Morgunblaðið - 08.12.1987, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1987
41
Bandaríkin:
Dularfullur faraldur grand-
ar hundruðum höfrunga
Engar skýringar finnast á hvað verður dýrunum að fjörtjóni
HÖFRUNGAR þurfa ekki sér-
stök stuðningssamtök sem koma
þeim á framfæri. Góðlegur svip-
ur þeirra og glaðlyndi hefur séð
þeim fyrir vinsældum. Höfrung-
ar hafa leikið í kvikmyndum og
því má segja að þeir hafi verið
sjálfkjörnir í aðalhlutverkið í
harmleiknum sem fram fór á
austurströnd Bandaríkjanna
síðastliðið sumar. Betra hefði
verið ef aðeins hefði verið um
leik að ræða en ekki blákalda
alvöru.
Á þrem mánuðum rak á land
meira en 400 höfrunga á austur-
strönd Bandaríkjanna, annað hvort
voru dýrin dauð eða að dauða kom-
in vegna innvortis og útvortis
meiðsla. Sérfræðingar um höfrunga
telja að 8.000 höfrungar hið
minnsta hafi farist. Svartsýnismenn
telja að um 50.000 hafi farist.
Hversu margir höfrungar urðu
þessum faraldri (ef um faraldur var
að ræða) að bráð verður aldrei vitað
með vissu. Ástæða þess að dýrin
fórust verður seint fullljós.
Vegna þess að dýrin rak á land
eitt og eitt í einu en ekki í torfum
veitti enginn því athygli hvað var
að gerast fyrr en um miðjan júní
að Robert Schoelkopf, fyrrum höfr-
ungatemjari, sem nú rekur miðstöð
til að bjarga strönduðum sjávardýr-
um, fór að gruna að eitthvað væri
bogið meðal höfrunganna. Hann
hafði samband við dr. James Mead
sem starfar við Smithsonian-rann-
sóknarstofnunina, þar sem staðsett
•er heimsins stærsta safn sjávar-
spendýra. í endaðan júlí hafði dr.
Mead aflað sér upplýsinga um 30
höfrunga sem höfðu farist.
Almenningur hafði einnig haft
spumir af þessu máli og var al-
menningsálitið fljótlega búið að
dæma í málinu. Úrgangur frá
sjúkrahúsum í New Jersey sem
dælt er í sjóinn var á floti við strend-
ur New Jerseys með höfrungunum.
Dagblöð ályktuðu að beint samband
væri á milli dauða höfrunganna og
úrgangsins. í júní fór hópur lækna
og tannlækna sem em á móti því
að úrgangi sé dælt óhreinsuðum í
sjóinn frá New Jersey og tóku sýni
af brúnleitri froðunni í fjörunni. I
ljós kom að f froðunni var mikið
af bakteríum af tegundinni Vibrio.
Vitað var að höfrungarnir voru
einnig smitaðir af þessari bakteríu.
11. júlí fengu um 50 manns of-
næmiseinkenni og andþrengsli af
að synda { sjónum í grennd við New
Jersey. Samtök lungnasjúklinga í
fylkinu kenndu loftmengun um. í
ljós kom við rannsókn að lungu
margra höfmnganna vom sködduð.
Þessar staðreyndir gefa það sterk-
lega til kynna að samband sé á
millí úrgangsins og dauða höfmng-
anna.
Síðla júlímánaðar var hafin
skipulögð rannsókn á höfrungunum
undir stjóm dr. Joseph Geraci.
Bæði vom rannsökuð dýr sem rekið
hafði á land og lifandi höfmngar.
I rannsókninni tóku þátt 34 sér-
fræðingar frá 19 háskólum og
rannsóknarstofnunum. Við kmfn-
ingar á höfrungunum kom í ljós að
flest dýrin sem rekið hafði á land
höfðu látið lífið af völdum sjúk-
dóma. Dánarorsakir vom allt frá
fleiðmm á húð til lugnabólgu og
heilablóðfalls. Flest dýrin vom smit-
uð af bakteríum sem heilbrigð dýr
láta sér fátt um finnast. Sömu bakt-
eríur fundust í dýmm sem vom
lifandi.
