Morgunblaðið - 25.06.1988, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. JÚNÍ 1988
45
Lausaleíksbamið úr Skaga-
firði sem varð einn auðug-
asti Vestur-íslendingurinn
í janúar sl. andaðist í Seattle á
vesturströnd Bandaríkjanna frú Ell-
en Thurston, en hún var ekkja eftir
Severt Thurston sem sagður var
einn auðugasti Vestur-íslendingur-
inn. Hann var með þekktustu hótel-
mönnum í Bandaríkjunum. Pétur
J. Thorsteinsson fyrrverandi sendi-
herra þekkti Thurston-hjónin og fór
Morgunblaðið þess á leit við hann
að hann segði frá þeim. Fer hér á
eftir frásögn Péturs:
Þetta er fróðleg saga. Meðan ég
var sendiherra í Washington
1965—69 heimsótti ég þær borgir
í Bandaríkjunum þar sem íslenskir
ræðismenn dvöldu. í Seattle hitti
ég flölda Islendinga. Þar var mér
tjáð að í útjaðri borgarinnar, í
Bellevue, byggi Severt Thurston
sem áreiðanlega væri auðugastur
allra Vestur-íslendinga. En hann
hefði aldrei neitt samband við ís-
lendinga og ekki væri vitað um
neinn Islending sem hefði náð fundi
hans. Upphaflegt nafn hans var
Sigurður og hann var Þorsteinsson.
Mér lék strax forvitni á því að
hitta þennan mann, einkum af því
að þá var verið að stofna Thor
Thors sjóðinn og safna í hann fé.
Ég hringdi því til Thurstons, og
bauð hann mér strax heim til sín.
Ég dvaldi dagstund á heimili hans
og ræddi við hann og Ellen, konu
hans, og tvo tvíburasyni þeirra, sem
þá voru rúmlega tvítugir. Húsa-
kynni voru stór og mikil, við stöðu-
vatn. Þarna voru bryggjur og bát-
ar, tennisvöllur, sundlaug og annað
sem venjulega prýðir slíka staði.
Þegar Thurston sagði mér sögu
sína kom sumt fram sem kona hans
kvaðst aldrei hafa heyrt. í stórum
dráttum var saga Sigurðar eitthvað
á þessa leið:
Ég man fyrst eftir mér þegar ég
var með föður mínum, lítill dreng-
ur. Við fórum frá einum stað til
annars. Ég held að við höfum fyrst
verið í Kanada, en síðan fluttum
við hingað á vesturströnd Banda-
ríkjanna. Ég man að pabbi vildi
láta ferma mig, en þegar ég frétti
hvaða kostnað það hefði í för með
sér, spurði ég pabba hvort ég mætti
ekki sleppa fermingunni og fá pen-
ingana í staðinn. Pabbi samþykkti
það. Ég fór að vinna í sögunarverk-
smiðju, en þoldi sýnilega ekki sagið
og fékk astma. Læknir sagði mér
að ég yrði að hætta í þessu starfi
og fara að stunda íþróttir. Ég réð
mig þá hjá loftfimleikaflokki. Félagi
minn, sem þar var, og ég unnum
saman og sýndum fimleikalistir.
Við urðum þekktir á vesturströnd-
inni. En einn dag fékk hann sér of
mikið í staupinu. Ég átti að snúa
mér við i loftinu og koma niður á
axlirnar á honum. En hann hreyfði
sig, og datt ég og hálsbrotnaði. Ég
átti lengi í þeim veikindum og gat
ekki stundað loftleikfími eftir þetta.
Ég réð mig þá sem afgreiðslumann
í gistihúsi. Frá þeim tíma hef ég
alltaf verið í hótelrekstri („Since
then I never left the hotel busi-
ness“).
