Morgunblaðið - 03.08.1988, Qupperneq 60

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. ÁGÚST 1988
60
Elías M. V. Þórarinsson
frá Hrauni - Kveðjuorð
Þann 15. júlí sl. var lagður til
hinstu hvfldar í Þingeyrarkirkju-
garði í Dýrafírði Elías Mikael Vagn
Þórarinsson frá Hrauni í Keldudal.
Hann var sonur Þórarins Vagns-
sonar bónda og sjómanns í Hrauni
og Sigríðar Mikaelsdóttur konu
hans frá Móum í Keldudal. Elías
var fæddur 2. maí 1926.
Forlögin höguðu því þannig til
að þegar Elli, eins og hann var
ævinlega kallaður, var ennþá ungl-
ingur að árum, kom það í hans hlut
að verða aðalfyrirvinna heimilisins
og máttarstólpi foreldra og yngri
systkina. Búskapurinn hvíldi mikils
til á hans herðum, sökum heilsu-
leysis föður, allt þar til foreldrar
hans hættu búskap og fluttust til
Þingeyrar árið 1952.
Fáir nútímamenn geta gert sér
í hugarlund hversu mikið var lagt
á herðar 17 ára unglings þar sem
öll vinna var unnin með gömlu
frumstæðu verkfærunum sem not-
uð höfðu verið um aldaraðir. Allur
heyskapur valt því á dugnaði sláttu-
mannsins ekki síst þar sem tún og
engi voru ógreiðfær og sléttur fáar
en tún grýtt. Elli sýndi snemma
hvað í honum bjó. Hann varð fljótt
einn mesti sláttumaður sveitarinnar
og svo laginn við að búa í höndur
sér að af bar, enda þannig af Guði
gerður að allt lék honum í hendi.
Hann varð snemma völundur,
bæði á tré og jám og smíðaði í
tómstundum sínum ótrúlegustu
gripi.
Vasahnífurinn varð honum mjög
handleikinn og telgdi hann með
honum marga fagra gripi og skar
auk heldur út. Mjmdlaginn var hann
svo af bar og munum við systkinin
eftir mörgum fögrum myndum, sem
hann teiknaði með blýanti.
Alla ævi sína saknaði hann þess
að geta ekki lært það, sem hugur
hans stóð til, en um slíkt var ekki
að ræða. Heimilið hvorki gat hann
né vildi yfírgefa, yngri systkinunum
vildi hann koma til manns og það
gerði hann með fómfysi sinni og
ást. Hann var bróðir, faðir, vinur
og ráðgjafí.
Hann unni heimahögum sínum
meir en dæmi eru til um nútíma-
fólk og kemur þá Gunnar á Hlíðar-
enda upp í huga mínum.
Foreldrum sínum brást hann
aldrei. Hörðum höndum vann hann
myrkra milli og dró björg í bú.
Snemma lærðist honum að fara
með byssur og varð brátt frábær
skytta, sem síðar gagnaðist, er
hann varð grenjaskytta sveitarinnar
um langt árabil. Hann eignaðist
snemma litla handknúna smiðju,
sem hann keypti fyrir sparipeninga
sína. Þar smíðaði hann margt er
að gagni kom, en minnisstæðastir
eru mér forláta sjálfskeiðungar sem
hann smíðaði úr bflfjöðrum svo og
goggar og stingir fyrir sjómenn,
einnig skeifur og fleira smálegt.
Ekki má heldur gleyma þvottavél-
unum, sem hann smíðaði fyrir kon-
umar í dalnum og þótt þær væru
frumstæðar í meira lagi og hand-
snúnar fannst þeim, sem ný tækni-
öld væri runnin upp. Snemma hóf
hann að smíða lítil módel af árabát-
um, sem síðar þróaðist upp í stærri
og meiri skip uns þau urðu að haf-
færum mótorbáturfr og nú síðast
var hann með sjö til átta tonna bát
í smíðum fyrir Skúla son sinn, þá
kom kallið og ævin var á enda.
Elli var ekki bara smiður hann
var einnig skáld í þess orðs fyllstu
merkingu. Aðeins bam að aldri orti
hann sínar fyrstu vísur og ljóð.
Eftir hann liggja mörg frábær
kvæði og kviðlingar og þó ekkert
væri til, nema ljóðin Galdra-Loftur,
Bjami á Sjöundá, Starkaður og
Stóri-Jón og faktorinn væri það nóg
til að skipa honum á bekk með
Páli Ólafssyni, Stefáni frá Hvítadal
cg Bólu-Hjálmari.