Ekkert óvenjulegt eða sérkenni-
legt var sameiginlegt þeim dýmm
sem rekið hafði á land og því velta
menn því fyrir sér hvað hafi gert
dýrin svo veik fyrir að þessar bakt-
eríur sem fundust bæði á lifandi
höfmngum og þeim sem rak á land
urðu þeim að fjörtjóni?
Sníkjudýr þurrka sjaldnast út
þær dýrategundir sem hýsa þær,
með því væm þær að útrýma sjálf-
um sér. Ef hýsillinn er einangraður
eða ef sýkillinn getur fundið sér
samastað með öðmm dýrategund-
um þaðan sem hann getur gert
aðsúg að fyrri tegundinni getur
sjúkdómur af völdum sníkjudýra
útrýmt heilli dýrategund. Sjávar-
mengun getur hjálpað til við að
útrýma dýrategundum með því að
gera dýrin veikari fyrir en elia. En
sú staðreynd að dýr dóu meðfram
allri austurströndinni gerir það ólík-
legt að eingöngu mengun hafi
valdið því að höfmngarnir dóu.
Allt hefur verið gert til að reyna
að varpa ljósi á dauða höfmng-
anna. Leiðangrar á sjó leituðu að
hræjum á hafi úti en fundu engin,
gervihnattamyndir vom skoðaðar
til að athuga hvort veðurskilyrði
hefðu verið sérkennileg og gætu
hafa haft áhrif á dýrin. Flugvélar
vom notaðar til að leitá að dýmm
og athuga hegðun þeirra. Allt virt-
ist í lagi. Það eina sem hefur breyst
á síðusta ári var að holræsi vom
færð. Farið var að dæla úrgangi
lengra út í sjó.
Dr. Geraci sem stjómaði rann-
sókninni heldur að það geti liðið
mörg ár áður en tekst að finna
hvað olli dauða höfmnganna. Hvað
sem verður er eitt víst, að það sem
er jákvætt er að upplýsingum og
þekkingu um höfmnga hefur verið
safnað. Nú em til nákvæmar upp-
lýsingar um líf og lífsskilyrði
höfmnga við austurströnd Banda-
ríkjanna og ef heppnin er með þeim
þá verða það vonandi ekki ítarleg-
ustu gögn um útdauða tegund sem
til em.
Þýtt úr Economist
BUBBI: DOGUN
í fyrra útnefndu gagnrýnendur
„Frelsi til sölu“ meö Bubba
Morthens bestu íslensku plötu
allra tíma. Dögun þykir ekki síðri.
„ Besta plata Bubba hingað til".
Á.M. Mbl.
„Skotheld skifa, hvort sem litið
erá laga smfðar, útsetningareða
annað" ÞJ. V. DV.
„ Ljóst er að Bubba hefur tekist að
gera ptötu sem að mínu mati er
betrien „Frelsið". G.S. HP.
Geisladiskurinn meö Ðögun kom
út 30. nóv. /"''nijhi.f'N.
Stórkostlegur / /H*1 \
hljómur, sem ' 0
nýtur sín full- l )) Q
komlega á CD. V Hwf ,
MEGAS:
LOFTMYND
Loftmynd er ein skemmtileg-
asta og vandaðasta plata
Megasar til þessa. Á Loftmynd
smella textar, tónlist og út-
setningar saman og mynda
frábæra heild. Þetta er skífa
sem þú mátt ekki missa af.
Geisladiskurinn með Loft-
mynd kom út
/ , \ 30. nóvember.
' Á gelsladisk-
C ) inum eru að
V /flnnaBwlð-
V bótarlög.
THE SMITHS - STRANQEWAYS
HEREWECOME:
Smiths enda ferilinn jafn
glæsílega og þeir hófu hann.
