Morgunblaðið - 31.03.1988, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1988
„Held að réttlæt-
ið sigri að lokum“

Donald Woods fyrir framan Laugarásbíó.
Morgunblaðiö/Árni Sæberg
- segir Donald Woods, önnur aðalsögu-
hetjan í myndinni „Hróp á frelsi“
ÞESSA dagana er verið að sýna
í Laugarásbíói i Reykjavík
kvikmyndina „Hróp á frelsi“
sem Bretinn Richard Atten-
borough leikstýrir. Myndin sem
er sannsöguleg gerist í Suður-
Afríku. Hún sýnir baráttu
blökkumannaleiðtogans Steph-
ens Biko fyrir réttindum kyn-
þáttar síns. Hin aðalsöguhetjan
er blaðamaðurinn Donald
Woods, en afstaða hans til
stjórnvalda og frelsishreyfing-
ar svartra breytist eftir að
hann kynnist Biko. Þegar Biko
lætur lífið í fangelsi eftir mis-
þyrmingar yfirvalda ákveður
Woods að sanna fyrir umheim-
inum hvernig dauða hans bar
að. Woods verður þá fyrir of-
sóknum stjómarinnar og er
bannfærður. Hann ákveður að
flýja land með fjölskyldu sinni
meðal annars til þess að koma
handriti að bók um Biko á
framfæri. Myndin „Hróp á
frelsi“ er gerð eftir sögu Woods
en hann var sjálfur viðstaddur
frumsýningu myndarinnar hér
á landi. Bláðamaður Morgun-
blaðsins átti stutt spjall við
Woods eftir að hafa séð mynd-
ina og hrifist mjög af henni.
— Sú spuming sem vaknar
fyrst eftir að hafa séð „Hróp á
frelsi" er hvað hafi orðið um vini
þína í S-Afríku eftir að þú flýðir
land?
Ekkja Bikos er vel á sig komin,
hún er hjúkrunarkona og býr í
sama húsi og áður. Frú Ramph-
ela, læknirinn sem kom á ritstjóm
blaðsins og kom mér í samband
við Steve Biko var sett í fímm ára
bann. Hún varð að halda sig í
norðurhluta landsins. Banninu
hefur verið aflétt og nú starfar
hún við háskólann í Höfðaborg.
Enginn vina minna sem hjálpuðu
mér við flóttann var handtekinn
eða yfírheyrður. Yfírvöld komust
ekki að því hvemig flóttinn átti
sér stað. Evelyn, þjónustustúlkan
okkar, býr í sama bænum með
bamabami sínu. Hún kom til okk-
ar í London í fyrra og sá mynd-
ina. Hún þjáist af ofnæmi en er
vel á sig komin að öðru leyti.
Enn í banni
— Hver er staða þín í Suður-
Afnku sem stendur?
Ég er í útlegð frá Suður-
Afríku. Búið er að endumýja bann
mitt í þriðja skipti. Þau áhrif sem
það hefur eru að ekki má gefa
út verk mín eða vitna i þau. Mynd-
in hefur ekki verið sýnd í Suður-
Afríku. Stjómvöld gáfu í skyn í
upphafi að myndin yrði sýnd en
annað kom á daginn.
— Hvað hefurðu haft fyrir
stafni í Englandi síðan þú komst
þangað?
Undanfarin tíu ár hef ég gefið
út 6 bækur, skrifað í blöð og kom-
ið fram í útvarpi og sjónvarpi,
haldið fyrirlestra, sem sagt hitt
og þetta. Myndin „Hróp á frelsi"
er byggð á tveimur fyrstu bókum
mínum, „Biko“ og „Asking for
Trouble“. Síðan hef ég gefið út
bækumar „Black and White",
„Apartheid for Beginners",
„South-African Dispatches" og að
lokum bók um gerð myndarinnar
„Hróp á frelsi".
- — Hvemig hefur flölskyldunni
gengið að koma sér fyrir í hinum
nýju heimkynnum?
Mjög vel, það tók bömin eitt
til tvö ár að venjast skólakerfinu
sem er öðruvísi en í Suður-Afríku.
Svo eignuðust þau vini og vönd-
ust nýjum aðstæðum. Konan mín
starfar sem blaðamaður.
— Hvemig var samstarfinu við
Richard Attenborough háttað?
Ég og fjölskylda mín tókum
þátt í gerð myndarinnar frá upp-
hafí. Við hjálpuðum til við Ieitina
að heppilegum tökustöðum og
samstarfíð við Attenborough var
náið allan tímann til þess að
tryggja að myndin yrði trúverðug.
Að vísu völdum við ekki leikar-
ana, segir Donald og hlær, Atten-
borough gerði það, en ég er
ánægður með valið.
— Hvemig er að sjá brot úr
ævi sinni í kvikmynd?
Undarlegt, mjög undarlegt.
