Morgunblaðið - 25.06.1988, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. JÚNÍ 1988
19
Beikon á borðum
Heimilishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
Víða um lönd þykja beikon
og egg sjálfsagður morgun-
matur en sá siður er vart al-
gengur hér dags daglega. Ann-
að mál er hvað gert er stöku
sinnum við sérstök tækifæri.
En það er með beikon, eins og
reyndar fleiri matvæli, að það
er dýrar hér en hjá „næstu
nágrönnum" okkar sem svo oft
eru notaðir til viðmiðunar.
En smávegis beikon í ýmsa
rétti er þó ekki hægt að neita sér
um og því keypt stöku sinnum.
Beikonbitar út á eggjaköku, eða
annað fljótlegt er vel hægt að
hafa sem aðalrétt einhvem daginn
ef gott brauð, smjör og græn-
metissalat er borið fram með.
Eggjakaka með beikoni
100 g beikon, pörulaust,
2 púrrnr,
400 g tómatar,
4-5 egg,
>/2 tsk. salt,
3 dl mjólk, eða vatn og ijómi.
Beikonið klippt eða skorið í bita
og brúnað á pönnu. Púrran skorin
í ca. eins sentimetra langa bita
og soðin í söltuðu vatni þar til
meyr. Ef notaðir eru niðursoðnir
tómatar eru þeir hafðir heilir og
lögurinn látinn síga vel af. Nýir
tómatar em skomir í bita með
hýði eða án. Hýðið næst af ef
tómatnum er dýft í heitt vatn.
Beikon, tómatar, púrra sett í botn-
inn á ofnföstu fati, eggin þeytt
með salti og mjólk og hellt yfir.
Bakað í ca. 25 mín. við 225°C
eða þar til eggjahræran stífnar.
Gott brauð og smjör nauðsyn-
legt með og grænmetissalat spillir
ekki fyrir.
Eggjakaka með beikoni
og sveppum
200 g beikon,
1 laukur
100 g sveppir,
5 egg,
1 dl mjólk,
V2 tsk. salt,
V4 tsk. pipar,
300 g rifinn ostur,
V2 rauð paprika,
steinselja.
Beikonið klippt eða skorið í
bita, pömlaust, laukurinn brytjað-
ur og sveppimir skomir í sneiðar,
allt sett á smjör á pönnu. Egg,
mjólk, salt og pipar þeytt saman,
hellt yfir beikon og grænmeti,
rifnum osti, brytjaðri papriku og
steinselju stráð yfir allt. Lok sett
yfir pönnuna og kakan steikt við
mjög vægan straum þar til eggja-
hræran er orðin stíf. Gott brauð
og smjör borið með ásamt græn-
metissalati.
Eggjakaka með beikoni.
Vaxtahækkun hjá Sam-
vimiubanka og sparisjóðiuu
VEXTIR hjá Samvinnubanka og sparisjóðum hækkuðu verulega síðast-
liðinn þriðjudag en minniháttar vaxtahækkanir urðu hjá öðrum banka-
stofnunum sem þegar hafa hækkað vexti. Þá varð almennt nokkur
hækkun á vöxtum af afurðalánum, einkum i fslenskum krónum. Eftir
undangengnar hækkanir í júni eru vextir sparisjóðanna almennt hærri
en hjá viðskiptabönkunum en sparisjóðir hækkuðu einnig vexti umtal-
svert i byrjun mánaðarins eftir að ljóst varð hvert stefndi nieð verðlags-
fara vestur á Dalhrygg og sex menn
til að fara suður á Sæfellshrygg.
Hinir fóru allir inn á Eiði.
Loks kemur Gídeon í ljós og
stefnir á Eiðið, sem þá var víða stór-
grýtt, þó þar væri misjafnlega mikið
gijót og þar væri oft lent, og var
mönnum þá tíðum smalað til þess
að taka á móti skipum í vondum
veðrum. Einkum var hættulegt að
lenda þar um flóð vegna stórgrýtis,
voru menn þá vaðbundnir og óðu
þannig á móti skipinu. Oft voru vað-
bundnir 16 menn, 8 hvoru megin
við skipið. En tugi manna þurfti oft
til þess að forða því, að skip brotn-
aði í spón.
