Morgunblaðið - 08.12.1987, Page 45

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1987
45
Samkomulagið um hallalaus fjárlög:
Viðleitni til að
lækka verðbólgu, við-
skiptahalla og vexti
- segir Þoi*steinn Pálsson forsætisráðherra
„ÞAÐ HEFUR gífurlega mikla þýðingu varðandi þróun efnahags-
mála á næsta ári að samkomulag náðist í rikisstjórninni um helgina
varðandi gjaldaliði fjárlaga og hallalaus fjárlög i þeirri stöðu sem
þjóðarbúið er nú í,“ sagði Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra í sam-
tali við Morgunblaöið, „og þetta samkomulag undirstrikar viðleitni
ríkisstjórnarinnar til þess að draga úr verðbólgu, lækka viðskipta-
lialla og ná niður vöxtum".
„Fjárlagafrumvarpið er nú til
meðferðar hjá fjárveitinganefnd,
sem er að fjalla um þ.'-ð með eðlileg-
um hætti,“ sagði Þon teinn Pálsson,
„en ríkisstjómin hefur tekið afstöðu
til nokkurra atriða. Nefna má aukin
fjárframlög til stofnkostnaðar í
skólum, sjúkrahúsum, höfnum og
samgöngumálum. Rétt er að geta
þess að ríkisstjórnin ákvað sérstaka
úrlausn á framlögum til íþróttafé-
laga og þó að gert sé ráð fyrir því
að flytja verkefnin til sveitarfélaga,
er gert ráð fyrir því að ríkið haldi
áfram stuðningi við íþróttafélögin
og ríkisstjórnin hefur gert tillögu
um að íþróttanefnd ríkisins verði
falið að gera tillögur um skiptingu
þess §ár. Þá náðist samkomulag
um það að Kvikmyndasjóður fái
sérstaka úrlausn. Fallist var á til-
lögur um meðferð landbúnaðarmála
þar sem ákveðið var að afla láns-
ij'ár til þess að greiða bætur vegna
riðuniðurskurðar, en það lán kemur
til endurgreiðslu á fjárlögum í byij-
un næsta árs. Fallist var á þá liði
sem nefnd stjórnarflokkanna hafði
gert að tillögu sinni, auk smávægi-
legrar viðbótar, en jafnframt er
Þorsteinn Pálsson
gert ráð fyrir að fjárveitinganefnd
meti sjálfstætt stöðu áburðarverk-
smiðjunnar.
Til þess að ná markmiðinu um
rekstrarhallalaust íjárlagafrum-
varp varð að auka útgjöld um
nokkur hundruð jnilljónir króna, en
með endurskoðun tekjuáætlunar á
að vera hægt að mæta þeim útgjöld-
um. Þegar frumvarpið var lagt fram
var ágreiningur ljós t.d. varðandi
landbúnaðarmálin og auk þess er
það venja að ríkisstjórnin taki af-
stöðu til stofnkostnaðarframlaga."
Samkomulag ríkisstjórnarinnar
Gjaldahlið fjár-
lagafrumvarps hækk-
aði um milljarð
RÍKISSTJÓRNIN náði sam-
komulagi um meginmál
gjaldahliðar fjárlagafrum-
varpsins á fundi á sunnudag.
Þar voru nokkur ágreinings-
efni leyst, m.a. varðandi
landbúnaðarkafla frumvarps-
ins sem landbúnaðarráðherra
hafði gert fyrirvara við.
Fjármálaráðuneytið lét eftir-
farandi frá sér fara eftir ríkis-
stjómarfundinn:
1. Sú meginstefna er ítrekuð
að fjárlög fyrir árið 1988 verði
afgreidd án halla. Með hliðsjón
af lauslegri endurskoðun tekjuá-
ætlunar íjárlaga og ákvörðunum
um breytingar á tekjuöflun ríkis-
sjóðs, má hækkun á útgjaldalið
frumvarpsins, önnur en sú er
hlýst af aðgerðum til tekjujöfn-
unar vegna breytinga á tollskrá,
vörugjöldum og söluskatti ekki
fara fram úr einum milljarði
króna frá sem upphaflega var
lagt til.
2. Ríkisstjómin hefur fyrir sitt
leyti samþykkt hækkun á nokkr-
um fjárlagaliðum sem hér grein-
ir: Framlög til lándbúnaðarmála
300 mkr., breytingar vegna
breyttrar verkaskiptingar ríkis
og sveitarfélaga. Hækkun fram-
lags til Jöfnunarsjóðs sveitarfé-
laga af söluskatti 100 mkr.,
framlög til íþróttafélaga, sérs-
takt framlag 5 mkr., framlög til
ýmissa verkefna 128 mkr.,
hækkanir í meðfömm Qárveit-
inganefndar 457 mkr. Samtals
1.000 mkr.
