Morgunblaðið - 21.10.1988, Qupperneq 24

Morgunblaðið - 21.10.1988, Qupperneq 24
A3HMÖ3JIÖM 24 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. OKTÓBER 1988 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. OKTÓBER 1988 25 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aðstoðarritstjóri Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri Árvakur, Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guðmundsson, BjörnJóhannsson, ÁrniJörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ÁgústlngiJónsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, Pimi 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakiö. Baráttan fyrir mannréttindum Vaxandi menntun, þekking og tækniþróun hafa fært þjóðir heims í nábýli, svo að segja hveija í túnfót annarrar. Við getum flogið til flarlægra heimshoma á fáeinum klukku- stundum. Við getum horft á atburði á sjónvarpsskjá á heim- ilum okkar á sömu stund og þeir gerast svo að segja hvar sem er i veröldinni. Samskipti þjóða, menningarleg og við- skiptaleg, em mikil og vaxandi. Mannkyninu hefur sem heild miðað hratt til réttrar áttar á fjölmörgum sviðum. Gæðum framþróunarinnar er að vísu mjög misskipt. Þjóðir, sem hafa aðgang að alhliða og sérhæfðri menntun og þekkingu, hafa búið þegnum sínum velferð á heildina litið, þótt undantekn- ingar séu til, því miður. Þróun- arlönd eiga hinsvegar miserfíða brekku eftir að almennri vel- megun. En ör framvinda í fram- leiðslu matvæla, heilsugæzlu og samgöngum, svo þijú dæmi séu nefrid, hafa komið flestum þjóð- um til góða í einni eða annarri mynd. Þó eru hrikaleg frávik frá meginreglu velmegunar, samanber fæðuskort, jafnvel hungur, víða í þróunarríkjum og hörmungar milljóna flótta- manna. Þessi frávik eiga ekki sízt rætur í ónógri almennri menntun og þekkingu, röngu sfjómarfari og misheppnuðu hagkerfí viðkomandi ríkja, hemaðarátökum — og stað- bundnum, náttúrulegum að- stæðum. Velmegunarríki verða að veita þróunarríkjunum mark- vissari „hjálp til sjálfshjálpar". Þrátt fýrir allar þessar fram- farir á sviði þekkingar og tækni hefur mannkyninu miðað hægt áleiðis í þeirri viðleitni að tryggja almenn mannréttindi. Minnihluti þjóða og mannkyns býr við lýðræði, þingræði og almenn mannréttindi í þeim skilningi þessara orða, sem við Norðurlandabúar leggjum í þau. Það er víða pottur brotinn í þessu efni í veröldinni. Fá ríki, ef nokkurt, hefur alhreinan skjöld. En verst standa mann- réttindamál í ríkjum alræðis og einsýni. Mannhelgi varðar rétt ein- staklingsins til menntunar, hús- næðis og starfs (efnalegs sjálf- stæðis). Og jafnframt og ekki síður rétt manneskjunnar til að mynda sér eigin skoðanir og láta þær í ljósi, hvort heldur er í ræðu eða riti. Hún varðar flokka- og félagafrelsi, ferða- frelsi, og frelsi fólks tii að móta sinn eigin lífsstíl, innan eðliiegs samfélags- og lagaramma. Þrátt fyrir það að flestar þjóðir heims viðurkenni í orði almenn mannréttindi — mann- réttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna — sitja tugþúsundir manna í fangeslum víða um heim fyrir skoðanir sínar einar saman. Þeir eru samvizkufang- ar. í fréttabréfí íslandsdeildar Amnesty-samtakanna, sem er nýkomið út, er bent á þessar ótrúlegu og hrikalegu stað- reyndir: 1) í meira en helmingi rílga heims er fólk lokað inni fyrir að tjá hug sinn, oft að loknum réttahöldum sem eru tómur skrípaleikur. 