Morgunblaðið - 24.04.1988, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1988
Bænd-
umgert
aðbúa
í blokkum
A ferð og
flugi fyrir
börnin
smá
Rúmenskir embættismenn hafa
kynnt sér áætlanir um að afmá
samtals 7.000 þorp og smala fólk-
inu saman í stórar „landbúnaðar-
og iðnaðarmiðstöðvar". Á þessum
framkvæmdum að vera lokið fyrir
næstu aldamót en andstæðingar
stjómarinnar segja, að með þeim
muni fótunum verða kippt undan
lífsháttum og menningararfleifð
rúmensku sveitanna.
Nicoiae Ceausescu forseti skýrði
fyrst frá hugmyndinni í síðasta
mánuði en samkvæmt henni á að
fækka sveitaþorpum í landinu úr
13.000 í 5 eða 6.000. í opinberri
yfírlýsingu í „Scinteia", málgagni
kommúnistaflokksins, sagði, að
stefnt væri að því að „uppræt.a
muninn á þorpi og borg og tryggja
jafna þróun allra héraða landsins".
í greinum, sem ríkisfjölmiðlamir
hafa birt eftir ýmsa embættismenn,
kemur fram, að vegna þessarar
áætlunar muni ræktarland sam-
yrkjubúanna aukast um 348.000
hektara. Verður það fengið þannig,
að bændum verður bannað að búa
í einbýlishúsi en þess í stað settir
margir saman í eina blokk. Þúsund-
ir slíkra blokka, margar tæplega
búnar hinum frumstæðustu þæg-
indum, hafa verið reistar í rúmensk-
um svejtum síðan 1968 þegar sett
voru lög um aukið landrými fyrir
samyrkjubúin.
Fjölskyldur, sem komið er fyrir
í slíkum blokkum, missa einkaskik-
ana sína, sem löngum hafa staðið
undir mestri fæðuframleiðslu
þeirra, og verða að nota sér sameig-
inlegt svæði til jarðræktar og bú-
skapar. Samkvæmt opinberum
skýrslum voru byggðar 8.300
blokkaríbúðir á síðasta ári í héruð-
unum kringum Búkarest.
„Öll áætlunin miðar að því að
uppræta þorpin og hið hefðbundna,
rúmenska fjölskyldumynstur,"
sagði Mihnea Berindei, rúmenskur
útlagi í París. Er hann talsmaður
samtaka, sem berjast fyrir auknum
manr'.réttindum í Rúmeníu, og sagði
ennfremur, að í áætlunum Ceaus-
escu væri gert ráð fyrir eyðilegg-
ingu þúsunda kirkna.
Audrey — „Prinsessan“ '53
Undir lok kvikmyndarinnar
„Roman Holiday", sem gerði Audr-
ey Hepbum að stjömu árið 1953,
snýr hún sér aftur að prinsessuhlut-
verkinu og heldur fréttamannafund
þar sem hún beinir kveðjuorðunum
til hins ástsjúka blaðamanns, Greg-
orys Pecks.
Þessi mynd var sýnd í sjónvarpi
á dögunum og það, sem mér fannst
gera þetta atriði heldur ósennilegt
og jafnvel fáránlegt, var allt að því
hundflöt aðdáun rómversku frétta-
haukanna. Á þessu fékkst þó eðlileg
skýring nú fyrir nokkmm dögum
þegar „prinsessan" hélt annan
blaðamannafund í London og hélt
okkur áheyrendum sínum eins og
dáleiddum á meðan.
Audrey Hepbum, fíngerð kona
með stór augu, sem góðlátlegum
stríðnisglampa bregður stundum
fyrir í, var nýlega skipuð sendifull-
trúi UNICEFs, bamahjálparsjóðs
Sameinuðu þjóðanna, og erindið,
sem hún átti við okkur, var að biðja
HEILSUFAR

Fyrst er að sjá hvað
stólnum sýnist
Finnst þér gaman að fara í reglu-
’ega læknisskoðun? Kannski
vildirðu heldur sitja heima og láta
kanna hvort allt sé með felldu með
því einu að þrýsta á hnapp. Þessi
lausn er hreint ekki svo fráleit því
að Secom, sem er öflugt japanskt
fyrirtæki á sviði öryggisþjónustu,
hefur nú látið útbúa „læknisstól"
sem mælir sjálfkrafa líkamsþyngd,
æðaslátt og efni í þvagi.