Það er mjög sérstök tilfínning að
endurlifa atburðina á þennan hátt.
En það er líka þægilegt að geta
setið í mjúku bíósæti og lifað at-
burðina á ný.
— Hvemig stendur á því í
myndinni að fréttin af flótta
þínum til Lesotho er send til Suð-
ur-Afríku áður en þú og fjölskylda
þín náði að fljúga til Botswana?
í raun var það þannig að frétta-
maður á staðnum sá til mín á
hádegi á nýársdag og sendi frétt-
ina yfír. En í myndinni er aðeins
vikið frá þessu til að halda þræðin-
um. En satt er að verðimir fyrir
utan húsið fréttu af flóttanum í
gegnum útvarpið eins og fram
kemur í mjmdinni.
Ritskoðunin alger
— Hvernig er nú komið fyrir
dagblaðinu þínu, East London
Daily Dispatch, sem þú ritstýrðir?
Það er orðið mjög íhaldssamt.
Það ögrar ekki stjómvöldum og
íhaldssemi í þessu sambandi
merkir að útgefendumir eru mjög
varkárir og þegja yfír því sem
máli skiptir. Staða fjölmiðla í
landinu er mjög slæm. Hún er
verri en fyrir tíu árum. Ritskoðun-
in er. alger. Fyrir tíu árum var
þó hægt að segja múkk en ekki
núna.
— Hvemig hefur myndinni
verið tekið frá því hún var fmm-
sýnd í nóvember?
Mjög vel, þó varð ég fyrir
nokkrum vonbrigðum með við-
tökumar í Bandaríkjunum. Mynd-
in hefur stutt baráttuna gegn
aðskilnaðarstefnunni. Margir
segja jafnvel að þeir hafi vaknað
til vitundar um ástandið eftir að
hafa séð myndina. Suður-Afríku-
stjóm reynir að koma óorði á
myndina. Til dæmis segir hún að
lögreglumennimir sem skutu á
bömin í Soweto hafí verið svartir
en það er þvættingur. Þetta voru
hvítir lögreglumenn.
— Desmond Tutu, erkibiskup í
Suður-Afríku og handhafí friðar-
verðlauna Nóbels, segir í nýlegri
grein að stjómin sé að breyta
landinu í auðn líkt og í Líbanon.
Ert þú einnig svo svartsýnn eða
ætti ég að segja raunsær?
Ég er svartsýnn hvað nánustu
framtíð Suður-Afríku snertir en
bjartsýnn þegar til lengri tíma er
litið. Ég held að réttlætið sigri
að lokum eins og Biko sagði einn-
ig-
— Hvemig getur fólk í öðmm
löndum haft áhrif á ástandið í
Suður-Afríku?
Ég er fylgjandi öllum tiltækum
ráðum eins og til dæmisefnahags-
legum refsiaðgerðum. Ég er einn-
ig hlynntur því að Suður-Afríku
sé útskúfað úr íþróttakeppni. Arið
1977 var ég sendur á þing Al-
þjóðaskáksambandsins til þess að
reyna að koma í veg fyrir að
Suður-Afríka yrði rekin úr sam-
bandinu. En atburðir þess árs
breyttu viðþorfum mínum gjör-
samlega. Ég fór fyrir suður-
afrísku sendinefndinni og við það
tækifæri kynntist ég Friðrik 01-
afssyni. Sjálfur er ég forfallinn
skákáhugamaður.
Ofbeldi er eina
úrræði fólks
— Er rétt að draga þann lær-
dóm af myndinni að vilji maður
sem hvítur maður og þar af leið-
andi hluti forréttindastéttarinnar
breyta einhveiju í Suður-Afríku
þá.verði maður að vera reiðubúinn
að sæta ofsóknum og jafnvel flýja
land?
Til em hvítir menn í Suður-
Afríku sem láta í sér heyra án
þess að þurfa að gjalda fyrir það.
Ég myndi frekar segja að hvort
sem maður er hvítur eða svartur
þá er ástandið svo óeðlilegt að
ekki er hægt að hafa áhrif á það
á friðsamlegan hátt. Fyrir
skemmstu vom bönnuð 17 frið-
samleg samtök svartra manna.
Það er ómögulegt að gera nokkuð
sem máli skiptir án þess að beita
ofbeldi. Fólk á ekki annarra kosta
völ.
— Cyril Ramaphosa, leiðtogi
námuverkamanna . . .
Hann er vænsti maður, skýtur
Donald Woods inn í.
— . . . segir að lýðræði komist
ekki á í Suður-Afríku nema verka-
menn nái völdum. Er bylting við-
unandi möguleiki frá þínum bæj-
ardymm séð?
Eins og ég segi, Ramaphosa
er einn mikilvægasti andstæðing-
ur stjómvalda. En ég efast um
að það- verði stétt verkamanna
sérstaklega sem rís upp. Ég held
að máttur hvítra manna eigi eftir
að þverra smám saman í kjölfar
verkfalla, skemmdarverka og
skæmhemaðar.