2) í meira en þriðjungi ríkja heims eru karlmenn, konur og jafnvel böm pyntuð af starfs- mönnum ríkisins. 3) í fyölda ríkja stunda ríkis- stjómir mannrán og myrða eig- in þegna til að ná markmiðum sínum. 4) Fleiri en 120 ríki hafa lög- bundinn rétt til að taka fólk af lífí, sem dæmt hefur verið fyrir vissa glæpi. Meira en þriðjungur þessara rílg'a framkvæmir þessi „morð af yfírlögðu ráði“ á ári hveiju. í ljósi þessara staðreynda, sem alþjóðasamtökin Amnesty hafa varpað kastljósi á, má ljóst vera, að mannkyninu hefur mið- að sorglega skammt áleiðis í mannréttindamálum. Þær framfarir, sem orðið hafa í efna- hagslífi heimsins, hafa ekki náð til mannhelgi, siðöæði og kær- leika í samskiptum einstaklinga og þjóða, eða að minnsta kosti ekki í nægilega ríkum mæli. Alþjóðasamtökin Amnesty, sem beijast fyrir mannréttind- um, frelsi samvizkufanga, þurfa að ná eyrum hvers heiðarlegs manns. Þau hafa þegar unnið ýmsa sigra, enda hjóta þau trausts og trúnaðar vegna heið- arleika og markvissra vinnu- bragða. Með almennum stuðn- ingi geta þau unnið enn fleiri. Morgunblaðið vill velga athygli á Amnesty-viku 1988, sem Is- landsdeildin tekur virkan þátt í. Þema vikunnar í ár er: „Bar- áttumenn fyrir mannréttindum" og hún tengist herferð undir kjörorðinu: „Mannréttindi strax"! Leggjum öll okkar lóð á vogarskál alþjóðasamtaka Amnesty í baráttunni fyrir mannréttundum. Morgunblaðið/Sigurður Jónsson Unnið við að sjóða saman hitaveiturörin í ÖUusveitunni. Hitaveita lögð til 35 aðila í Ölfiisi Selfossi. UNNIÐ er að því þessa dagana að leggja hitaveitu til 35 aðila i austanverðu Ölfusi. Heita vatnið er tekið úr tveimur borholum við’ Gljúfurárholt. Með þessari veitu hafa langflestir bæir í Ölfusinu aðgang að heitu vatni. Veitukerfí hitaveitunnar er alls um 22 kílómetrar og kostnaður við lögnina er um 22 milljónir króna. Veitan er eign bændanna á svæðinu 40 manns missa atvinnuna: Hlín hættir framleiðslu ullarvöru STARFSFÓLKI verksmiðjunnar Hlínar hf., þar sem framleiddar hafa verið ullarvörur, hefur verið sagt upp störfum. Verk- smiðjunni verður lokað um ára- mót, þegar uppsagnir taka gildi. „Við höfum sagt upp öllu starfs- fólki, 40 manns," sagði Haukur Þorgilsson, framkvæmdastjóri verksmiðjunnar. „Við ætlum að rejma að halda verksmiðjunni gangandi til áramóta, en starfs- menn okkar eru þegar famir að svipast um eftir vinnu annars stað- ar. Ástæða þess að við hættum starfsemi er sú, að það er allt of dýrt að framleiða ullarvörur til útflutnings. Við fáum einfaldlega ekki nógu hátt verð fyrir vöruna til að það standi undir kostnaði, enda erum við að keppa við lönd þar sem framleiðslukostnaður er í algjöru lágmarki. Og því miður brást fastgengisstefnan. Þegar er- lendir gjaldmiðlar eru alltaf skráð- ir á sama gengi hér, en kostnaðar- hækkanij- verða innanlands þá sjá allir að endar nást ekki saman. Og ekki getum við flutt út verð- bólguna." Verksmiðjan Hlín hefur verið starfrækt frá 1981 og er dótturfyr- irtæki Hildu hf., sem flytur út ull- arvörur. Auk framleiðslunnar fyrir Hildu hefur Hlín saumað kápur, sem seldar eru undir nafninu Gaz- ella. „Fjölmargar verksmiðjur í ull- ariðnaði hafa lagt upp laupana á undanfömum árum og því er sú þekking sem starfsfólk þeirra býr yfír að glatast," sagði Haukur. „Okkar starfsfólk er afar reynt og hefur alltaf skilað fyrsta flokks vinnu og ég vona að það fái störf við sitt hæfí.