Morgunblaðið - 19.08.1988, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. ÁGÚST 1988
31
Aldarafmæliskveðja;
Kristín Hreiðars-
dóttlr frá Presthúsum
Einn dag er sólin hæst á himinbraut,
ein hjartans gleði skærst, ein sárust þraut;
þá hún er sigruð svaii haustsins ber
þér silfurker.
(Hulda.)
Þetta erindi kemur mér í hug í
dag, á 100 ára afmæli vinkonu
minnar, Kristínar Hreiðarsdóttur.
Fyrir einni öld breiddi hún út faðm-
inn, sem lítið barn á móti morgun-
sólinni og lék sér að stráum í túni
foreldra sinna að Hátúnum í Land-
broti, Vestur-Skaftafellssýslu, en
þar er hún fædd 19. ágúst 1888. í
eina öld hefur morgunsólin risið á
hverjum degi síðan og jafnoft hnig-
ið til viðar.
Aldarsólin hennar varpar nú
rauðum geislum á vesturfjöllin og
bregður bliki á hærri fjöll í fjarska.
Sá sem árrisull er og hefur verið
svo gæfusamur að gefa sér tíma
til að ganga á vit fegurðarinnar,
er ríkur maður, þótt hann hafi ein-
hvem tíma á langri göngu orðið að
kynnast hinu mótdræga í lífínu.
Með því að sigrast á því hefur hann
öðlast reynslu og getur með þakk-
látum huga tekið undir með hinni
djúpvitru skáldkonu.
Foreldrar Kristínar voru hjónin
Júlíana Magnúsdóttir og Hreiðar
Bjamason, sem þá bjuggu að Há-
túnum í Landbroti. Júlíana móðir
Kristínar átti ættir sínar að rekja
frá Stafnesi. Afi hennar og langafí
Kristínar var Jón Bjömsson bóndi
í Loddu eða Loðvíksstofu á Staf-
nesi, Miðnesi, sá er veitti hröktu
og hrjáðu fólki húsaskjól í hinu
mikla Bátsendaflóði, aðfaranótt 9.
janúar 1799.
Hreiðar faðir hennar var kominn
af ætt séra Jóns Steingrímssonar
hins knnna eldklerks. Af þeim stofni
em margir traustir og vitrir íslend-
ingar komnir. Enda hafa þeir hald-
ið minningu hans í heiðri og reynt
að tileinka sér trú hans og
lífsstefnu.
Það er ekki ætlunin að rekja
ævisögu Kristínar, en þó vil ég
nefna nokkur atriði úr lífí hennar,
sem mér fínnst skipta máli.
Kristín Hreiðarsdóttir er af fá-
tæku fótki komin. Faðir hennar var
tvíkvæntur og átti 24 böm til sam-
ans í báðum hjónaböndum. Kristín
var næstyngsta barnið af síðara
hjónabandi hans, og er nú ein á lífí
af þeim stóra bamahópi. Föður sinn
missti hún tveggja ára gömul. Þá
tvístraðist bamahópurinn. Kristín
litla fór í fóstur til frænku sinnar,
frú Sólveigar Einarsdóttur, ekkju
Jóns Sigurðssonar prófasts í
Skaftafellssýslu, og fólks hennar.
Fyrst var hún hjá frú Sólveigu að
Kálfafelli og síðan á Maríubakka
og þar ólst hún upp.
Arið 1913 fluttist Kristín til
Hafnarfjarðar og giftist Oddi Jóns-
syni frá Keldunúpi á Síðu 1914.
Þau bjuggu í Hafnarfírði fyrstu
árin en þaðan fluttust þau búferlum
að Móhúsum í Garði, Gerðahreppi
í Gullbringusýslu og héldu þar
heimili um skeið, uns þau fluttust
að Presthúsum í Garði. Þar bjuggu
þau lengst eða í rúm 60 ár.
Kristín og Oddur eignuðust fjög-
ur böm, sem öll em á lífi. Þau em
Júlíus Guðjón, Sólveig Sigrún,
Jónína Sóley og Ingimar. Þau gift-
ust öll og eiga afkomendur. Niðjar
Kristínar og Odds em orðnir 79 að
tölu.
Einnig ólst upp hjá þeim Eyjólfur
Gíslason. Hann kom til þeirra á
bamsaldri eftir að hafa misst móð-
ur sína. Hann er kvæntur og á böm.
Heimilið að Presthúsum var hlý-
legt menningarheimili. Húsmóðirin
glaðlynd og ljúf í viðmóti. Gestrisin
var hún og mikið fyrir blómarækt.
Presthús er grasbýli en Oddur
stundaði líka sjósókn, var útvegs-
bóndi og formaður á bátum um
árabil. Hann keypti einnig físk af
öðmm og verkaði hann til útflutn-
ings.
Atvinnu stundaði hann alloft ut-
an heimilis. Vann m.a. við vitabygg-
ingar og var þá verkstjóri. Þegar
Oddur var að heiman annaðist
Kristín öll störf úti og inni ásamt
bömum þeirra.