— En er þess nokkum tíma að
vænta að hvítir og svartir muni
búa saman f friði í Suður-Afríku?
Það er ég sannfærður um eins
og komið hefur á daginn í Zimbab-
we. Þar geisaði hræðileg styijöld
í níu ár og nú lifa menn þar í
sátt og samlyndi. Ég var í þijá
mánuði í landinu meðan á vinnslu
myndarinnar stóð. Þeim gengur
mun betur en ég bjóst við. Þegar
ástandið f Suður-Afríku er orðið
eins þá get ég snúið aftur. Ég var
hlynntur hægfara umbótum uns
mér skildist að svartir eiga engra
annarra kosta völ en að beija frá
sér. Þess vegna em frelsishreyf-
ingar þeirra réttmætar. Persónu-
lega styð ég hins vegar friðsamar
refsiaðgerðir og algera útskúfun
Suður-Afríku-stjómar.
Viðtal: Páll Þórhallsson
Nokkrir af nemendum Iðnskólans í Reykjavík af tölvubraut rýna í skjái. Morgunblaðið/RAX
Iðnskólinn:
Fyrsta útskriftin af tölvubraut
FYRSTU nemendumir af tölvu-
braut Iðnskólans í Reykjavík
munu útskrifast á vori komanda.
Nám á tölvubraut er skipulagt
sem þriggja ára nám og er það
jöfnum höndum aimennt nám og
nám i tölvugreinum.
Námið í tölvugreinum skiptist
sfðan að jöfnu milli náms f hug-
búnaði og vélbúnaði. Nemendur
læra forritun í PASCAL, C og
COBOL, en f vélbúnaðarhlutanum
er kennd almenn rafmagnsfræði og
rafeindatækni, auk námsefnis um
rökrásir og uppbyggingu tölvu-
kerfa. Hver nemandi velur síðan
lokaverkefni sem hann vinnur sjálf-
stætt í umsjón kennara.
Að námi á tölvubraut loknu eiga
nemendur að vera vel í stakk búnir
til að hafa umsjón með einkatölvum
og litlum Qölnotendakerfum.
Astæða er til að ætla að verulegur
hluti nemenda ieggi fyrir sig forrit-
un og kerfisfræði, segir í fréttatil-
kynningu frá Iðnskólanum.
íslenska stálfé-
lagið endurvakið
GrindavQc.
Undirbúningur að stofnun ís-
lenska stálfélagsins hf. á nýjan
leik er nú f fullum gangi og
stefnt að þvi að hefja söfnun
brotajáms næsta sumar. Sam-
kvæmt upplýsingum stjómar-
formanns Sorpeyðingarstöðvar
Suðurnesja, Guðmundar Kristj-
ánssonar, hafa forráðamenn
Stálfélagsins haft samband við
framkvæmdastjóra Sorpeyðing-
arstöðvarinnar og leitað eftir
samvinnu um brotajárnssöfnun.
Hreppsnefnd Vatnsleysustrand-
arhrepps hefur nýverið sam-
þykkt með skilyrðum að starf-
semi félagsins verði i húsnæði
Stálfélagsins við Kúagerði á
V atnsley suströnd.
Fram kom hjá Guðmundi Kristj-
ánssyni að Stálfélagsmenn hefðu
ýjað að því að þeir þyrftu ef til vill
að leita til sveitarfélaganna á Suð-
umesjum og fá þau til að kaupa
lítinn hlut í félaginu til að þóknast
væntanlegum fjármögnunaraðilum
sem væru íslenskir og sænskir. Nú
steftiir í algert óefni hjá Sorpeyð-
ingarstöð Suðumesja þar sem
brotajárn hleðst upp á lóð stöðvar-
innar og er nú talið að þar séu um
1500 tonn. Öll samningaumleitan
við Sindrastál um brotajámstöku
fór út um þúfur á síðasta ári.
Jón Gunnarsson sveitastjómar-
maður í Vogum sagði að hrepps-
nefnd Vatnsleysuhrepps hefði sam-
þykkt afgreiðslu byggingamefndar
hreppsins fyrir skömmu, sem hefði
failist á starfrækslu Stálfelagsins
hf. í Kúagerði að uppfylltum þeim
skilyrðum að sjónmengun yrði eng-
in, að brotamálmur verði allur
geymdur í skemmum og vinnu-
svæðið yrði bundið siitlagi. Hrepps-
nefndin undirstrikaði að hugsanleg
staðsetning stálbræðslu í hreppnum
væri háð því að fyrirtækið greiddi
opinber gjöld til sveitarsjóðs lögum
samkvæmt.
Ekki náðist í forráðamenn Stálfé-
lagsins hf. í gær. Kr. Ben.