Það er von mín, sem þessar fá-
tæklegu línur rita, að ljóð hans
komi einhvem tíma fyrir almenn-
ings sjónir, svo að Dýrafjarðar-
skáldið gleymist aldrei þeim, sem
unna hinni fögru sveit. Fegurstu
ljóðin orti hann einmitt um Dýra-
Qörð, þar unni hann hveijum steini,
hveijum hól, hverri laut, moldinni,
fjörunni, öllu, allt var samgróið lífi
hans sjálfs. „Gakktu með sjó og
sittu við eld,“ sagði spákonan. Það
var einmitt það sem hann gerði,
þegar hann vildi vera einn með
Guði sínum, þar fæddust mörg hans
bestu ljóða, þar talaði hann við
drottin.
Elli var trúmaður og efaðist aldr-
ei um framhaldslífíð. Hann gat þess
oft við mig að hann hefði beðið Guð
sinn um að láta sig ekki verða gaml-
an farlama öldung, sem ætti allt
sitt undir öðrum komið. Þá bæn
fékk hann uppfyllta. Hann sagði
líka að helst vildi hann fá að enda
ævina í Keldudal, þar lifði hann
bemsku- og manndómsárin, þar
upplifði hann ástina, þar fæddust
fyrstu börnin hans.
Líka þá bæn veitti Guð honum.
Þar synti hann lokasundið í Hjalla-
lág, tjöminni, sem við böðuðum
okkur svo oft í, ungir sveinar.
Elli var góður sundmaður, þótt
hann hefði lært það eins og svo
margt af sjálfum sér og margan
málsverðinn sótti hann út á sjó á
sundi eftir vel heppnað skot, enda
bátar ekki ávallt við höndina, en
málsverðurinn kærkominn, þegar
lítið var um nýmeti heima.
Minnisstætt er mér er hann synti
eitt sinn eftir fullorðnum sel, er
hann skaut um miðjan vetur, í tólf
stiga frosti og'varð ekki meint af.
Björgin nýttist vel bæði mönnum
og skepnum.
Sundkunnáttan kom honum oft
að góðu gagni og hygg ég að með
henni hafi hann oft bjargað lífí
bæði sínu og annarra.
Ég veit að minnsta kosti í tvö
skipti bjargaði hann lífí Valdimars
bróður síns. Annað skiptið var, þeg-
ar bát þeirra bræðra hvolfdi í haust-
myrkri og brimi, þar misstu þeir
bræður byssur sínar, sem var mik-
ill skaði fyrir fátæka menn, en verk-
færin dýr og þeim mikils virði til
aðdrátta. Þeir bræður voru mjög
samrýndir og trúnaðarvinir. Veit
ég að Valdimar, sem nú tekur að
eldast og þreytast, saknar vinar í
stað, þegar vetur og skammdegi
færist yfír og félagsskapar Ella
nýtur ekki lengur við, það verður
því langt fyrir hann að þreyja þor-
rann og góuna.
Bjöm Gunnlaugsson, hinn mikli
lærdóms- og fræðimaður, var oft
kallaður spekingurinn með bams-
hjartað. Ég hygg að um Ella megi
segja að hann hafi verið skáldið
með bamshjartað.
Það var ef til vill hans ógæfa að
hann var alltof ijölhæfur. Hugurinn
leitaði fanga of víða og festist ekki
við neitt eitt, nema þá helst skáld-
skapinn.
Dýrfirðingar munu sakna skálds-
ins síns, það sýndu þeir í verki er
þeir fylgdu honum til grafar. Hann
setti svip á mannlífið og í allri sinni
smæð var hann stærri og meiri en
margur sem stórmenni er talinn.
Skartmenni var hann aldrei og það-
an af síður sýndarmenni. Hann
unni með þunga tilfínninganna og
ekkert mannlegt var honum óvið-
komandi. Lítilmagninn var stór í
hans huga og stærstur, þegar kjör-
in vom smæst. Tepruskapur og
hégómi var ekki að hans skapi en
hetjudáðir dýrkaði hann alla tíð.
Elli lifði miklar sveiflur í mannlíf-
inu en átti erfítt með að skilja við
gömlu bænda- og dalamenninguna,
hann trúði á ástina og kjarkur og
áræði brást honum aldrei.
