Morgunblaðið - 19.08.1988, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. ÁGÚST 1988
15
Landakotsmál,
hvað er nú það?
Viðbrögð ráðuneytanna
eftirLoga
Guðbrandsson
Að undanfömu hefur verið mikið
rætt og ritað um það sem farið er
að kalla Landakotsmál. En um hvað
snýst þetta mál í raun og veru? Það
vita líklega fæstir.
Hlutverk sþítalans
Sjálfseignarstofnun St. Jósefs-
spítala var falið af heilbrigðismála-
ráðherra að reka St. Jósefsspítala,
Landakoti, í sama fprmi og St. Jós-
efssystur höfðu gert hin síðustu ár,
sem þær ráku spítalann.
Það að stofnuninni var falinn
reksturinn hefur meðal annars í för
með sér, að íslenskir borgarar geta
krafist þjónustu spítalans, notið
hennar og yfirgefið stofnunina án
þess að greiða fyrir.
Hvers vegna skyldi þetta geta
gerst?
Abyrgð ríkisins
Vegna þess að íslenska rikið
hefur ábyrgst að inna af hendi
þá greiðslu, sem sjúklingurinn
annars yrði að greiða.
Og hvaða flárhæð hefur ríkið þá
ábyrgst að greiða?
I 46. gr. laga um almannatrygg-
ingar er það ákveðið á svo afdrátt-
arlausan hátt, að ekki getur farið
á millj mála.
Gjaldið skal ákveðið „þannig að
samanlagðar tekjur stofnunar
standi undir eðlilegum rekstrar-
kostnaði á hverjum tíma, miðað
við þá þjónustu, er heilbrigðis-
og tryggingamálaráðherra
ákveður að stofnunin veiti“.
Því þarf að gæta að tvennu, þeg-
ar gjald er ákveðið,
1. að stofnunin veiti þá þjón-
ustu, er heilbrigðis- og trygginga-
málaráðherra hefur ákveðið að
stofnunin veiti,
2. að kostnaðurinn sé eðlilegur
miðað við þessa þjónustu.
Þegar þessi tvö skilyrði eru upp-
fyllt ber rikinu skylda til að
greiða kostnaðinn samkvæmt
lögum.
Þegar farið var að ákveða gjöld
til sjúkrahúsa í fjárlögum, virðist
sú skoðun hafa ríkt a.m.k. í fjár-
málaráðuneytinu, að því bæri að
ákveða einhliða, hver greiðsla ætti
að koma fyrir þjónustu sjúkrahús-
anna.
Sjúkrahús og þá ekki síður
Landakotsspítali en önnur heyra
undir heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið. Heilbrigðismála-
ráðherra ber að ákveða þjónustu
þeirra og það hefur hann fyrir löngu
gert varðandi Landakotsspítala.
Spítalinn á ekkert val um það, hvort
hann hiýðir þeim fyrirmælum eða
ekki. Þegar Qárveitingar hafa ekki
dugað til að greiða fyrir þá þjón-
ustu, hefur orðið að ákveða, hvort
hlýtt skuli fyrirmælum heilbrigðis-
ráðherra eða dregið úr þjónustunni
til þess að fjárveitingin dygði.
Hefur margoft verið óskað eftir
því í bréfum spítalans til heilbrigðis-
málaráðuneytisins, að ráðuneytið
tæki af skarið og gæfi ný fyrir-
mæli, en svar við þeim beiðnum
barst ekki. Var því óhjákvæmilegt
að álykta sem svo, að fyrri fyrir-
mælum hefði ekki verið breytt.
Önnur ástæða var einnig til þess
að álíta það. Rekstrarhalli, sem
ætíð hefur fylgt þessum spítala sem
öðrum, var bættur ár eftir ár. Mátti
skilja hegðun ríkisins þannig, að
spítalanum bæri áfram að veita
sömu þjónustu, án tillits til þess,
að upprunaleg fjárveiting nægði
ekki. Mismunurinn yrði bættur
síðar.
Þegar reikningar ársins 1986
lágu fyrir, fyrrihluta árs 1987, var
rúmlega helmingur hallans greidd-
ur, en frestur tekinn af hálfu ríkis-
ins til þess að kanna eftirstöðvam-
ar.
Var ríkisendurskoðun fengin til
að kanna reksturinn og mátti búast
við, að eftirstöðvamar yrðu greidd-
ar að þeirri athugun lokinni, en þá
gerðist ekkert og hafa eftirstöðv-
amar ekki enn verið greiddar.
Greinilegt var af afstöðu ráðuneyt-
anna, að halli ársins 1987 yrði held-
ur ekki greiddur.
Stefnubreyting ríkisins
Þegar hér var komið sögu í byrj-
un árs 1988, var orðið ljóst, að ríkið
hafði breytt um stefnu og ætlaði
sér ekki að standa við áðumefnda
reglu í 46. gr. almannatrygginga-
laganna. Varð nú ekki lengur beðið
eftir fyrirmælum heilbrigðisráðu-
neytisins um breytingu á rekstri,
heldur varð að taka þessar ákvarð-
anir einhliða. Að öðrum kosti
stefndi beint í gjaldþrot.
Heilbrigðisráðuneytinu var gerð
grein fyrir því, hvaða ráðstafanir
væru nauðsynlegar til þess að halda
rekstrarkostnaði þessa árs innan
ijárveitingar. Starfsemi Landa-
kotsspítala er einkum fólgin í
rekstri legudeiida, en göngudeildir
litlar. Var því óhjákvæmilegt að
loka legudeildum, ef draga ætti
nægilega saman kostnað til að
halda honum innan Qárveitinga.
Var því ákveðið að loka tveimur
göngum með 52 rúmum samtals
það sem eftir var ársins, eða frá
1. aprfl.