“ og reiknað með að kostnaður við lögnina greiðist upp á tíu ámm. Hver aðili fær tíu mínútulítra fyrir stofíigjaldið. Hitaveitan er lögð í plaströmm í úrethan-einangrun með plastkápu. Það er fyrirtækið Plastmótun á Læk í Ölfusi sem framleiðir rörin og kápuna og Pípur sf. í Kópavogi sem einangrar rörin. Fyrirtækin vinna saman að þessu verkefni og er að fullu gengið frá römnum á Læk í Ölfusi þangað sem Pípur sf. flutti sín tæki vegna verksins. Hönnun verksins annast Verkfræðistofa Suðurlands á Selfossi. — Sig. Jóns. Tveir dæmdir í Hæstarétti fyrir smygl á amfetamíni TVEIR menn hafe í Hæstarétti verið dæmdir til fengelsisvistar vegna smygls á amfetamíni til landsins, annar í 2 ára fangelsi og hinn í 2 ára og 4 mánaða. Fíkniefninu komu þeir fyrir um borð í tveimur íslenskum skipum í höfe í Þýskalandi, án vitundar skipveija. Dómur Hæstaréttar er staðfesting á dómi sakadóms í ávana- og fíkniefeamál- um í fyrra. Mennimir tveir heita Magnús Einarsson og Friðþjófur Bragason og fékk Magnús þyngri dóminn. Forsaga málsins er sú, að aðfara- nótt föstudagsins 1. nóvember 1985 handtók fíkniefnalögreglan þá Magnús og Friðþjóf, ásamt þriðja manni, eftir mikinn eltingar- leik á Grandagarði. Lögreglan hafði þá fylgst með ferð þeirra um borð í togarann Karlsefni, sem var nýkominn frá Þýskalandi, en um borð náðu þremenningamir i rúm 200 grömm af amfetamíni. Fíkni- efninu höfðu þeir komið fyrir um borð á meðan skipið lá í slipp í Þýskalandi, en skipverjar vom ekki viðriðnir málið. Skömmu síðar, eða sunnudaginn 3. nóvember 1985, fann fíkniefna- lögreglan um 300 grömm af am- fetamíni um borð í togaranum Breka í Vestmannaeyjahöfn. Tog- arinn hafði einnig verið í Þýska- landi og höfðu þremenningamir komið fíkniefninu fyrir í skipinu og enn án vitundar skipveija. Magnús og Friðþjófur vora dæmdir til fangelsisvistar í undir- rétti, en áfrýjuðu dóminum. Þriðji maðurinn var dæmdur í tveggja ára fangelsi og undi því, sem og tveir menn sem dæmdir vora til fímm mánaða skilorðsbundinnar fangelsisvistar hvor fyrir hlutdeild í brotunum. Þeir sáu um að útvega . þremenningunum fé til kaupa á fíkniefhinu erlendis. Dómur Magn- úsar í undirrétti var 25. refsidómur hans, en síðan hafa bæst við a.m.k. tveir, fyrir ölvunarakstur og rétt- indaleysi og fyrir þjófnað. Með dómi Hæstaréttar er Magn- úsi og Friðþjófí einnig gert að greiða 65 þúsund króna sekt í ríkis- sjóð hvor og að greiða veijendum sínum 35 þúsund krónur hvoram. Þá greiða þeir allan áfrýjunar- kostnað, þar með talin saksóknar- laun í ríkissjóð, samtals 35 þúsund krónur. Dóminn kváðu upp hæstaréttar- dómaramir Magnús Thoroddsen, Bjami K. Bjamason, Guðmundur Jónsson og Hrafn Bragason og Haraldur Henrysson, settur hæsta- réttardómari. Sjávargull og