) sem hallað-
ist upp að nálægum vegg — það
miklu hressari en „Eyjólfur“ sem
lá flatur. Þessi var F-laga, og þó
með þeirri tilbreytingu að þverarm-
amir voru þrír en ekki tveir —
nokkurs konar tvöfalt F. Nú fór ég
að geta mér til um heiti þessa grips.
„Auðvitað!" sagði ég næstum upp-
hátt við sjálfan mig, enda einn í
salnum: „Fimbul-famb!“ En mér
skjátlaðist aftur. „Fresh breeze"
nefndist listaverkið — „Kaldi" á
íslensku. Það fór hrollur um mig
hvað ég gat verið frámunalega vit-
laus.
Ég setti því fingur í éyrun til að
heyra ekki röddina sem að mér
hvíslaði úr þriðju pípulögninni —
rúmlega metralöngu treikvart-
tommu röri lokuðu í báða enda —
en gekk rakleiðis að skýringarseðl-
inum og las: „Ink-filled Pipe" — sem
sagt, „Rör fullt af bleki". Ég ákvað
að rengja ekki listamanninn með
því að skrúfa tappa úr endanum,
en hugsaði með mér að tama væri
hressilegur sjálfblekungur og sneri
mér að næsta verki. „Vökustaur"
hét það og var mjög stækkuð mynd
úr málmi af fyrirbæri því sem þekkt
er úr íslenskum munnmælum. Þetta
þótti mér góður fróðleikur, því að
ég hafði aldrei getað gert mér al-
mennilega grein fyrir því hvemig
þessi nytjagripur hefði verið í lag-
inu. Eftir þetta glennti ég augun
eins og ósjálfrátt upp á vegg þar
sem skjöldur hékk, í laginu eins og
prófíll af heydríli, og var með fjöl-
mörgum upphleyptum krossum;
mér datt strax í hug kirkjugarður.
„Philosophic Plan of a Relative" las
ég á titilmiðanum — „Heimspekileg
grunnmynd af ættingja." Það hefði
ég svo sem átt að geta sagt mér
sjálfur. Eigum við kannski ekki öll
ættingja sem dauðir em úr öllum
æðum — svona fílósófískt séð?
List og vísindi
í þvílíkum heimspekiþönkum
lagði ég nú leið mína úr þessum
fyrri sal — enda hef ég nú lýst öll-
um þeim verkum sem þar vom
saman komin — í hinn síðari. Eftir
stigapalli var að fara, sem í milli
liggur. Þar varð ég að stansa við
merkilegt verk, sem geymt var
undir plasthjálmi eins og dýrgripir
ensku krúnunnar. Þetta vom tveir
þykkir doðrantar í stóm fernings-
broti, tvö bindi sama verks, sem
bar heitið Once Around the Sun,
sem á íslensku leggst út Einu sinni
kringum sólina, og gæti eflaust
fengið sjálfan Dieter Rot til að
blygðast sín fyrir eftirlegu- eða
sofandahátt. Annað bindið hafði að
geyma bein strik þvert yfir allar
síðumar frá upphafi til enda —
sennilega um Qömtíu á hverri síðu
— en samanlögð lengd þessara
strika, að sögn höfundar, er (ef
mig minnir rétt) hin sama og spor-
baugs jarðar kringum sólina. Hitt
bindið hafði á sama hátt að geyma
eintóma punkta — hver síða þétt
sett — sem tákna eiga tímalengd
þá í sekúndum (þ.e. eitt ár) sem
það tekur jörðina að ferðast lengd
línanna í hinu bindinu. Að slíku
verki er auðvitað mikill fengur, því
að það sjá allir hvert hagræði það
er auk listgildisins, að hafa þess
háttar fróðleik skjalfestan og að-
gengilegan á einum stað.
Þama fékk ég bæði skýringuna
á „mælingunni" í heiti sýningarinn-
ar og stjamfræðilegan undirbúning
þess sem beið mín í seinni salnum,
sem ég nú gekk inn í. Þar blöstu
við á vinstri hönd, reistar upp að
vegg í skipulagðri röð, tíu ferhyrnd-
ar stálþynnur. Níu þeirra vom
48 x 48 sm — og hér mun aftur
um stjamfræðilegar mælingar að
ræða — en ein 12 x48 sm. Þetta
verk bar eins og getur að skilja
heitið „New York’s Shortest Day“,
eða „Stysti dagur í New York“. En
á gólfinu framan við vom aðrar
fimmtán stálþynnur 1 stafla, allar
nema ein af sömu stærð og hinar
níu, en sú efsta var afgangurinn
af litlu þynnunni í „Stysta degin-
um“, sem sagt 36 x48 sm að stærð.
(Nýtni hefur alltaf verið talin dyggð
á Islandi.) Og, já, þið eigið kollgát-
una, lesendur góðir. Þessi stafli
kallaðist „New York’s Longest
Night" — „Lengsta nótt í New
York“.
Það er til marks um vönduð
vinnubrögð listamannsins að hann
sýndi líka á einum veggnum skissur
að „Lengstu nóttinni": jafnmargar,
jafnstórar pappírsarkir svertar með
viðarkoli. Þannig em þessi verk
ekki aðeins stjarnfræðilega útreikn-
uð heldur líka þrauthugsuð og
vandlega unnin. Eftir að hafa þann-
ig leitt dag og nótt augum kom
mér síðasta verkið á sýningunni
engan veginn ókennilega fyrir sjón-
ir. Þetta var mjög teygður málmtíg-
ull, og mér kæmi ekki á óvart þótt
hliðar hans hafi allar mælst vera
48 sm. En þegar hér var komið var
ég svo innilega glaður að hafa séð
þessa undurskemmtilegu sýningu,
að ég bar ekki við að bregða á þær
máli. Og þegar ég gekk út, minnt-
ist ég þess með sjálfum mér að
Leonardo hafði líka á sínum tíma
sameinað list og vísindi.
New York, mánuði fyrirjafndæg-
urúhausti.
Vissirþií ?
Að afmælisdrymurinn er með
10% hreinum
appeisínusafá.
Metsölub/aó á hverjum degi!