Makoto Iida, stjómarformaður
Secom, segir að fyrirtækið stefni að
því að setja „læknisstólinn" á mark-
aðinn í Japan á þessu ári. Upplýsing-
ar frá undrastólnum verða sendar
til greiningar í nýja tölvumiðstöð
Secom í Yokohama. Ef þær sýna
eitthvað óeðlilegt, mun „læknir
stofnunarinnar hafa símasamband
við viðkomandi sjúkling og ráðleggja
honum að fara á sjúkrahús," segir
Iida.
„Sjúkrahúsið" verður þá væntan-
lega einnig í eigu Secom. Fyrirtækið
hefur þegar komið á fót heilsugæzlu-
stöð og Iida segir að þrjátíu slíkar
verði opnaðar víðsvegar um Japan
á þessu ári.
Iida segir að skyndisókn Secom
inn í heilbrigðisþjónustuna stafí af
brennandi áhuga hans á að „skipu-
leggja heilsugæzlu og bæta sálar-
ástand fólks". Þetta framtak kynni
þó um leið að auka hagnað Secom
verulega, því að það beinist ekki síst
að rosknu fólki, sem fjölgar stöðugt
í Japan. Ekki svo að skilja, að Secom
þurfí að kvarta undan bágborinni
afkomu, því að talið er að hagnaður
fyrirtækisins á þessu ári nemi sem
svarar 2.680 milljónum króna.
í Japan fer fæðingum fækkandi
en lífslíkur fólks aukast að sama
skapi og því er talið að árið 2020
verði fólk 65 ára og eldra 24% af
japönsku þjóðinni eri núna er það
ekki nema 10%. Árlegur sjúkra-
kostnaður Japana stóreykst að sjálf-
sögðu við þessa þróun og er áætlað
að aukningin muni á hverju ári nema
um 312 milljörðum króna. Hafa
embættismenn skiljanlega þungar
áhyggjur af þessari þróun.
Iida telur, að mikið af útgjöldum
ríkisins til heilbrigðismála séu í raun
réttri óþörf. Japanskir spítalar séu
fullir af sjúklingum sem dveljist þar
að nauðsynjalausu og að eldri borg-
arar sækist beinlínis eftir því að
dveljast á spítulum sér til hressingar
og hægðarauka.
Sjúklingar þessir eru og taldir
nota lyf í of miklum mæli (ávísun á
lyf er helzta tekjulind lækna) og
liggja lengur á sjúkrahúsum en í
öðrum löndum végna þess að spítal-
amir hagnast mest á langlegusjúkl-
ingum. Sem fyrr segir ætlar Iida að
margir sjúklingar láti ekki leggja sig
á spítala til þess eins að hitta lækna,
heldum til þess að öðlast sálarró.
Hann fullyrðir að heilsugæzlu-
kerfí Secom feli í sér einskonar aft-
urhvarf til fortíðarinnar, er Japanir
reyndu að sjá um sig sjálflr á heimil-
um sínum og einungis þeir, sem
voru raunverulega veikir, fóru á
spítala og dvöldust þar yfírleitt
skamma hríð.
Helzti kostur tölvukerfis Secoms
er sá að það getur geymt allar upp-
lýsingar um sjúkling og á að geta
greint allar breytingar sem verða á
líkamsástandi hans.
Sú hætta er þó augljóslega fyrir
hendi að fólk setji of mikið traust á
þennan búnað. Iida viðurkennir og
að nytsemi „læknisstólsins" sé tak-
mörkuð við hugbúnaðinn og að hann
geti ekki greint alla þá kvilla sem
hijáir mannfólkið.
- PETER MCGILL
um framlög til sveltandi bama í
Eþíópíu.
Þeir em margir, sem hafa lýst
vonleysinu og vesöldinni, sem hijáir
suma meðbræður okkar, en að
heyra það frá Hepbum, sem um
sextugt minnir enn á sært dýr, var
einstaklega hjartnæmt. Það var
ekki áhrifaminna fyrir það, að sjálf
var hún eitt af fómarlömbum hung-
ursins og hörmunga síðari heims-
styrjaldar.
Árið 1945, þegar Hepbum var á
unglingsaldri, var hún ein þeirra,
sem nutu aðstoðar Hjálpar- og end-
urhæfingarstofnunar SÞ, en hún
var undanfari UNICEFs. Hún
fæddist í Brussel árið 1929 og var
einkabam foreldra sinna, ensk-írsks
kaupsýslumanns og hollenskrar að-
alskonu, Ellu van Heemstra barón-
essu.