Vatna- gnll lýst gjaldþrota FISKELDISSTÖÐVARNAR Sjávargull hf. í Grindavík og Vatnagull hf. í Rangárvallasýslu hafa verið úrskurðar gjaldþrota. Litlar eignir eru í þrotabúunum en kröfiir skipta milljónum. Er talið að þetta séu fyrstu fískeldisstöðvarnar sem verða gjaldþrota af þeim fíölda fyrir- tækja í þessari atvinnugrein sem stofeuð hafa verið á undanförnum árum. Sjávargull hf. var stofnað 1984 með það að markmiði að reisa físk- eldisstöð í Grindavík. Aðaleigandi _ þess er Valdimar Valdimarsson sem búsettur er í Noregi og fyrir- tæki hans, Nordic Sea Gold. Fýrir- tækið var úrskurðað gjaldþrota að kröfú lögmanns sem gert hafí ár- angurslaust fjámám. Kröfulýsing- arfrestur er nýlega liðinn og skipta kröfur milljónum kr., samkvæmt upplýsingum bæjarfógetaembætt- isins í Keflavík. Engar eignir fund- ust í búinu nema hugsanleg krafa á dótturfyrirtækið Vatnagull hf. sem einnig hefur verið lýst gjald- þrota. Vatnagull hf. er seiðaeldisstöð í Landmannahreppi, stofnað 1986. Þar var búið að reisa eldishús til bráðabirgða og nokkur útiker. Einnig grann að tvö þúsund fer- metra seiðastöð. Þrotabúið stóð í seiðaeldi um tíma því það tók 340 þúsund seiði upp í skuld frá öðram aðila og ól þau þar til tókst að selja þau. Þrotabúið reyndi að selja fasteignir félagsins en það tókst ekki, að sögn Ingimundar Einars- sonar bústjóra. Kröfulýsingarfrest- ur er ekki liðinn og því ekki vitað með kröfur í þrotabúið. Frá 17. landsfendi Kvenréttindafélags íslands sem haldinn var um helgina. Landsfiindur Kvenréttindafélags íslands: Konur og karlar þurfa að fa sömu tækifeeri Kvenréttindafélag íslands leggur megináherslu á að konur og karl- ar fái sömu aðstöðu og tækifæri tíl að pjóta hæfíleika sinna. Svo seg- ir meðal annars i stefeuskrá Kvenréttindafélags íslands sem sam- þykkt var fyrir næstu fjögur árin á 17. landsfímdi félagsins sem hald- inn var um helgina. Féiagið hvetur til þess að heimild í 3. grein jafo- réttislaga um timabundnar ráðstafenir í þágu kvenna verði nýtt sem best. Markmið Kvenréttindafélags íslands hafí frá upphafí verið að vinna að jaferétti og jaferi stöðu kvenna og karla á öllum sviðum þjóðlifsins. í stefhuskránni segir ennfremur að ábyrgð á heimilishaldi og upp- eldi bama hafi að mestu leyti hvílt á herðum kvenna þrátt fyrir aukna þátttöku þeirra í atvinnulífínu. Hvetja þurfi feður til að nýta sér rétt til fæðingarorlofs. Öll böm eigi rétt á dagvistun og samfelldum skóladegi. Leggja verði áherslu á aukna samveru foreldra og barna til að treysta tilfínningatengsl og veita öryggiskennd. Stórauka þurfí fræðslu í skólakerfínu um stofnun heimilis, sambúð og hjúskap, upp- eldi og jafna stöðu kvenna og karla. Benda þurfí konum, sem sinnt hafí ! bamauppeldi og heimilisstörfumj um hríð, á þá námskosti sem völ sé á og hvetja þær til að afla sér starfsmenntunar. Konum og körlum skuli í reynd greidd jöfn laun fyrir jafnverðmæt og sambærileg störf óg vinna verði gegn kynskiptingu á öllum sviðum atvinnuiífsins. Tryggja verði réttar- stöðu kvenna þegar þær eignast böm. Lengja þurfí fæðingarorflof og báðum foreldram verði gert kleyft að annast böm sín. Einnig sé nauðsynlegt að tryggja lengdan rétt