Spítalar bæjarins skiptast á um
að taka á móti bráðveikum sjúkling-
um, þ.e. taka bráðavaktir. Til þess
að spftalinn geti tekið þessar bráða-
vaktir, þarf hann að hafa leguiými
til þess að taka á móti sjúklingum.
Það hefur hann ekki, ef tvær af
deildum hans eru lokaðar því spítal-
inn er einfaldlega ekki nógu stór
til þess að geta tekið á sig þær
skyldur, sem þessu fylgja. Enginn
væri neinu betur settur með því að
stjómendur spítalans hefðu blekkt
sjálfa sig og aðra, og talið, að hann
gæti ráðið við vaktina með svo skert
fymi.
Var því einnig tilkynnt, að spítal-
inn yrði að hætta að taíka bráða-
vaktir frá 1. apríl.
Hveijum ber að hlýða?
En hvað skeði? Nú brá svo við,
að fyrirmæli bárust frá heil-
brigðis- og tryggingamálaráð-
herra um að hætt skyldi við fyr-
irhugaðan samdrátt, svo að
spítalinn gæti haldið áfram
bráðavöktum.
Þannig er greinilegt, að spftal-
Inn hefur allan þennan tima ver-
ið að halda uppi þeirri „þjónustu,
Logi Guðbrandsson
„Til að komast hjá
hallarekstri, hefði ekki
þurft annað en að ráðu-
neytin hefðu sinnt laga-
skyldu sinni. Þá hefði á
tiltölulega auðveldan
hátt mátt halda rekstr-
arkostnaði innan fjár-
veitinga. Og það án
þess að grípa til þess
ómerkilega ráðs, að
halda uppi ófrægingar-
herferðinni, sem geng-
ið hefur yfir spítalann.“
er heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra hefur ákveðið að spítal-
inn veiti“.
Fyrir þessa þjónustu ber ríkinu
að greiða svo að nægi fyrir eðlileg-
um rekstrarkostnaði.
Rekstrarkostnaður spftalans hef-
ur verið í svipuðu horfí, ef ekki
lægri en annarra sambærilegra
spftala. Þannig er kostnaður á
hvem legudag lægri en gerist á
t.d. Borgarspftala og FSA.
Enn hefur ekki verið sýnt fram
á, að kostnaður spítalans væri óeðli-
legur og hefur þó verið reynt. Verð-
ur þætti Stefáns Ingólfssonar verk-
fræðings og ónafngreinds starfs-
manns Fjárlaga- og hagsýslustofn-
unar, höfundar frægs „Minnis-
blaðs" til ráðherra, gerð skil síðar
á þessum vettvangi.
Að fara að lögum
Stjómendur spítalans hafa ætíð
leitast við að fylgja fyrirmælum
laga, og þá laga eins og þau raun-
verulega eru, en ekki eins og þeir
teldu að þau ættu að vera.
Gera verður þá kröfu til ráðu-
neytanna, að einnig þau fari að lög-
um.
Skylda ráðuneytanna hefur ætíð
verið sú að samræma þá ákvörðun,
sem heilbrigðismálaráðherra tekur
varðandi þjónustuna og tillögur
fjármálaráðherra um fjárveitingu.
Vanræksla þeirra á þessari sam-
ræmingu leiðir ekki að lögum til
þess, að spftalinn eigi að halda uppi
ókeypis þjónustu. Vanræksla þeirra
leiðir ekki til þess, að spítalinn
„bijóti fjárlög“, eins og það hefur
verið orðað af ráðherra. í þessu
sambandi getur aðeins einn maður
brotið fjárlög.
Þaðan af síður leiðir þessi van-
ræksla til þess, að réttindi ráðuneyt-
anna aukist. Þau öðlast þannig ekki
rétt til þess að setja skilyrði fyrir
efnd sinni á lögbundnum (46. gr.
almtr.laganna) skyldum sínum.
Þau skilyrði, sem sett voru í sam-
komulagi ráðherranna, sem gert
var á dögunum em ekki aðeins ólög-
mæt, heldur em þau jafnframt van-
efnd á samningi, sem ríkið hefur
gert. Eða er ríkið með þau sérrétt-
indi að geta vanefnt samnings-
skyldur sfnar þegar því býður svo
við að horfa? Samningur sá, sem
ríkið gerði, er það keypti Landa-
kotsspftala, er ótvíræður um, að
reksturinn skuli falinn sjálfseignar-
stofnun þeirri, sem nú annast hann.
Með því að setja þau skilyrði fyrir
efndum á lagaskyldu sinni, sem
sett em í samkomulagi ráðherranna
og sem stofnunin var rieydd til að
samþykkja, er rofinn þessi samn-
ingur.
Þessi skilyrði em auk þess í engu
samhengi, hvorki að efni eða stærð,
við þau vandræði, sem nú steðja
að spftalanum, og alfarið má rekja
til vanrækslu ráðuneytanna á laga-
skyldum sínum.
Var hægt að leysa vandann?
Til að komast hjá hallarekstri,
hefði ekki þurft annað en að ráðu-
neytin hefðu sinnt lagaskyldu sinni.
Þá hefði á tiltölulega auðveldan
hátt mátt halda rekstrarkostnaði
innan flárveitinga. 0g það án þess
að grípa til þess ómerkilega ráðs,
að halda uppi ófrægingarherferð-
inni, sem gengið hefur yfir spítal-
ann.
Höfundur er framkvæmdastjári
Landakotsspítala.
Útsala
Allt að 70% afsláttur.
V •
SíÐASTI DAGUR
HAGKAUP
Kringlunni Skeifunni Kjörgarði Akureyn Njarðvík