Stundum dvöldust á heimilinu
kennarar, aðkomumenn, sem ráðnir
vom til kennslustarfa í Garði, bæði
við bama- og unglingakennslu.
Böm og gamalmenni vom þar einn-
ig tíma og tíma og nutu aðhlynning-
ar húsfreyjunnar. Auk þess vom
þar stundum vertíðarmenn, sem
rém á sjóinn með Oddi.
Oddur hafði fyrr á ámm verið
kirkjuorganisti í Skaftafellssýslu.
Vom þau hjónin bæði söngelsk.
Oddnr eignaðist orgel á sínum efri
ámm sem hann spilaði oft á. Þá
var bjart yfír Presthúsaheimilinu,
því Kristín söng ásamt börnunum,
sem öll höfðu hlotið sönghneigð í
vöggugjöf. Júlíus og Ingimar urðu
báðir eftirsóttir harmónikuleikarar.
Það fór ekki fram hjá neinum að
skaftfellsk áhrif ríktu á heimili
þeirra hjónanna, sem þau höfðu
borið með sér að austan og í Garð-
inn eins og annað skaftfellskt fólk,
sem þar hafði fest rætur.
Kristín ræddi oft um frú Sólveigu
frá Maríubakka, fóstm sína. Hana
tók hún sér til fyrirmyndar í hús-
haldi og einnig í uppeldi og mótun
bama sinna. Það var gaman að
hlusta á hana segja brosandi frá
frú Sólveigu, sem hún bar svo mikla
virðingu fyrir og hlýhug til. Enda
lét hún eldri dóttur sína heita Sól-
veigu Sigrúnu eftir henni.
Kristín er félagsmálakona og
vann heilshugar að félagsmálum
svo lengi sem henni entist heilsa.
Hún starfaði í Kvenfélaginu Gefn
í Garði, var starfsfús og samvinnu-
þýð. Einnig er hún ævifélagi í Slysa-
vamafélagi íslands. Kirkjunnar
málefni lét hún ekki fram hjá sér
fara. Hún er trúuð kona í þess orðs
bestu merkingu. Hún var kirkju-
rækin og ég minnist þess þegar þau
Oddur fóm með böm sín í Utskála-
kirkju. Þá var í senn reisn og mildi
í fasi Kristínar, sem ávallt gekk þá
í íslenskum búningi og sýndi með
því hversu þjóðleg hún er í eðli sínu.
Það var Kristínu mikið gleðiefni að
bömin þeirra Júlíus og Sigrún sett-
ust að í Garðinum, einnig fósturson-
urinn Eyjólfur Gíslason og fjöl-
skyldur þeirra allra. Þá gat hún
haft samband við þau daglega með-
an þún átti þar heima.
Árið 1977 lést Oddur. Tregaði
hún hann mikið, en kærleikurinn
sem hún bar til hans mildaði sorg-
ina. Eftir þetta fluttist hún í
Garðabæ að Hofslundi 11 til dóttur-
dóttur sinnar, Sigurveigar Sæ-
mundsdóttur og manns hennar,
Halldórs Snorrasonar. Þar hefur
hún unað hag sínum vel, notið
ástúðar og virðingar sem öllu eldra
fólki kemur best.
Okkur hjónunum þótti gaman að
heimsækja hana þangað og er
minnisstæð sú birta og hlýja sem
andaði frá samskiptum þeirra, Sig-
urveigar og ömmu hennar. Jónína
Sóley býr í Reykjavík og hefur því
getað heimsótt móður sína oft og
létt henni stundimar eftir að árin
færðust yfír. Ingimar settist áð í
Svíþjóð. Hún saknaði hans auðvitað
mikið fyrstu árin eftir að hann fór,
en gladdist yfír velgengni hans þeg-
ar árin liðu og hún fékk góðar frétt-
ir og heimsóknir af fjölskyldunni.
Kristín átti heima hjá dótturdótt-
ur sinni Sigurveigu í 10 ár. En þá
hnignaði heilsu hennar og síðustu
tvö árin hefur hún dvalist að Hrafn-
istu í Hafnarfírði og notið þar góðr-
ar umönnunar. Hún lítur enn í
bækur sér til ánægju, þótt minnið
sé farið að dofna.
Ég tengdist Kristínu Hreiðars-
dóttur þegar ég fluttist í Garðinn
1929 og giftist systursyni hennar,
Sigurbergi H. Þorleifssyni. Þeir
Sigurbergur og Oddur höfðu lengi
unnið saman bæði á sjó og við vita-
byggingar. Auk þess var mikill
samgangur á milli heimila systr-
anna, tengdamóður minnar og
Kristínar. Þá eignaðist ég vináttu
Kristínar. Sú vinátta hefur varað æ
síðan.