Fyrsta breiöskífa þeirra þykir
með bestu frumburðum rokk-
sögunnar og Önnur eins
grafskrift og STRANGEWAYS
er vandfundin. Mest selda
plata þeirra til þessa.
Einnigtilágeisladiski.
ÍSLENSKAR PLÖTUR
Bubbi - Frelsi til sölu
Bubbi - Blús fyrir Rikka
Bubbi - Kona
Bjarni T ryggva - önnur veröid
Gaui-Gaui
Grafík - Leyndarmál
Gildran-Huldumenn
HörðurTorfason - Hugflæði
Hremming Smartans
Megas -1 góðri trú
Rikshaw-Rikshaw
Sykurmolar - Birthday
Sykurmolar - Cold Sweat
S.H. Draumur
- Drap mann með skóflu 7"
Lög Jóns Múla
Geiri Sæm - Fillinn
Rfó trió - Á þjóðlegum nótum
Rauðir fletir
- Minn stærsti draumur
Magnús Þór Sigmundsson
- Ég ætla að syngja
Greifarnlr - Dúbl í horn
Solid Silver - Solid Silver
Módel - Módel
Bergþóra - (seinna lagi
Reynir Jónasson
Flass
Hinsegin blús
Snarl 2
Hvít er borg og bær
Clannad - Sirius
L. Cole and the Commotions
- Mainstream
Cabaret Voltaire - Coda
The Cure - Kiss Me..
Cock Robin - After here...
Bryan Ferry - Béte Noire
Decon Blue - Raintown
T.T. D’Arby - The Hardline
Van Morrisson
- Poetic Champions Compose
Pretenders - The Singles
Swans - Children of God
Skin - Blood, Woman. Roses
D. Sytvian - Secrets of the Beehive
B. Springsteen - Tunnel of Love
Sonic Youth-Sister
Schooly D - Saturday Night
REM - Documents
The Young Gods - T.Y.G.
Tom Waits - FranksWild Years
Steve Winwood - Best of
M. Jagger - Primitive Cool
PIL-Happy
Miriacle Legion - Surprise
The Jesus & Mart Chain
-Darklands
Pink Floyd - A Momentary
Pet Shop Boys - Actually
Michael Jackson - Bad
INXS-Kick
Guadal Canal Diary - 2x4
Annie Anxiety Bandez - Jackamo
Triffins-Calenture
10EWAYS,HEREWEC0I
NYTT
Cramps - Live
Creedens Clearwater R. -
Cronicles 1 og 2. CD.
Textonqs - Cedar Creek
The Dead Milkman - Bucky Fellini
Mojo Nixton - Bo-Day-Shus
Head - Snog on the Rocks
The Bambi Slam - Is
Eigum jafnframt fyrirliggjandi
fjölbmytt úrval af bluas, rock 'n '■
role, soul.jazz, tónlistarbókum
o. fl., o.fl.
SENDUM í PÓSTKRÖFU SAM-
DÆGURS.
NEW 0RDER - SUBSTANCE:
Tvöfalt albúm með sögu New
Order frá upphafi til dagsins
í dag. Inniheldur m.a. Blue
Monday, The Perfect Kiss og
True Faith. Mörg laganna hafa
aðeins komiö út á 12". Sann-
kallaðurgæðagripur.
Einnig tilágeisiadiski.
GÆÐATONUSTA
GÓÐUM STAD“,
DEPECHE M0DE
- MUSIC FOR THE MASSES:
Besta plata gæðapopparanna
í Depeche Mode til þessa.
Music for the Masses upp-
fyllir ailar þær kröfur sem til
hennarvoru gerðar.
Einnig tilágeisladiski.
OtPíCHE M0DE
gramm
Laugaveg 17. Sími: 12040.
SYKURMOLARNIR-
BIRTHDAY CD
Fyrsta íslenska CD-smáskífan,
Inniheldur m.a. nýtt lag með
Sykurmolunum, Motorcrash.
Forsala aðgöngumiða að tónleikum Bubba í
Íslensku óperunni 11. og 12. des. er hafin.