Hannesi gekk lendingin vel, og
rættist betur úr öllu en á horfðist."
Seinni frásögnin er úr blaðinu
Dagskrá, og þar er Hannes sjálfur
talinn vera heimildarmaðun
„Helgi Jónsson átti að taka við
verslunarstjóm í Vestmannaeyjum
árið 1881. Kom hann austur í Land-
eyjar í nóvembermánuði á leið út í
Eyjar. Var þegar kynt bál að Bakka
og urðu menn þess samstundis varir
í Vestmannaeyjum. Var þá brugðið
við, skipi hrundið úr Hrófum og
haldið undir Landeyjasand. For-
maður fyrir skipinu var Hannes
Jónsson lóðs á Miðhúsum. Bjó hann
þá enn í Nýjakastala.
Þegar undir Sand om, sáu þeir
félagar strax að ekki var lendandi.
Braut á hveiju rifi svo að ekki varð
komist nærri landi. Margt manna
beið í Sandinum. Meðal þeirra voru
Helgi verslunarstjóri og Magnús
bóndi á Kirkjulandi. Magnús var al-
vanur formaður og hafði vel vit á
sjó. Hafði hann langa reynslu af
lendingum við Sandinn í misjöfnu
veðri.
Biðu þeir Hannes þarna fyrir utan
Sandinn allan daginn og varð aldrei
lát á briminu. Þegar komið var fram-
undir rökkur, vildu flestir þeirra
manna, sem í Sandi voru, fara heim-
leiðis, svo að þeir, sem á skipinu
voru, biðu ekki lengur. En Magnús
vildi bíða enn um stund. Sagði hann,
að e.t.v. yrði lát á með flóðinu, en
mjög skammt var til flóðs. Hinir
réðu þó og héldu flestir burt úr
Sandinum. Magnús og Helgi hinkr-
uðu við.
Þegar Landeyingamir voru horfn-
ir upp fyrir kampinn, sá Magnús að
hlið gerði í brimgarðinn og gaf hann
bátsveijum merki um að vera við-
búnir. Lagðist hann síðan í Sandinn,
þar sem hann vildi að þeir reyndu
lendinguna.
Hélt Hannes nú skipinu inn fyrir
ystu brotin og gekk vel. Utan við
innsta rifíð beið hann lags um stund.
Svo varð skammt milli brotanna, að
við lá að ytra brotið félli um stafn-
inn. Urðu þeir því að halda skipinu
nálega á sama blettinum.
Eftir nokkra stund gaf Magnús
Hannesi merki um að taka landróð-
urinn. Hlýddi hann því, og var róið
af miklu kappi. Heppnaðist lendingin
með ágætum. Skipshöfnin byijaði
þegar að bera skipið til og búa það
undir ýtinguna. Áttu þeir ólagt árar
í keipa, þegar Magnús kallaði að nú
væri lagið út. Hannes sagði, að þeir
væru ekki búnir enn og hreyfðu
ekki fyrr en allt væri í lagi. ••**?
Innan stundar kallaði MagnáajÖÉ#;
lag væri til útróðursins. Var þ»j$t
samstundis og heppnaðist Véft-
mannaeyingunum vel að komaat l
flot. Gátu þeir tekið útróðurinri I
einni lotu út fyrir öll brot. Mátti
Hannes lóðs við stýrisvölinn á
leið til hafnar í Eyjum, þá orðinn
84 ára.
ekki naumara standa. Strax og þeir
voru komnir á rúmsjó, komu ólögin
hvert af öðru, og varð ekkert hlé
úr því, þar til myrkur skall á.
Hafði lendingin og útróðurinn
ekki tekið meira en fimmtán mínút-
ur, og var þetta eini tíminn, sem
fært var þann dag og næstu daga.
Hannes og þeir félagar héldu
síðan út til Eyja með póstinn og
Helga verslunarstjóra. Hafði ferðin
tekist hamingjusamlega."