3. Þá lagði fjármálaráðherra
fram fjármögnunartillögu til
fjögurra ára tii að ljúka smíði
þjóðarbókhlöðu, sem mennta-
málaráðherra hefur til skoðunar.
Stjórnin ráðstafar 543 millj-
ónum og fjárveitinganefnd 457
JÓN Baldvin Hannibalsson fjármálaráðherra segir að á tímabili
hafi litið svo út sem ekki næðist það markmið ríkisstjómarinnar að
leggja fram hallalaus fjárlög, bæði vegna ágreinings um tekju og
gjaldahlið fjárlagafrumvarpsins. Samkomulag náðist þó í ríkisstjórn
gjaldahlið fmmvarpsins á sunnudag þar sem samþykkt var að auka
útgjöldin um 1 milljarð, þar af ráðstafaði ríkisstjórnin 543 milljónum
en gert er ráð fyrir að fjárveitingarnefnd hafi 457 milljónir til ráð-
stöfunar. Markmið stjórnarinnar um hallalaus fjárlög er óbreytt en
niðurstöðutölurnar hafa hækkað úr 59,6 milljörðum í 62,7 milljarða.
í samtali við Morgunblaðið sagði
Jón Baldvin Hannibalsson að veru-
lega hefði verið dregið úr fjárkröfum
einstakra fagráðherra með þessu
samkomulagi. „Það er rétt að ég hef
gagnrýnt það óvægilega að ríkis-
stjóm sem tekur ákvörðun að leggja
fram fjárlagafrumvarp án halla, og
hefur þar með vísað á bug fjölmörg-
un beiðnum einstakra fagráðuneyta
um útgjaldaauka, skuli nokkrum vik-
um síðar leggja fyrír fjárveitinga-
nefnd sömu beiðnir og áður hafði
verið hafnað,“ sagði Jón Baldvin. „Á
tímabili leit út fyrir að markmið um
hallalaus fjárlög næðust ekki. Menn
voru famir að nefna tölur um út-
gjaldabeiðnir frá einstökum fagráðu-
neytum upp á 2 milljarða króna og
það var talað um að erindi til fjárveit-
inganefndar næmu alls um 5,6
milljörðum. Stjómin varð auðvitað
að taka á þessu máli fyrir aðra um-
ræðu íjárlaga í næstu viku.
Á sunnudag klukkan 3 áttum við
formenn samstarfsflokkanna með
okkur fund og inn á þann fund lagði
ég fram tillögu um hvemig ríkis-
stjómin reyndi að ljúka fjárlagadæm-
inu fyrir aðra umræðu. Niðurstaðan
varð sú að samkomulag tókst með
smávægilgeum breytingum á grund-
velli þessara tillagna,“ sagði Jón
Baldvin.
Svigrúm 1 milljarður
Jón Baldvin sagði að í samkomu-
laginu fælist að ríkisstjómin áréttar
það meginstefnumið sitt að fjárlög
skuli vera hallalaus. í öðru lagi var
það mat stjómarinnar að svigrúm til
aukinna útgjalda sé um 1 milljarður
króna sem kemur til af endurmati á
tekjuáætlun sem aðallega ræðst af
aukinni veltu og einnig í kjölfar
ákvarðana um endurskipulagningu
tolla, vörugjalds og söluskatts en
talin er ástæða til að ætla að skatta-
skil í nýja kerfinu verði betri og
öruggari og er það metið upp á 400
milljónir.
í þriðja lagi felst í þessu lausn á
ágreihingsmálum í sambandi við
landbúnaðinn þannig að útgjöld þar
hækka um 300 milljónir á fjárlögum.
Jón Baldvin sagði þetta í samræmi
við niðurstöðu meirihluta nefndar
sem fjallaði um landbúnaðarkafla
fjárlaga. Stærstur hluti þessa út-
gjaldaauka er vegna skuldbindinga
ríkissjóðs samkvæmt búvörulögum
og samningum, aðallega vegna riðu-
veikibóta um 145 milljónir, og vegna
útflutningsbóta um 63 milljónir cg
varð aðallega vegna þess að upplýs-
ingar um forsendur voru breyttar frá
fyirlagagerð.
Heimilað lán til
riðuveikibóta
Landbúnaðarráðherra hafði sett
fram kröfu um að staðið yrði við
samning um útborgun riðuveikibóta
þessa árs fyrir 15. desember. „Niður-
staðan var sú að Framleiðsluráði
landbúnaðarins var heimilað að leita
eftir lántöku til að flýta greiðslu á
þessun fjármunum um nokkrar vikur
ef ráðið nýtur trausts til þess hjá
lánastofnunum. Ég fyrir mitt leyti
sagðist ekki myndu amast við því
þótt ég teldi það þarflaust. Fjármála-
ráðuneytið hefur hvergi skuldbundið
sig til að inna þessar greiðslur af
hendi miðað við þessa dagsetningu,"
sagði Jón Baldvin.