Ég minnist þess eitt sinn er ég,
þá líklega sjö eða átta ára gamall,
elti Ella út yfir Hafnarófæru.
Farskóla var lokið í Keldudal
þennan hálfa mánuð og bömin frá
Höfn og Svalvogum þurftu að kom-
ast heim til sín. Þetta var í skamm-
deginu og snjór og klaki á jörð, en
langt að fara út með hlíð, sem oft
var hættuleg á þessum árstíma,
sérstaklega Ofæran.
Elli var beðinn að fylgja ung-
mennunum eins og svo oft, bæði
fyrr og síðar. Ella var alltaf hægt
að treysta fyrir öllu, líka mannslíf-
um. Ég vissi að nú fóru daprir dag-
ar í hönd næsta hálfa mánuð, eða
þar til skóli hæfíst að nýju, því fá-
mennt var í Keldudal, þegar enginn
var skóli. Ég bað um að fá að fara
með en fékk að sjálfsögðu neitun,
þetta var engin skemmtiganga fyr-
ir sjö ára bam, þegar skammdegis-
myrkur fór í hönd en hlíðin fram-
bólgin af svellum og harðfenni.
Eg var þó ekki af baki dottinn
en laumaðist á eftir hópnum.
Þegar út á hlíðina kom urðu þau
vör við mig og biðu eftir mér, enda
of seint að snúa við og varð ég því
samferða það sem eftir var. Ekki
var hægt að fara niður Ófærugilið,
eins og annars var oftast gert,
vegna svella, varð því að klifra nið-
ur fimmtán til tuttugu metra háan
klett. Elli kom öllum heilum niður
í §öru og var síðan haldið áfram út
í Nesenda, þar kvöddum við Elli
t
Eiginmaður minn, faðir og tengdafaöir okkar,
WILLIAM S. KRASON,
andaðist á heimili sínu, Arlington, Virginia, þann 1. ágúst.
Anna Jónsdóttir Krason,
Christine Krason,
Deborah Krason Silliman, David Silliman.
t
Eiginkona mín og móðir okkar, I
HRAFNBORG GUÐMUNDSDÓTTIR,
HvassaleJti 48,
Reykjavfk,
andaöist í Landspítalanum 31. júlí sl.
Haraldur Valsteinsson
og börn.
t
Dóttir mín,
GUÐLAUG VALDIMARSDÓTTIR
talsfmavöröur,
Rauðalæk 36, Reykjavfk,
lést að kvöldi 29. júlí í Landakotsspftala.
Fyrir hönd systkina og annarra vandamanna,
Rósa Guðmundsdóttir.
t
Dóttir mín og móðir okkar,
GUÐJÓNA PÁLSDÓTTIR,
Seljalandi 7,
Reykjavfk,
lést í Landspítalanum 31. júlf.
Páll Gfslason,
Margrót Þórisdóttir,
Sóiveig Þórisdóttir.
t
Eiginmaöur minn, faðir okkar, tengdafaöir og afi,
INGI ÁRDAL,
lést í Borgarspítalanum 29. júlí.
Útförin fer fram frá Dómkirkjunni föstudaginn 5. ágúst kl. 13.30.
Helga Árdal,
Guðný Árdal, Gfsli Alfreösson,
Björn Árdal, Kolbrún Sœmundsdóttir
og barnabörn.
t
Eiginmaður minn og faðir okkar,
MARKÚS JÓNSSON,
Borgareyrum,
Vestur Eyjafjöllum,
verður jarðsunginn frá Stóra-Dalskirkju laugardaginn 6. ágúst kl.
14.00.
Sigrfður Magnúsdóttir
og börn.
t
Útför föður míns, tengdafööur og afa,
GUÐMUNDAR ÞORLÁKSSONAR
prentara,
Njálsgötu 96,
veröur gerð frá Dómkirkjunni í Reykjavík föstudaginn 5. ágúst kl.
15.00.
Guðlaug Guðmundsdóttir,
Halldór HJartarson og synir.
hópinn og snérum við. Nú skall
náttmyrkur á og var orðið meir en
hálfdimmt, _ þegar við komum að
klettinum. Ég v.ar bæði þreyttur og
hræddur og iðraðist sáran óþægðar
minnar. Mig hryllti við klettinum
og myrkrinu, enda lofthræddur.
Elli vissi að hættulegt og erfítt yrði
að láta mig klifra klettinn og greip
því til sinna ráða.