Ekki er út í hött að koma hér að
nokkrum þönkum um lýsi, sem hefur
verið þjóðinni dýrmætur orkugjafi
um aldir og þó tiltölulega ódýr. Er
þá bæði um að ræða þorska- og
hákarlalýsi. Talið er víst að Hannes
lóðs hafi notað þennan heilsudrykk
sér til eflingar í fangbrögðum við
Ægi, bæði sem bátsformaður og
hafnsögumaður. Mun óhætt að gera
ráð fyrir, að hann hefði ekki verið
svo úthaldsgóður, sem raun bar
vitni, nema vegna þess að lýsis var
neytt reglubundið.
í „Virkum dögum“, bók Guð-
mundar Hagalíns um Sæmund Sæ-
mundsson skipstjóra, segir Sæ-
mundur frá því, er hann var ungur
maður og að niðurlotum kominn
vegna flörefnaskorts, og hug-
kvæmdist þá að súpa sjálfrunnið
hákarlalýsi. Eftir það bráðbatnaði
honum.
Vera má líka að lýsið hafi róandi
áhrif á skapgerð manna, a.m.k.
gæti svo hafa verið um Hannes lóðs,
því að hann var mjög jafngeðja. Og
þá um leið kemur upp í hugann
kenning sú, sem sjósóknarinn og
presturinn Oddur V. Gislason í
Grindavík mun fyrstur hafa barizt
fyrir að útbreiða hérlendis, að lægja
mætti æstar sjávaröldur með lýsi og
olíu. Sumir töldu þetta flarstæðu í
fyrstu en komust brátt að raun um
sannleiksgildi kenningarinnar, auk
þess sem aðgerðin var kostnaðarlít-
il. Ber þá hvorttveggja að sama
brunni, róandi áhrif lýsis á ólgu
hafs og hugar, auk þess sem það
eykur mönnum kjark og þol.
íslendingar eiga því lýsinu mikið
að þakka. Flestir áttu greiðan að-
gang að því í útgerðarplássum lands-
ins, og menn þurftu ekki að kunna
mikið fyrir sér til að geta búið til
gott lýsi, aðallega úr þorsklifur.
Vera má að vert væri að athuga
stofnun heilsustöðvar, þar sem m.a.
væri rannsakað á vísindalegan hátt,
hvaða áhrif lýsistaka í ákveðinn tíma
hefur á mismunandi aldurshópa.
Mætti eftir það draga marktækar
ályktanir, sem gætu orðið til að
móta almenningsálit til aukinnar
lýsisneyzlu og þannig stuðla að
bættu heilsufari þjóðarinnar. Væri
þá hægt að hugsa sér, að innlendur
heilsugjafi gæti komið í veg fyrir
sumar þær sólarlandaferðir, sem ís-
lendingar fara nú á öllum tímum árs.
Hannes Jónsson lóðs kvæntist 26
ára gamall árið 1878 stúlku á sama
aldri. Hún hét Margrét, dóttir Brynj-
ólfs sáttasemjara í Norðurgarði, en
faðir hans, Halldór, var frá Kúhóli
í Landeyjum. Móðir Margrétar, Jó-
runn Guðmundsdóttir, var einnig
þaðan úr sveit. Brynjólfur og Jórunn
eignuðust 16 böm, og fóm þau
snemma að taka til hendinni, og því
fremur sem þau nutu föður síns
ekki lengi. Fór þá strax mikið orð
af dugnaði Margrétar. Hún var einn-
ig góð húsfreyja, gjörvuleg ásýndum
og í framgöngu.
Þau Hannes bjuggu fyrst í húsi
móður hans, Nýjakastala, en fluttu
níu ámm síðar að Miðhúsum, er þau
fengu byggingu fyrir hálfri jörðinni.
Munu þau hjón vera kunnust allra
landseta þar. Ekki vom þau efnuð
framan af, en þeim búnaðist vel, og
varð heimilið þekkt fyrir rausn. Þau
hjónin eignuðust fjögur böm. Eitt
þeirra dó í æsku, en hin þijú náðu
fullorðinsaldri: Jóhannes verkstjóri
(sem dó 34 ára að aldri), Hjörtrós,
fyrri kona Tómasar Guðjónssonar
kaupmanns, og Jómnn, kona Magn-
úsar Guðmundssonar formanns á
Vesturhúsum.