„Þeir bændur sem stóðu fyrir nið-
urskurði á riðuveiku fé, alls 28.000
skepnum, fengu auðvitað greitt inn-
an ramma síns fullvirðisréttar fyrir
afurðir í haust. Ríkið hefur einnig
skuldbundið sig til að greiða bús-
stofnstjón en ekki á sama tíma og
fialddagi er á staðgreiðslu afurða.
g lít því ekki á þetta sem stórmál
en þessi framlög verða innt af hendi
í upphafi næsta árs.
Það er ástæða til að staldra við
þá staðreynd að niðurskurður á
40.000 riðuveikum ám kosta ríkis-
sjóð 700 milljónir króna brúttó þótt
menn geri sér vonir um að talan
verði eitthvað lægri nettó vegna þess
að aðrar skuldbindingar, ma. vegna
birgðahalds og útflutningsbóta, verði
eitthvað lægri," sagði fjármálaráð-
. herra.
Jón Baidvin sagði síðan að í fjórða
lagi hefði verið staðfest í samkomu-
laginu að sveitarfélögin fengju
bættan að fullu kostnaðarauka sinn
vegna tilfærslu verkefna til þeirra.
Þetta framlag nemur 100 milljónum.
I fimmta lagi var ákveðið að hafa á
fjárlögum sérstakan lið sem er fram-
lag til íþróttahúsabygginga, og loks
var um að ræða ýmsar aðrar leiðrétt-
ingar. Þar var meðal annars innifalin
breyting á framlag til vegamála sem
hækkar í 2,9 milljárða úr 2,85 millj-
örðum. 20 milljónum hefur þegar
verið varið til framkvæmda við jarð-
gangnagerð í Ólafsfjarðarmúla.
Einnig varð samkomulag um það,
að áður en vegaáætlun verði lögð
fyrir þing, verði tekjur af mörkuðum
tekjustofnum til vegamála, þe.
bensíngjalds, teknar til endurmats
sem kann að þýða hækkun fram-
laga. Samtals var útgjaldaaukinn
sem ríkisstjórnin ráðstafaði 543
milljónir króna og eru þá eftir til
skiptanna á vegum fjárveitinga-
nefndar 457 milljónir króna.
Lausn á deilum um
Þjóðarbókhlöðu
Fjármálaráðherra gerði síðan til-
lögu um lausn á þeim deilum sem
verið hafa uppi vegna framlags til
Þjóðarbókhlöðu. Sú tillaga gerir ekki
ráð fyrir hækkun á fjárveitingu á
'árinu 1988 en lögð voru fram drög
um 4ra ára áætlun á lúkningu á
framkvæmdum við bygginguna Þar
er gert ráð fyrir að framkvæmdir
standi yfir á árinu 1988-91 sem felur
í sér verulega aukningu Qárveitingu
árlega frá og með 1989 eða úr 50
milljónum króna í 125 milljónir. Jón
sagði að þessi tillaga væri til athug-
unar hjá menntamálaráðherra og að
hann gerði sér góðar vonir um að
samkomulag geti tekist á þessum
nótum.
Við láaðekki
næðist samkomulag
Jón Baldvin var síðan spurður
hvað hefði orðið til þess að höggva
á hnútinn sem kominn var í ríkis-
stjóminni á afgreiðslu tekjuöflunar-
hliðar fjárlagafrumvarpsins, og varð
til þess að nýjar tillögur voru unnar
á mjög skömmum tíma. Jón Baldvin
sagði það ekki rétt að þetta hefði
verið unnið á örskömmum tíma held-
ur hefði verið í vinnslu lengi.
„Vinnuhópamir sem áttu að endur-
skoða skattakerfi og tekjustofna
rikisins hófu sín störf í ágústmán-
uði. Hitt er svo annað mál að þetta
er gríðarlega mikið verk og mæðir
á ákaflega fáum. í fjármálaráðuneyt-
inu hafa aðeins 4-5 menn unnið að
þessum undirbúningi, að vísu dag
og nótt, frá því í september. Þeir
höfðu jafnframt það verkefni að
smíða frumvörp til fjárlaga og láns-
fjárlaga. Skýringin á þvi að tíma-
áætlunin hefur farið úr skorðum er
tvíþætt, annarsvegar þetta mikla
vinnuálag og hinsvegar vafðist það
nokkuð fyrir ríkisstjóminni og sam-
starfsflokkunum að verða sammála
um útfærslu á dæminu um tolla,
vörugjald og söluskatt.