vegna veikinda barna. Féiagið telur það ógnun við frelsi og lýðræði hversu ójafn hlutur karla og kvenna sé við ákvarðanatöku. Ekki verði við það unað í lýðræðis- þjóðfélagi að karlar (aki nær allar ákvarðanir í þjóðfélaginu. Konur beri jafnmikla þjóðfélagslega ábyrgð og karlar og eigi því ekki að hika við að gefa kost á sér til framboðs og annarra trúnaðar- starfa. Vinna beri að því að kyn- greind félög stjórnmálaflokka verði óþörf. Stéttarfélög verði að fá fleiri konur til starfa og veita þeim sömu tækifæri og körlum til að gegna trúnaðarstörfom. Kvenréttindafé- lag íslands telur það vera eina af forsendum þess að raunverulegt jafnrétti náist á öllum sviðum þjóðlífsins að konur beini orku sinni að sem flestum málaflokkum. AF ERLENDUM VETTVANGI COLIN MCINTYRE Varfærnar breytingar í Albaníu: Einbúinn hyggst auka tengsl við umheiminn Síðastliðinn sunnudag var þess minnst með mikilli viðhöfe í Al- baníu að 80 ár voru liðin frá fæðingu Envers Hoxhas, einræðis- herra landsins frá stríðslokum þar til hann lést árið 1985. Frá 1961 til dauðadags fór Hoxha ekki út fyrir landamæri ríkisins þar sem nú búa tæpar þrjár milljónir manna. Hann kom á fót ríki þar sem skattar og orkukreppa hafe ekki þekkst, einkabílar eru bannaðir og trúariðkun sömuleiðis, erlendir ferðamenn sár- afáir og við útför leiðtogans voru engir érlendir fiilltrúar. Eftir að tengsl höfðu verið rofín við Sovétríkin vegna hugmyndafræði- legra deilna og siðar einnig Kína var þvi lýst yfír að Albanía væri hið eina sanna ríki kommúnismans. Fyrir skömmu var opn- að safo í höfoðborginni Tirana, helgað leiðtoganum, og hans minnst sem frelsara landsins. Sagt var að starf Hoxha væri lýs- andi fordæmi fyrir arftaka hans. Ramiz Alia. Þrátt fyrir allan dýrðaróðinn um Hoxha er ljóst að breyt- ingaskeið er hafíð í landinu og einangranarstefna Hoxhas á leið í glatkistuna. „Við hyggjumst ekki vera utan við samfélag þjóð- anna eða einangra okkur," sagði Alia í nóvember síðastliðnum. „Við hikum ekki við að fítja upp á samvinnu við Önnur ríki og ótt- umst hvorki auð þeirra né völd.“ Fyrir skömmu komu Albanir á stjómmálasambandi við Vestur- Þýskaland, Kanada og Spán. Enn meira kom þessi fyrram einbúi meðal Evrópuríkja nágrönnum sínum á óvart er albanska stjóm- in samþykkti að taka þátt í fyrstu ráðstefeu utanríkisráðherra Balk- anþjóða sem haldin var í Belgrad, höfuðborg Júgóslavíu, í febrúar á þessu ári. Stjórnin í Tirana hefur einnig sýnt áhuga á því að bæta sam- skiptin við Júgóslava en þau hafa verið afar fátækleg síðan 1948 ér Júgóslövum var útskúfað úr alþjóðasamtökum kommúnista. í júgóslavneska sjálfsstjómarhér- aðinu Kosovo, er á landamæri að Albaníu, er meirihluti íbúanna af albönskum stofni og hafa deilur þeirra við serbneskan minnihluta í héraðinu undanfarin ár hrandið af stað þjóðemisólgu sem gæti orðið til að ldjúfa Júgóslavíu í nokkur smáríki. Gorbatsjov fordæmdur Enda þótt Albaníustjóm fylgi nú raunhæfari og sveigjanlegri stefhu gagnvart umheiminum en á Hoxha-áranum þá hefur hún lagt áherslu á viss grandvallarat- riði sem ekki verði breytt. Öll samskipti við Sovétríkin era á bannlista og umbótastefna Gor- batsjovs er fordæmd sem „frekari þróun endurskoðunarstefnunnar" er sé í andstöðu við grundvallarat- riði í stefnu Leníns og Stalíns. Albanskur stjómarerindreki í Vín staðfesti nýlega að Albanir myndu halda uppteknum hætti og draga lið sitt úr undankeppni Evrópu- keppninnar í knattspymu yrði lið- ' inu gert að leika gegn Sovétmönn- um. Önnur ríki á svörtum lista hjá albönskum stjórnvöldum era Bandaríkin, Suður-Afríka, Suð- ur-Kórea og ísrael. Tvö deilumál hindra enn að samskipti Albana og Breta b'atni. Bretar krefjast bóta fyrir tvö bresk herskip senr sukku af völd- um tundurdufla við albönsku ströndina árið 1946 og Tirana- stjómin krefst þess að Bretar skili aftur gullforða að andvirði 70 milljóna Bandaríkjadala (um 3.400 milljóna ísl. kr.). Gullið var flutt til Bretlands á stríðsárunum til varðveislu þar. Á fundi utanríkisráðherranna í Belgrad kom skýrt í ljós að þótt Albáníustjórri vilji taka þátt í fundum nágrannarikja sinna um þar sem menningarmál em sett á oddinn. í ágústmánuði var opnuð viða- mikil sýning í Vestur-Þýskalandi á albönskum fomleifum. Var þar rakin saga Albana langt aftur í aldir, frá því fyrir tíma Illýra eins og Rómveijar til foma nefndu íbúa Albaníu og nokkurra ná- lægra landsvæða við Adríahafíð. Að sögn vestur-þýskra embættis- manna er þetta greinilega liður í viðleitni albanskra ráðamanna til að ijúfa einangmn landsins. „Sýn- ingin leiðir glöggt í ljós hlut Al- bana í framvindu mannkynssög- unnar frá því í fomöld, sýnir, að landið er ekki jafn lítilfíörlegt og flestir halda," sagði Vestur-Þjóð- veijinn Ame Eggebrecht, for- stöðumaður safnsifts þar sem sýn- ingin var sett á laggimar. Ýmsar breytingar má sömuleið- Reuter Ramiz Alia (t.h.) sést hér ásamt Enver Hoxha, forvera sínum á valdastóli í Álbaníu. Margt bendir nú til þess að Albanir hyggist smám saman rjúfe sjálfskipaða einangrun sina á alþjóðavettvangi og hafe þeir undanfarin ár reynt að bæta samskiptin við ná- grannaþjóðir sínar. is greina innanlands þótt hægt gangi. Erlendar bækur, sem áður vom illa séðar í landinu, era nú þýddar á albönsku og fólk er hvatt til að læra erlend tungumál. Á ráðstefou kvennasamtaka fyrir skömmu var albönskum konum sagt að mikilvægasta framlag þeirra í lífínu væri ekki lengur að ala sem flest böm en mjög var hamrað á slíku á Hoxha-árunum. Líkneski af Stalín hafa verið fíarlægð í flestum kommúnist- aríkjum Austur-Evrópu en í Al- baníu trónir bóndinn í Kreml enn sem fyrr víða á stalli. í mars á þessu ári voru 35 ár Iiðin frá dauða Stalíns og nú gerðist það í fyrsta sinn að fjölmiðlar létu ártíðarinnar ekki getið. Stjómar- málgagnið Zeri i PopuMhrósaði Stalln að vísu fyrir stefnu hans í málefrium þjóðabrota í leiðara daginn eftir en breytingin vakti samt mikla athygli og þótti marka tímamót í landi þar sem stefnu- breyting svo oft er látin í ljós með táknrænum hætti. afmörkuð málefni þá er hún andvíg alþjóðlegum ráðstefnum. Menningarleg' sókn Jafnframt því sem Albanir reyna nú að bæta stjómmálaleg samskipti við nágrannalöndin, þ.á m. Grikkland og Tyrkland, sækja þeir nú fram með nýjum aðferðum Höfendur starfar fyrir Reut- ers-fréttastofuna.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.