Morgunblaðið - 24.04.1988, Blaðsíða 14

14 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1988
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1988
B }5
Bylot-eyja
Arctic
Bay
'ond Inlet
Eclipse-sund
Island
Badloping
Í!í\lsland
^J’Cape
3 Dyer
Pangnirtung
Cape Dorset
GRÆNLAND
Hudson-flói
[Montreal
OTTAWA
Waterdown
um. En tilkostnaðurinn fer
hækkandi.
Iqaluit er þróuðust af þeim rúm-
lega tólf byggðum sem eru aðgengi-
legar á Baffins-eyju.
Pangnirtung er í 35 mínútna fjar-
lægð með flugi og aðeins 25 mílur
neðan norðurheimskautsbaugs.
Þetta smáþorp, þar sem íbúafjöldi
er 1.100, fær Iqaluit til að líta út
sem stórborg. Það er byggðarkjami
stórkostlegrar óbyggðar Auyu-
ittuq-þjóðgarðsins og sæmilega
ákveðinn göngumaður getur farið
gangandi yfír heimskautsbauginn
og þar með fengið viðurkenningar-
skjal norðurskautsævintýramanns-
ins.
Kekerten er skammt frá og þar
er hægt að skoða leifar frá hval-
veiðitímunum. Annað smærra
samfélag er á Broughton-eyju við
austurenda þjóðgarðsins, nálægt
ísjökum Davis-sunds. íbúamir segja
þama vera besta stangveiðistað
veraldar.
I Cape Dorset eru gijótnámurnar
og frægustu tálgusteinsskurðar-
mennimir. Pond Inlet er dýrðlega
staðsett við Eclipse-sund á norð-
austur Baffins-landi. Þar sést til
jökla 18 mílur í burtu á Bylot-eyju.
Meðalhitinn er aðeins 8,5°C í júlí
en íbúarnir 800, flestir inuitar, telja
það eiginlega vera hitabeltisveður.
æt að eru þijár flugferðir á vikur
„frá suðri“, þ.e. frá Iqaluit, og árleg
skipsferð frá Montreal „í ágúst eða
þegar ísar leyfa".
Það er gott hótel í Pond' sem
frá þjóðveginum, þar sem ungir
inuitar hlusta á Madonnu af segul-
bandi, búa Henry Evaluardjuk,
kona hans og bam friðsælu lífi í
tjaldi sínu.
Þú getur gengið um og upplifað
freðmýri sumarsins, þar sem tylftir
þelingafléttna og mosa ná því að
blómstra út úr sffrerinni, ásamt
súrplöntum, steinbijót, rauðum
dúnurtunum og heimskautafífunni
sem alls staðar eru, og nú í ágúst
byijaðar að fölna.
ú getur farið í bátsferð til
Qaummaarviit-þjóðgarðsins hand-
an sundsins og heimsótt leifar
Thule-menningarinnar. Ef þú hefur
heilan dag til stefnu, ættir þú að
fara niður að víkinni með báti til
að sjá seli, farfugla og ef þú ert
einstaklega heppinn, hvítingshval.
Fiskur, sérstaklega heimskauta-
bleikja, selur, hreindýra- og
moskuuxakjöt, sem eru á matseðl-
um veitingahúsa Iqaluit, eru enn
mikilvæg undirstaða í mataræði
staðarins. Þeir inuitar sem enn hafa
til þess kunnáttu afla þessara fæðu-
tegunda og neyta ásamt skyndi-
fæðu og sjoppumat úr kjörbúðun-
heitir „Sauniq". Þar eru bjamar-
feldir mjög áberandi, og í bækling-
um sjá gestkomandi að „þó ísbimir
telji menn sjaldan hugsanlega fæðu,
þá hræðist þeir þá ekki“.
Þetta er samfélag sem fram-
fylgir vínbanni mjög stranglega, og
hryllir við því sém J.A. Huestis,
fyrrverandi fjárbóndi frá Nova
Scotia, kallar „illkynja túrisma".