I fyrri viku leit út fyrir að ekki
myndi takast að ná slíku samkomu-
lagi en það tókst þó á seinustu
stundu. Það sem einkum stóð í mönn-
um var sú staðreynd að hækkun á
hefðbundnum landbúnaðarafurðum
úr 0% söluskatti í 22-23% skatt án
frekari hliðarráðstafana þótti of stór-
tæk breyting í einu stökki, enda voru
það áform ríkisstjórnarinnar að taka
þetta í áföngum.
Fleira kom til. Það eru ótal mörg
álitamál í sambandi við endurskoðun
tolla og mat á öryggi þessara tekju-
stofna í innheimtu. Tillögumar höfðu
lengst af verið unnar á þeim grund-
velli að þessi uppstokkun færi fram
á tollakerfínu sem felur í sér gríðar-
lega lækkun hæstu tolla úr 80% í
30%, afnám tolla af matvælum og
endanlegt afnám tolla af aðföngum
íslensks iðnaðar. Um það var í sjálfu
sér ekki ágreiningur heldur um það
hvort þetta ætti að gera í áföngum,
hvort halda ætti vemdartollum í
sumum tilvikum og hvort ætti að
hafa samræmdan ytri toll hvað varð-
ar innflutning frá löndum utan við
EFTA og EB.
Eins voru ýmsar efasemdir um
öryggi vörugjalda en þeim mun fleiri
og smærri sem gjaldendur eru, þeim
mun meira öryggisleysi verður í inn-
heimtu, svipað og er í söluskattskerf-
inu. Einnig kom upp spuming um
manneldisstefnu og hvort hún ætti
að birtast mönnum í tollum og vöru-
gjöldum og sérstök álög ættu að
koma á þann vaming sem sumum
landsfeðrum finnst vera óhollusta,
td. sælgæti, sykur, kaffí, te, og fleira.
Þegar við borð lá, í tímahrakinu
sem orðið var, að ekki næðist sam-
komulag, var það niðurstaðan eftir
nokkuð heitar umræður í ríkisstjóm
og eins eftir viðræðufund formanna
flokkanna þar sem fjarri fór að sam-
komulag næðist, þá sátum við hér í
fjármálarðuneytinu í nærri sólar-
hring til þess að draga saman
niðurstöður þessara umræðna og til
að leggja fram tilögur sem tækju
tillit til þeirra ágreiningsefna og sér-
Jón Baldvin Hannibalsson
sjónarmiða sem komu fram hjá
flokkunum. Það tókst og málið small
saman.
Tillögnr iðnrekenda
hjuggn á hnútinn
Það er rétt að geta þess að við
tókum þann kost að gefa fulltrúum
atvinnulífsins kost á að vera með í
ráðum um margvísleg atriði. Þeir
fengu ráðrúm að fara yfir tollskrána
á vinnslustigi. Þetta sparaði mikinn
tíma og gerði mikið gagn því auðvit-
að komu fram margar þarfar
ábendingar um framkvæmdaatriði.
Þetta á við jafnt um fulltrúa iðnaðar
og verslunar og það er ekkert laun-
ungarmál að margar af tillögunum,
sem talsmenn Félags íslenskra iðn-
rekenda komu á framfæri, voru
gagnlegar og áttu verulegan þátt í
því að koma málinu í þann búning
að samkomulag gæti tekist. Það að
auki er það ekkert launungarmál að
ýmsir úr röðum iðnrekenda attu góð-
an þátt í því að skapa samstöðu innan
þingflokks Sjálfstæðisflokksins um •
málið," sagði Jón Baldvin.
Hann viðurkenndi síðan að fjár-
málaráðuneytið væri komið í tíma-
hrak með þessi mál sem þarf að
afgreiða fyrir jólaleyfí þingmanna.
Alls eru 13 frumvörp sem tengjast
breytingum á tekjuöflunarkerfí ríkis-
sjóðs og þarf að afgreiða í tengslum
við fjárlagafrumvarpið.
„Eg viðurkenni það fúslega að það
er slæmt að þurfa að leggja jafn
mörg stór og veigamikil mál fyrir
Alþingi á jafn stuttum tíma. í raun
og veru þarf að biðja Alþingi velvirð-
ingar á því en ég vísa samt sem -I
áður til þeirrar lífsreynslu íslendinga
að stundum þarf að vinna stór og
þýðingarmikil verk eins og þau ber
að og í mikilli töm. Því eru Islending-
ar vanir og vonandi er Alþir.gi tilbúið
eins og aðrir til að leggja á sig mikla
vinnu eins og við höfum verið að
gera í þessu máli,“ sagði Jón Bald-
vin Hannibaísson. t