Jörðin Miðhús var talin tvö kýr-
fóður og hafði 15 sauða beit í Elliða-
ey. Árið 1890 byggði Hannes timb-
urhús til íbúðar, en seinna bætti
Jóhannes sonur þeirra hjóna um
betur og reis þar myndarlegt hús
(sbr. teiknaða mynd).
Hannes Jónsson missti Margréti
konu sína árið 1925 og var ekkju-
maður síðustu 12 árin en dvaldi þá
lengstum hjá Jómnni dóttur sinni.
Hann hélt sér vel andlega og líkam-
lega fram undir andlátið, sem bar
að 31. júlí 1937, er hann var hátt á
85. aldursári. Hafði hann þá látið
af embætti sem yfirhafnsögumaður
Eyjamanna 3—4 ámm fyrr, en því
gegndi hann í 41 ár og var talinn
vera elzti hafnsögumaður heims um
það er lauk. Hann var einnig hafnar-
vörður lengi og ráðamaður af bæjar-
ins hálfu við hafnargerð, sem var
torveld. Geta skal þess að Hannes
var furðu slyngur í erlendum tungu-
málum, þótt hann hefði ekki lært
annað en dönsku á æskuámm. Kom
þetta honum oft í góðar þarfir við
hafnsögumannsstarfið, þegar stýra
þurfti útlendum skipum til hafnar.
Helgi Benónýsson, tengdasonur
Jómnnar Hannesdóttur, lýsir svo
Hannesi lóðs í bók sinni: „Hann var
hár maður vexti og að sama skapi
þrekinn, djarfur í framgöngu en þó
prúðmannlegur. Lífsgleði hans var
við bmgðið, glettni og gamansemi
hans fylginautar“.
Höfundur er tæknifrseðingur.
hækkamr.
Vextir hjá Samvinnubankanum
hækkuðu nokkuð til jafns við vexti
hjá öðmm viðskiptabönkum. Þannig
hækkuðu vextir af almennum spari-
sjóðsbókum og sértékkareikningum
úr 18% í 23%. Forvextir af víxlum
hækkuðu úr 31% í 36% og vextir af
almennum skuldabréfum hækkuðu
úr 32% í 37%.
Hjá sparisjóðunum hækkuðu vext-
ir af almennum sparisjóðsbókum og
BIRGIR ísleifur Gunnarsson
menntamálaráðherra hefur ritað
fjármálaráðherra og borgarstjór-
anum i Reykjavík bréf, þar sem
hann biður hvorn um sig að út-
nefna fulltrúa til viðræðna við
fulltrúa menntamálaráðuneytisins
um framtíð leikhússins Iðnó.
„Þessar viðræður yrðu með það í
huga að Iðnó verði áfram menningar-
miðstöð, þar sem til dæmis Alþýðu-
sértékkareikningum úr 20% í 26%.
Vextir af almennum skuldabréfum
hækkuðu úr 37,5% í 41% en sé um
skuldabréf vegna vanskila að ræða
eru vextir 43%. Þá eru forvextir af
víxlum nú 38,5% en voru áður 34%.
Vextir af afurðalánum í islenskum
krónum eru almennt 34-35% en hjá
sparisjóðum eru þeir 41%. Hækkunin
er á bilinu 3-5,5%.
leikhúsið og aðrir leikhópar gætu
fengið inni með sina starfsemi,"
sagði Birgir í samtali við Morgun-
blaðið. Hann sagði að tónlistarmenn
hefðu einnig sýnt húsinu áhuga.
„Þetta gæti orðið alhliða menningar-
miðstöð," sagði Birgir.
Menntamálaráðherra sagði að enn
væri svo stutt frá þvi að bréfið til
fjármálaráðherra og borgarstjóra var
ritað, að svör hefðu ekki borist.
Birgir ísleifur Gunnarsson menntamálaráðherra:
Iðnó áfram menningarmíðstöð