Hann hafði dágóðan snæris-
spotta í vasa sínum og batt mig á
bak sér og bað mig jafnframt að
halda mér fast og sleppa aldrei tak-
inu um háls sér en gæta þó hófs,
á því ylti líf okkar beggja.
Allt fór vel og upp komumst við.
Þannig var Elli, hann átti ávallt ráð
og hann var ajla sína ævi að klífa
klettinn með Byrðar, smáar eða
stórar.
Aldrei mun ég gleyma kaupstað-
arferðum, sem Elli fór ævinlega
fyrir jólin. Hann vék sér aldrei und-
an þeim, á hveiju sem gekk, jafn-
vel í hríðarbyl og fannkyngi. Hann
vissi vel að það voru lítil jól í Hrauni,
ef ekki næðist í ofurlítinn jólavarn-
ing.
Engum datt í hug að fara að
sofa fyrr en Elli væri kominn til
baka, en oftast kom hann samdæg-
urs, og hafði þá farið milli þijátíu
og Ijörutíu kflómetra vegalengd, oft
með um og yfir hundrað punda
bagga á baki í bakaleið, yfír hina
illræmdu Eyrarhlíð eða fjöruna, ef
þannig stóð á sjávarföllum, oft í
mikilli ófærð og snjóflóðahættu.
Hann kom með jólin með sér og
hann vissi það, að heima biðu for-
eldrar og systkini spennt og full
eftirvæntingar, um hvíld var vart
að ræða fyrr en á leiðarenda og
þá aðeins um nóttina því að næsta
dag tóku hin venjulegu störf við á
ný-
Sjálfur hóf Elli búskap á Hrauni
1951 ásamt eiginkonu sinni, Krist-
jönu Vagnsdóttur.
Árið 1956 fluttust þau hjónin að
Amamúpi og þar bjuggu þau til
1967. Amamúpur var þá eina býlið
sem eftir var í byggð í Keldudal.
Þar leið þeim hjónum vel, áttu gott
bú og þar uxu elstu bömin úr
grasi. Þeim þurfti þó að koma í
skóla og það var enginn hægðar-
leikur og því tóku þau það ráð að
bregða búi enn einu sinni og flutt-
ust nú að Sveinseyri, þaðan var
hægt að aka með bömin í skóla til
Þingeyrar. Þetta voru þung spor
fyrir Ella. Hann unni dalnum afar
heitt og vildi helst ekki yfírgefa
hann, en ást hans til bama sinna
og velferð þeirra varð að lokum
sterkari um stund, en tryggðabönd-
in við dalinn. í gamni kallaði hann
sig stundum jarlinn af Keldudal og
má það til sanns vegar færa. Hann
var síðasti bóndi dalsins og þar
endaði hann ævi sína.
Ekki get ég endað þessi orð mín
án þess að minnast æskuvina Ella
og okkar bræðra, þeirra Guðmund-
ar Sörens og Friðgeirs Magnússona
frá Fremribæ, þeir voru okkur
systkinum alla tíð sem bræður, vin-
átta þeirra við okkur var hrein og
fölskvalaus, þeim unni Elli sem eig-
in systkinum og mat þá mikils alla
tíð.
Elli og Kristjana eignuðust ijóra
syni og ijóra dætur, allt dugnaðar-
fólk og vel af Guði gert. Synimir
eru allir sjómenn, tveir þeir elstu
skipstjórar.
Kristjana reyndist manni sínum
farsæll lífsförunautur og hin mesta
dugnaðarkona, bæði unnu þau
bömum sínum mjög mikið.
Það fundu bömin, því að á
Sveinseyri voru þau tíðir gestir eft-
ir að þau eignuðust sín eigin heim-
ili. Elli hafði því um sig sína eigin
hirð, þótt höll jarlsins væri smá og
hvorki skreytt gulli né gimsteinum.
Ástúðin var gullið, hjörtun gim-
steinarnir.
Harmurinn er því sár og söknuð-
urinn ógnþrunginn.
Við skulum samt aldri gleyma
því, sem áttum ást hans og vináttu,
að Elli lifir í minningum um val-
menni og í ljóðum sínum og bömum
og afkomendum öllum. Hirð jarlsins
stækkar, afkomendum hans ijölgar,
lífíð heldur áfram.
Guð styrki þig Kristjana og ykk-
ur bömin hans og barnaböm í sorg
ykkar og söknuði.
I.Þ.