Fjögurra ára gömul var hún send
í einkaskóla í Bretlandi en eftir
skilnað foreldranna fór hún aftur
til móður sinnar í Amhem í Hol-
landi sem Þjóðveijar hemámu
skömmu síðar. Hepbum sagði mér
frá því hvemig lífíð var á þessum
ámm. „Það var erfítt um mat, sér-
staklega undir það síðasta, og
ástandið var óvíða verra en þar sem
ég bjó. Eftir fyrstu framsóknina
hörfuðu Bretar aftur og við vomm
eins og í einskis manns landi. Það
var engan mat að fá og ég og
mörg önnur böm vomm illa haldin
af vannæringu."
Á blaðamannafundinum í London
talaði hún um vannæringuna og
hvaða áhrif hún hefur á böm innan
fímm ára aldurs, hvemig hún getur
markað líf þeirra alla tíð. Hún sagði
okkur frá því, sem hún hafði séð
og upplifað í Eþíópíu, í hémðunum
Tigra og Eritreu, en um þau hafði
hún farið í Herkúles-flutningaflug-
vél og annarri lítilli.
Boðskapur hennar var sá, að
fengju Eþíópíumenn hjálp nú í þess-
um mestu þurrkum frá 1984, gætu
... ogr 35 árum síðar.
þeir og vildu hjálpa sér sjálfir.
Embættismenn í Eþíópíu hafa
viðurkennt, að mikil mistök hafi átt
sér stað þegar fólk var flutt frá
hungursvæðunum til nýrra heim-
kynna. „Þeir sögðu mér, að her-
mennimir hefðu gengið of langt og
beitt fólkið harðýðgi," sagði hún,
og bætti því við, að árásir uppreisn-
armanna á bflana, sem fluttu mat-
inn til sveltandi fólksins, hefðu svo
gert illt verra. Flutningaflugvélarn-
ar hefðu þó bjargað miklu.
Hepbum forðaðist það eins og
heitan eldinn að blanda pólitík inn
í þessa umræðu. „Ég nýt þeirra
forréttinda að fá að tala hér fyrir
munn barna, sem geta það ekki
sjálf,“ sagði hún. „Það er létt verk
því að bömin eiga sér enga óvini.
Því fylgir blessun að geta bjargað
bami, að bjarga milljón bömum er
gjöf frá guði.“
- STUART WAVELL
KINAl
Atvinnuleysi
eina lausnin?
Kreppa er í atvinnulífinu í Kína
og á henni finnst ef til vill ein-
ungis ein lausn — atvinnuleysi.
Þetta er niðurstaða kínverska tíma-
ritsins „Horfur", en það er málgagn
endurbótastefnu Deng Xiaoping.
Að sögn þess er ástandið nú þannig
í verksmiðjum landsins að starfs-
fólkið spilar á spil, malar saman
og fær sér jafnvel blund í vinnutí-
manum.
Verksmiðja ein í Shaanxi-héraði
lét nýlega fjölga dyrum hjá sér um
tuttugu til að útvega áttatfu dyra-
vörðum vinnu! Könnun, sem nýlega
fór fram á vegum ríkisins, bendir
til þess að iðnverkafólk vinni að
KATYN-SKOGUR
Sovétmeiin ætla
sennaðjáta
Fjöldamorðin í Katyn-skógi í
Póllandi á stríðsámnum
hafa alla tíð eitrað samskipti
Pólveija og Sovétmanna en nú
þykir hins vegar líklegt, að sag-
an um þau verði sögð, að ein-
hveiju leyti að minnsta kosti,
fyrir lok næsta árs.
Sovéskir sagnfræðingar hafa
gefíð þetta í skyn við pólska
starfsbræður sína í sameigin-
legri nefnd, sem var skipuð fyr-
ir tveimur ámm eftir viðræður
Míkhafls Gorbatsjovs, leiðtoga
Sovétríkjanna, við pólska ráða-
menn.
Upp um fjöldamorðin komst
í apríl árið 1943 en þá fundust
lík rúmlega 4.000 pólskra liðs-
foringja í gmnnri gröf í skógin-
um nálægt Solensk. Allir Pól-
veijar vita, að að vom Rússar,
sem myrtu mennina að skipun
Stalíns en hann sleit öllu sam-
bandi við pólsku útlagastjómina
þegar hann var sakaður um
glæpinn. Alla tíð síðan hafa
Sovétmenn haldið því fram, að
nasistar hafi unnið ódæðisverk-
ið.
Hlutverk sagnfræðinga-
nefndarinnar er að komast að
hinu sanna í þessu máli og öðr-
um, sem Gorbatsjov og Jaruz-