Morgunblaðið - 09.09.1986, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. SEPTEMBER ,1986
I
Tónlistarmót
unga fólksins
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Tónlistarmót ungra tónlistar-
manna frá höfuðborgum Norður-
landanna hefur undanfarin sjö ár
verið haldið og nú hér í Reykjavík
í tengslum við 200 ára afmæli
Reykjavíkur. Frá Norðurlöndun-
um komu 22 hljóðfæraleikarar og
með íslenskum tónlistarnemum
slógu þei- saman í hljómsveit og
fluttu tvö verk, Epitafion eftir Jón
Nordal og Karelia-svítuna eftir
Sibelius, undir stjóm Mark Reed-
man.
Fyrri hluti tónleikanna var
helgaður kammertónlist. Pia Seg-
erstam (selló) og Malla Rallo
fluttu fyrsta þáttinn í A-dúr selló-
sónötunni eftir Beethoven. Hanne
Chr. Sevald og Ulla Savery fluttu
fimm fíðludúetta eftir Bartók.
Maria Sjöberg (flauta) og Malla
Rallo fluttu 1. þáttinn úr flautu-
sónötu eftir Poulenc. Gyrðisljóð
er nafn á íslensku tónverki eftir
Helga Pétursson og var það
íslenska framlagið á þessum tón-
leikum en flytjendur, auk höfund-
ar, er lék á „græjur", eins og það
heitir í efnisskrá, voru Marta
Halldórsdóttir söngkona og Pétur
Grétarsson slagverksmaður.
Verkið er byggt upp sem einradd-
aður söngur, með ýmsum endur-
ómunarbrellum á græjurnar og
eins konar millispilum á slagverk.
Þrátt fyrir ýmsa lausa og
„ótengda" enda em sönglínur
verksins á köflum nokkuð fallega
unnar og vom einstaklega vel
sungnar af Mörtu Halldórsdóttur.
Guro Hilmen flutti Fanitullen eft-
ir Halvorsen. Anna Putt (fiðla),
Cecilia Rudin (víola) og Gun Albe-
man (selló) fluttu lítið strengjatríó
eftir Lidholm.
Ursula Lerber og Malla Rallo
fluttu tvíleiks-Fantasiu eftir Schu-
bert og kammertónleikunum lauk
með leik Selin-kvartettsins, er
flutti strengjakvartett nr. 1 eftir
Rautavaara. í þessum kvartett
em fiðlumar Gustafsson-dætur,
Jannika og Maria, en á víólu var
Camilla Vilkman og á selló Lauri
Angervo. Selin-kvartettinn er al-
vömkvartett og lék mjög vel, svo
sem eins og allir gestimir.
Leikur hljómsveitarinnar var
einnig mjög góður og var leikur
hennar og mótun hljómsveitar-
stjórans á Epitafion, eftir Nordal,
mjög til fyrirmyndar. Karelia-
svítan eftir Sibelius er glæsilegt
verk, sem mikið er leikið af af-
burða hljómsveitum og einkum
þá svallað í glæsilegum lúðra-
blæstri. Þar er því ekki réttan
samanburð að hafa, en hvað sem
því líður lék hljómsveitin margt
mjög vel í þessu vinsæla verki
Sibeliusar.
Það þarf ekki að tíunda að
hversu mikilvægt er að unga fólk-
ið ijúfí þá einangmn, sem aðskilið
hefur allt menningarstarf á Norð-
urlöndunum og þyrfti að huga að
allsherjar listahátíð unga fólksins.
Þar hafa popparar með sinn ein-
lita og íhaldssama smekk riðið á
vaðið og gert þeim skömm til, er
þekkja og kunna skil á litríkri og
viðameiri listsýn, en þar er að
hafa. Þama er verk að vinna ungu
og áhugasömu fólki til gagns og
gleði, til að hrinda þeim lyga-
galdri, að ungt fólk vilji ekkert
annað en hrista sig eftir tónlist
og iitlaus ástarvellukveðskapur
og leikræn tilþrif, er aðallega birt-
ast í afkáralegu rápi út og suður
í myndbandaauglýsingum poppar-
anna, sé eina listefni nútímans.
Þarna þarf að sporna við fótum.
Auðvitað er fjölmiðlun, svo
tröllriðin sem hún er, staðreynd
en það er einnig staðreynd, að
listin á sér aðrar vinjar og þar
blómstrar hún, svo sem best sést
af því, að á svo nefndum alvarleg-
um tónleikum er nær ávallt
húsfyllir, þrátt fyrir að fjölmiðlar
sinni þeirri starfsemi næsta lítið.
Svo virðist sem njótendur góðrar
listar hafí lært að feta sína leið
án hjálpar fjölmiðla og því er list-
iðkun eitthvað sem fólk veit að
ekki er að fínna í fjölmiðlum.
Þegar svo ber undir fínna menn
jafnvel hjá sér hvöt til að þakka
sérstaklega fyrir þætti eins og um
málsnillinginn Singer. Sjónvarpið
og allar „rás-bylgjumar“ mættu
hugleiða að starfsemi þeirra er
ekki aðeins að þjóna, heldur einn-
ig að móta og ala upp og verður
fróðlegt að gera upp það dæmi,
þegar „rásvæðingin" hefur algert
um alla aðra listiðkun, en það virð-
ist vera eins konar markmið
„rásvæðingarpostulanna", sem
líklega þekkja sjálfír hveijir ekki
meira í list en kemur fram í list-
vali þeirra. Þessi útilokun gæti
reynst jafn hættuleg og þegar svo
nefndir alvarlegir tónlistarmenn
neita að viðurkenna skemmtitón-
list. Það sem er þó hættulegt í
þessu sambandi er að afgeiraður
hópur hefur fengið í hendumar
tæki til fjölmiðlunar og því er um
annað að ræða en að menn hafi
mismunandi sjón á umhverfí sínu,
því þessir „smámenningargeir-
uðu“ aðilar hafa verið gerðir
kennarar og leiðbeinendur á svið-
um þar sem smekkur og siðgæði
er til umfjöllunar, jafnvel að því
marki er „faglærður" kennari
hefur ekki leyfí til að fjalla um,
nema með sérlegri aðgát.