Þó er hægt fyrir tilstuðlan milliliðs
í Waterdown í Ontario (Canada
North Outfitting) að skipuleggja
ferðir með fararstjóra sem heitir
Elijah Erkloo. Til skamms tíma
mátti sjá Elijah og nokkra félaga
hans aftan á kanadíska tveggja
dollara seðlinum.
Síðastliðið sumar urðu Pond-búar
alveg orðlausir af undmn þegar
lögfræðingur frá New York heim-
sótti staðinn yfir helgi og ljósmynd-
aði hvali áður en hann sneri heim
til að skipta um föt og fljúga með
Concorde til Heathrow-flugvallar til
að sjá úrslitaleikinn á Wimbledon
tennisvellinum.
Það er erfítt að trúa því að þess-
ar síðustu óbyggðir Norður-
Ameríku fái að vera í friði lengi.
Höfundurgreinnrinnar, David
Leitch, er fyrrverandi fréttamað-
ur „ Sunday Times “ í London.
Baffin-eyja:
I Pond Inlet á Baffin-eyju í 40 stiga frosti.
Hreindýraskinn spýtt á vegg
Síftustu óbyggftir
\ ____ OtM'n ) -
norðursins
TEXTI: DAVID LEITCH
BAFFIN-EYJA
(KANADA)
hoimskaulsbaugur
O
ISLAND
BANDARÍKIN

Broughton
BAFFIN-EYJA og -FLÓI eru
kennd við William Batfin (1584-1622),
breskan landkönnuð sem kom i
þennan heimshluta í leit að norð-
vestur-siglingaleið til Austurlanda.
Á Baffin-eyju er líklega að finna það
sem kallað er Helluland í islenskum
miðaldarritum.
Staersta byggðin á eyjunni, Iqaluit
(Frobisher), er á sömu breiddargráðu
og Grindavík hér á landi og sömu
sögu er að segja af Pangnirtung og
Húsavík. Veðurfar í þessum heims-
hluta er hinsvegar jöluvert ólíkt því
á islandi. f
Lake Harbou
500 km
—i
$
Resolution Island
Það var augljóst fljótlega eftir flugtak í Ottawa að
við vorum á leið til nyrstu óbyggða þegar tveir menn
hinum megin í vélinni pöntuðu sér steik og egg í
morgunverð og skoluðu niður með bourbon-viskíi.
MorgunblaóitV GÚII
Ferð okkar var heitið u.þ.
b. 2.000 km norður til
Frobisher, sem var gefíð
nýja nafnið Iqaluit í jan-
úar sl. í samræmi við þá
stefnu sem hefur tekið í notkun
orðið „inuiti" í stað „eskimói“ (sem
er talið niðurlægjandi. Iqaluit, sem
þýðir „margir fiskar", er dymar að
eystra heimskautasvæði Kanada og
aðal byggðar Baffinslands. Þegar
við lækkuðum flugið og flugum lágt
eftir Frobisher-flóa birtist landslag-
ið jafn undarlega eyðilegt og
framandi og fystu nærmyndir af
yfirborði tunglsins á sjöunda ára-
tugnum.
Við höfðum fyrir löngu farið
framhjá nyrstu skógarmörkunum
sem voru falin undir skýjaþykkninu.
Nú mátti sjá hvíta toppaa á smá
ísjökum, snækrýndar hæðir sem
augljóslega bráðnuðu aldrei, jafnvel
ekki í ágúst og berir steinamir á
ströndinni báru engan gróður. Þetta
er ekki hlýlegt landslag en við það
er þó eitthvað hrífandi og ógnvekj-
andi.
Það er ekki hægt að setja fram
fagurfræðilegar fullyrðingar um
Iqaluit. Húsin eru verksmiðjufram-
leidd og virðast reist til bráða-
birgða. Samt sem áður bar
staðurinn nokkur einkenni inuita.
Athyglisverðastur er hæfileiki
þeirra til aðlögunar við erfið lífsskil-
yrði.