Þetta er saga Sigurðar. Hann var
nú áttræður. Hann hafði gleymt
íslenskunni nema orði og orði. Þrátt
fyrir vöntun á skólamenntun varð
hann með þekktustu gistihúsmönn-
um í' Bandaríkjunum. Árið 1930
stofnaði hann hótelsamsteypuna
„Western Intemational Hotels" sem
sögð var stærsta gistihúsakeðja
Bandaríkjanna fyrir vestan Miss-
issippi-fljót. Hann var forstjóri
hennar í 30 ár og síðan stjómar-
formaður til dauðadags.
Þá dagstund sem ég sat hjá Sig-
urði og fjölskyldu hans fór mestur
tfminn í frásögn mína af íslandi,
sögu fslands og nútíma íslandi.
Ekkert af þessu höfðu þau heyrt
áður. Þegar ég kom aftur til Wash-
ington fékk ég einstaklega elsku-
legt bréf frá Sigurði. Þar segir hann
meðal annars að nú langi hann að
fara til íslands. En nú átti hann
stutt eftir ólifað. Hann andaðist
fjórum eða fímm mánuðum síðar.
Þetta var einstaklega elskulegt
fólk. Eftirmæli í blöðum sýndu að
Sigurður var mikils metinn. Hann
kvæntist Ellen, konu sinni, árið
1936. Hún var þá jafngömul og
dóttir Sigurðar af fyrra hjóna-
bandi. Ég hafði bréfaskipti við Ellen
eftir að Sigurður lést. Á jólakorti
árið 1986 sagðist hún nú vera
ákveðin í því að fara til íslands.
En nokkrum mánuðum síðar skrif-
aði hún mér að hún yrði að fresta
ferðinni vegna lasleika. Hún lést
fyrir nokkrum mánuðum. í blaðaúr-
klippum sem ræðismaðurinn í
Seattle hefur sent mér kemur fram,
að hún hafi tekið mikinn þátt í fé-
lagslífi, einkum margvíslegri góð-
gerðastarfsemi, og sýnilega verið
mjög vinsæl.
En saga þessi er ekki nema hálf-
sögð. Ég skrifaði á sínum tíma séra
Benjamín Kristjánssyni og spurði
hann hvort hann gæti sagt mér eitt-
hvað um uppruna Sigurðar. Ég fékk
svar sem var 4 þéttskrifaðar vélrit-
aðar síður. Þar segir sr. Benjamín
fyrst frá því, að árið 1887 hafi um
2.000 íslendingar flust til Vestur-
heims. Eitt vesturfaraskipið hét
„Camoens“. Síðan segir í bréfinu:
„Á Sauðárkróki hafði komið um
borð 37 ára gamall ógiftur verka-
maður, sem hét Þorsteinn Ólafsson,
þreklegur maður en ekki hár vexti,
rammur að afli og karlmenni. Ekki
var hann með neinu fólki öðru nema
hvað hann bar á handlegg sér dreng
um það bil 1 árs eða tæplega það.
Hét sveinninn Sigurður, og ætla ég
víst að það sé sá hinn sami, er síðar
kallaði sig Severt William Thurston.
Ekki er unnt að fínna fæðingardag
hans í bókum, því að kirkjubók sú,
sem það geymdi, brann til kaldra
kola í húsbruna á Sauðárkróki um
aldamótin síðustu.
Hvemig stóð nú á ferðum þessa
manns og hverju sætti það, að hann
var með dreng þennan í fangi sér,
sem hann reyndi að hlynna að eftir
föhgum, enda sýndist sem barnið
væri aleiga hans? Mundi kona hans
vera dáin? Ókunnugir hefðu getað
ímyndað sér það, því að maðurinn
var dapurlegur á svipinn, talaði
fátt og brosti sjaldan. Það var auð-
séð, að hann bar harm í huga. Til
voru þeir menn í hópnum, sem
höfðu hugmynd um, hvað að þess-
um einmana manni amaði og hvaða
sorgarleikur það var, sem komið
hafði honum til að flýja ættarjörð
sína.“
Þorsteinn var sonur Ólafs Gísla-
sonar bónda að Haðastöðum á
Reykjaströnd í Skagafjarðarsýslu.