Þetta ættu „rás-bylgjumenn“
að athuga, og að „vandi fylgir
vegsemd hverri".
Yængjað mál
fiðrildis
Þarna mótar
fyrir hvítu
húsi. Bátur
kemur senn.
(Til dauðans)
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Ljóð eftir Sveinbjörn Þorkelsson.
Mynd á forsíðu: Asgeir Lárusson.
Útgáfa höfundar, Reykjavík
1986.
Sveinbjörn Þorkelsson hefur áður
sent frá sér tvær ljóðabækur: Ljóð
innan glers (1978) og Hvítt á forar-
polla (1979).
Ljóðin í Pos eru öll stutt, sum
ekki nema nokkrar línur. Leitast
er við að hafa þau hnitmiðuð, segja
ekki of mikið, gefa lesanda tæki-
færi til að yrkja sjálfur.
Þetta tekst misjafnlega hjá
Sveinbimi Þorkelssyni. Lítum á tvö
velheppnuð dæmi þess hvernig
hann orðar hugsun sína í fáum orð-
um:
Að njótast, nývöknuð
af hvítum draumi og deyja.
(Lífljóð)
Og:
Hin myrku
tré
rísa
úr hafí.
Aftur á móti tekst stundum frem-
ur illa eins og til að mynda í
upphafslínu í nóvember: „Bakatil
minning. Þú.“ Þetta er ekki nógu
yddað. En það sem á eftir kemur er
í lagi og ekki frá því að vera frum-
legt: „Eyðimörkin er í kuldaskóm,
/á fótum mér.“
í Sumarnótt er talað um „vængj-
að mál /fiðrildis“ og hljóðlátan jökul
á himni. í andstæðum eins og þess-
um eru dregnar upp skemmtilegar
myndir sem benda til þess að Svein-
björn Þorkelsson sé að ná góðum
tökum á ljóðrænu máli og myndum.
En töluvert er um tilviljanakenndar
lausnir í Pos, Ijóð ort eins og út í
bláinn og sem líkt og svífa í tómi.
Meira er þó vert um að í bestu
ljóðunum er greinilega um aukna
landvinninga að ræða þegar litið
er til fyrri bóka Sveinbjörns Þor-
kelssonar. Menn þurfa ekki að vera
á einu máli um þetta atriði, en hjá
því verður ekki komist að taka eft-
ir því að skáldið stefnir að vand-
virkni og trúnaði við ljóðið.
Göng
inn í
heiminn
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
ísak Harðarson:
Veggfóðraður óendanleiki.
Mál og menning 1986.
j,Orð er þriggja stafa morð“ yrk-
ir Isak Harðarson í Veggfóðruðum
óendanleika. Isak leggur í bókinni
mikið upp úr uppsetningu orða og
setninga, heilla ljóða og er það í
anda konkret-ljóðagerðar sem ekki
hefur farið mikið fyrir hérlendis.
Oftast verður niðurstaðan eins kon-
ar leikur að orðum sem þó má ekki
afgreiða með þeim hætti að skáldið
sé bara að reyna að vera sniðugt.
Bak við þetta er alvara sem þegar
best lætur skilur eitthvað eftir. En
oft reynir á þolinmæði lesandans
og stundum er of langt gengið.
Lítill texti á síðu, jafnvel eitt orð
þjónar þeim tilgangi að vekja viss
hughrif, leggja áherslu á hið smáa
og stundum myndræna. Aftur á
móti verð ég að segja að mér þóttu
mest sannfærandi þau ljóð í bókinni
sem að vissu marki geta kallast
mælsk, þeir textar þar sem skáldinu
virðist mest niðri fyrir.
í þessum Ijóðum eru vissulega
hlutar sem varla geta kallast annað
en bull, skáldið þekkir ekki takmörk
sín og lætur móðan mása. En innan
um og saman við eru heillegir text-
ar eins og til dæmis syntax error:
maðurinn fóðrar
himininn veggjuðum orðum
hleður sér virki
úr tilhöggnum hugboðum
lagfærir þéttir
með nýjustu forritum
hefur þau gömlu í eldinn
Isak Harðarson
læsir að sér æ sér
tækari táknmálslyklum
náttmyrkrið úti
og heldur sig öruggan
einmitt þá streyma
um enn ólokaða rás
svefnsins víddir
sem að morgni
hann skilgreinir sjálfvirkt
sem villu
og gengur út
að kasta aðgerðum sínum
í óendanleikann
Isak Harðarson tekur mið af
heimi samtímans í túlkun sinni á
honum. Tölvur og teiknimyndafíg-
úrur og ýmsir kunnuglegir textar
úr kennslubókum og tjölmiðlum
vaða uppi. En ísak hleypir líka
Pegasusi á vit fortíðar með ýmsum
tilvísunum. Hann leitast við að
reyna á þanþol málsins og smíða
ný orð úr gömlum.
Hann grefur ekki aðeins „göng
sem liggja út úr heiminum“ heldur
inn í heiminn, þangað sem lifað er
mótsagnakenndu og ruglingslegu
lífí. Orðið er ekki morð. Það er stað-
festing á því að unnt sé að lifa lífinu
k nálægð myrkurs. Og hver veit
nema ljóð sé að loknu þessu eins
og segir í ljóðið liggur til allra 8.
JMtogttnMafeife
§ Gódan daginn!
T