Okkurgul flugstöðin, sem lokið
var árið 1985, er í svipuðum stíl
og Pompidou Center í París og er
furðanlega afkastamikil aðkomu-
leið til Baffin-eyjar og austurhluta
heimskautasvæðisins.
Þetta er aðsetur fyrir starfsmenn
ríkisins og héraðsins, jafnframt því
að vera samgöngumiðstöð. íbúum
fer fjölgandi — em nú þeir 3.500,
en vom 100 samkvæmt manntali
1981.
Þó er þama að fínna þijú hótel,
fimm veitingahús, banka, lækna-
miðstöð, útvarpsstöð og lyfjaversl-
un, sem er rekin af Egypta að nafni
Nader Barsoum. Hann kemst í
vandræði annað slagið fyrir um-
deildar yfírlýsingar í bæjarblaðinu
Nunatsiaq News, sem er gefið út
bæði á ensku og mállýzku eystra
heimskautasvæðisins, inuktitut.
Að flugstöðinni undanskilinni em
tvær aðrar byggingar sérlega at-
hyglisverðar, Baffins-fangelsið og
St. Jude’s-dómkirkjan sem er byggð
í nokkurs konar nútímalegum snjó-
húsastíl. Dómkirkjan er óumdeilan-
lega eina kirkjan, sem hefur að
geyma silfur, sem gefið var af Eng-
landsdrottningu og altarið er
samansett úr samstæðum selskinn-
um og náhvalstönnum.
Fornir lifnaðarhættir inuita
breytast óðfluga.
Mr egar mig bar að garði var enn-
þá hálfgert neyðarástand í fangels-
inu sem skapast hafði vegna átaka
sem ýmist vom kölluð uppreisn,
lítilsháttar ónæði eða allsheijar
skemmdarverk. Það fór þó ekki á
milli mála hvað hafði valdið þessum
óróa. Fangamir höfðu efnt til mót-
mælaaðgerða og brotið glugga að
kvöldi föstudagsins áður vegna þess
að þeir vildu fá að fara út og ljúka
fótboltaleik.
Þar sem enn er bjart allan sólar-
hringinn í ágúst var þessi ókyrrð
þeirra skiljanleg — jafnvel þeir sem
ekki em fæddir í þessum heims-
hluta minnka svefntíma sinn um
nokkrar stundir á þessum árstíma
án þess að nokkurra líkamlegra ein-
kenna verði vart.
Vinnustundir þurfa þó enn að
samræmast sólarhringsmynstri
suðlægari landa og inuitarnir, á
sama hátt og lapparnir í Skand-
inavíu, hafa á síðustu ámm verið
undir þrýstingi að samhæfa eigin
lifnaðarhætti. (Þeim finnst það erf-
itt, og „slæmt tímaskyn" er ein
algengasta kvörtunin um inuita í
starfi.)
Um tveir þriðju Iqaluit-búa em
inuitar og svo að segja allir búa í
fjölbýlishúsum. Tfmar hirðingjalífs
sem gmndvallaðist af árstíða-
bundnu dýralífí heimskautasvæðis-
ins, em liðnir, en þó ekki það langt
um liðnir að þeir lifa enn í hugum
þeirra miðaldra, oft í gegnum sögur
sem sagðar em af foreldmm eða
eldri ættingjum.
Fram til ársis 1939, þegar dóm-
stóll úrskurðaði að þeir heyrðu
undir alríkisstjórnina, höfðu inuitar,
ólíkt indíánunum, verið mjög af-
skiptir af stjórninni. Þeir em þar
af leiðandi enn að ganga í gegnum
undraverða breytingatíma. Það má
vel sjá í Iqatuit.
Aðeins nokkur hundmð metmm
KJTKUNGAR
Eru
Holtakjúklingar
bestir?
Við höfum verið að
velta því fyrir okkur
vegnaþess að við
seljum fleiri þúsundir
í hverjum mánuði.
Grillaðir á aðeins
49S.Dr.stk.
#
1 stk. í pakka
3 stk. í pakka
5 stk. í pakka
Laugalæk2, s. 686511
Garðabæ,s. 656400