Nú hugsum við hjónin og bömin
okkar með gleði og þakklæti til
þeirra daga sem við heimsóttum
Kristínu og Odd í Presthúsum,
bæði á björtum sumardögum jafnt
sem vetmm. Aldrei brást það að
okkur var fagnað af ljúfmennsku
þeirra beggja.
Ég veit að það verða margir vin-
irnir, sem hugsa til Kristínar á ald-
arafmæli hennar. Við hjónin, böm
okkar og fjölskyldur þeirra, flytjum
Kristínu og öllum ástvinum hennar,
hjartanlegar blessunaróskir.
Megi sólargeislar ævikvöldsins
verma hina merku og mætu konu.
Ásdís Káradóttir
Kristín ætlar að taka á móti gest-
um í Samkomuhúsinu í Garði i dag,
milli kl. 16 og 20.
Arni Arinbjarnarson
orgelleikari.
Orgeltón-
leikar í Fíla-
delfíukirkju
ÁRNI Arinbjarnarson orgelleik-
ari heldur tónleika í Fíladelfíu-
kirkjunni mánudaginn 22. ágúst
kl. 20.30.
Á efnisskrá em verk eftir
Buxtehude, Bach, César Franck
og Max Reger. Ollum er heimill
aðgangur að tónleikum þessum.
(Fréttatilkynning)
5 kettir og læða
blúsa í öngstrætinu
JASS
Guðjón Guðmundsson
FISCHERSUND er lítil og
óhijáleg gata hér í bæ en við
hana standa þó tvær merkar
stofnanir. Við horn Aðalstræt-
is er gæludýrabúð og nokkr-
um skrefum vestar í öngstræt-
inu er Duus-hús þar sem Heiti
potturinn mallar, eina örugga
athvarf manna af kattakyni.
Þangað læddust fimm kettir
síðastliðið sunnudagskvöld og
breimuðu blús fyrir pakk-
fylltu húsi áhorfenda og
skömmu síðar bættist læða í
hópinn og fór þá að krauma
í pottinum, eins og vænta
mátti.
Kettimir vom Gunnlaugur
Briem, trommur, Birgir Braga-
son, bassi, Eyþór Gunnarsson,
píanó, Magnús Eiríksson, gítar,
söngur og blístur og Kristján
Kristjánsson, munnharpa og
söngur. Læðan var Ellen Kristj-
ánsdóttir.
Giggið hófst á því að Kristján,
sem er bróðir Ellenar, sem er
kona Eyþórs (svo það fari ekki
milli mála), kynnti sveitina og
jafnframt að æfingar hefðu stað-
ið yfír liðlangan daginn en ekki
söguna meir, enda vom slegnar
ófáar feilnótur og allt hrátt í
pottinum. En það skipti ekki
máli því þeir náðu sér oft vel á
strik og áttu salinn. Það er trú
undirritaðs að íslendingar séu
blúsaðasta þjóð veraldar. Hér
þýðir lítið að bjóða upp á topp-
númer í jassi eða klassík, á því
verður alltaf halli, en um leið og
einhver minnist á blús þá er eins
og gullæði grípi landann.
Kristján Kristjánsson hefur
búið í Lundi í Svíþjóð undanfarin
tólf ár og meðal annars lagt
stund á munnhörpunám. Þá hef-
ur hann gert víðreist um meginl-
andið með mal sinn og hörpu og
leikið á götuhomum. Það þarf
ekki að fjölyrða um það að Kristj-
án er mikill músíkant og geysi-
lega skemmtilegur munnhörpu-
leikari. Hann er líka „entertain-
er“ af guðs náð og í skjóli þess
náði hann sambandi við áheyr-
endur eins og hann væri inni í
stofu hjá þeim í helgarsam-
kvæmi.
Prógrammið byggðist að
mestu leyti á standördum úr
blússögunni og einnig brá fyrir
nokkrum rokklögum. Braggabl-
ús Magnúsar heyrðist líka svo
og Hornaíjarðarblús. Magnús
var vel heima í þessum félags-
skap og lék við hvem sinn fíng-
ur, auk þess sem hann sönglaði
og blístraði í melódískum ein-
leiksköflum eins og George Ben-
son og Tania Maria gera gjarn-
an.
Eftir langt og ítarlegt hlé kom
höfuðlæða íslensks jass og gerði
stormandi lukku með Cry me a
River. Ellen hefur yndislega háa
rödd og flutti hún þennan trega-
fulla söng sem hún hefur svo
mikiar mætur á, af sannri tilfinn-
ingu.
Kvöldinu lauk með blús eftir
Morgunblaðið/Bj arni
b/6 hlutar sveitarinnar sem flutti blús í Heita pottinum.
Magnús Eiríksson í algleymi snarstefsins.
Kristján þar sem hann fékk heit-
an salinn til að taka undir viðlag-
ið og mátti ekki tæpara standa
því áheyrendur voru haldnir
óskaplegri tjáningarþörf eftir
alla þessa keyrslu.