Þorsteinn stundaði sjómennsku um
14 ára skeið og „var talinn hinn
röskvasti sjómaður“. Eftir það réð
Þorsteinn sig sem vinnumann að
Meyjarlandi á Reykjaströnd hjá efn-
uðum hjónum og fluttist síðan með
þeim að Kálfárdal í Gönguskörðum.
Hjónin ■ áttu fósturdóttur, Sigur-
laugu Ólafsdóttur. „Ólst hún upp
hjá fósturforeldrum sínum í miklu
eftirlæti og ástríki." Hún átti að
erfa fósturforeldra sína og „þótti
einna álitlegasti kvenkostur sveitar-
innar, enda stóð hún til að verða
jarðeigandi". Það kom mjög á hjón-
in er þau urðu vör við að Þorsteinn
og Sigurlaug felldu hugi saman og
voru heitbundin. Henni hafði verið
ætlaður annar ráðahagur. Sr. Benj-
amín heldur áfram:
„Varð af þessu mikil óánægja
og ekki að tala um, að Þorsteinn
fengi konunnar, og var talið að Sig-
urlaug sætti harðræðum nokkrum
af fóstru sinni fyrsta sinni. Var hún
harmþrungin en fékk ekki að gert.
Var Þorsteini vísað á brott. En þó
varð sá endir þessa máls, að hann
fengi að halda barninu, þó að hon-
um væri þverlega synjað um stúlk-
una. Fannst Sigurlaugu hún ekki
geta yfirgefíð fósturforeldra sína,
sem nú voru orðin gömul og slitin
og höfðu gert vel til hennar áður.
Kannski hugsuðu þau sér að reyna
að ná saman seinna. Hvernig sem
það var: Þorstein langaði ekki til
að eiga lengur heima í þessari
sveit, sem lék hann svo grátt og
fystist af landi brott með barn sitt,
sem hafði komið svo óvelkomið í
heiminn. Hann fór fyrst til Nýja
íslands (Gimli), þangað sem Sigurð-
ur bróðir hans var kominn fyrir
fáum árum og var hjá honum í tvö
Severt W. Thurston
ár.“
Sr. Benjamín rekur ættir Þor-
steins meðal annars til Ólafs hvíta
herkonungs á írlandi. Um einn
ættlegginn segir hann: „Skíða-
staða- og Hvalnesættir voru mjög
fjölmennar um Skaga- og Laxár-
dal. Þeir frændur voru miklir dugn-
aðarmenn, margir vel gefnir og fjöl-
hæfir forystumenn í sveitarstjórn-
armálum og hneigðir til verslunar
og viðskipta. Er ekki ósennilegt,
að S.W. Thurston hafi erft þessa
hneigð frá Skíðastaðamönnum.“
Um Sigurlaugu segir sr. Benj-
amín m.a. „að hún bar harm sinn
í hljóði og var áfram hjá fósturfor-
eldrum sínum í Kálfárdal. Fékk hún
engin fararefni til vesturferðar enda
gat hún nú ekki fengið sig til að
fara frá fósturforeldrum sínum í
elli þeirra. Liðu svo átta ár að hún
giftist ekki. En er hún frétti um
giftingu fyrrverandi unnusta síns
giftist hún bóndasyni sveitarinnar,
Sölva Guðmundssyni, og áttu þau
nokkur börn sem sum dóu úr berkl-
um. Sigurlaug Ólafsdóttir andaðist
að Skíðastöðum í Laxárdal 2. febrú-
ar 1922. Var haldið að hún hefði
ávallt tregað æskuunnusta sinn.“
Ég skrifaði til Seattle upplýsing-
arnar frá sr. Benjamín. Én þegar
bréfið barst þangað, var Sigurður
látinn. Kona hans skrifaði mér, að
það hefði áreiðanlega glatt hann
mjög að fá fréttir um uppruna sinn,
því að um hann hefði Sigurður lítið
vitað.