Morgunblaðið - 13.11.1988, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1988
C 15
Landslag í felum
Frá Reykjavík héldum við í rútu
árla morguns síðla í ágústmánuði
í slíkri rigningu að ferðalangarnir,
sex Bandaríkjamenn, fjórir Þjóð-
veijar og undirrituð sáu nákvæm-
lega ekkert af íslenskri náttúru,
alla leiðina austur að Kirkjubæjar-
klaustri. Ekki dró rigningin og rok-
ið kjarkinn úr Pamelu, sem sagði í
huggunartón við Virginiu: „Það
kemur enginn til íslands til þess
að njóta veðurblíðunnar. Ef veðrið
er gott, þá máttu prísa þig sæla,
ef það er ekki gott, þá verður bara
að hafa það.“
Það tók Pamelu ekki langan tíma
að vinna hug og hjörtu samferða-
manna sinna. Það var einna helst
að það vefðist fyrir Þjóðveijunum
hvað „þessi fína frú", fyrrum sendi-
herrafrú Bandaríkjanna á íslandi
væri að vilja í svona svaðilför. En
þeim til afsökunar verður að segj-
ast að þeir þekkja Pamelu ekki.
Hún virtist ávallt jafn létt í lund,
jákvæð og spennt fyrir því sem til
stóð. Þar að auki gerði hún góðlát-
legt grín að sjálfri sér sem öðrum.
Hunkubakkar eru skammt frá
Kirkjubæjarklaustri og þar var gist
fyrstu nóttina í snotrum og snyrti-
legum sumarhúsum. Hörður bóndi
að Hunkubökkum tók á móti okkur
ásamt aðalfararstjóra okkar, Jóni
Þórðarsyni, bónda frá Eyvindar-
múla í Fljótshlíð. Pamela hafði alla
leiðina austur sýnt samferðamönn-
um okkar fram á að þekkirig henn-
ar á landi okkar og sögu var það
víðtæk að ósjaldan á næstu vikunni
áttu þeir eftir að koma til hennar
með spumingar um fornsögumar,
náttúmfyrirbæri og sögu. Það var
einna helst að hún stæði á gati
þegar hún var spurð um íslensk
stjómmál, en þá yppti hún öxlum
og sagði: „Það er ekki mín deild.
Marshall sér um þá hlið.“ Síðan
benti hún bara á mig og sagði:
„Annars getur hún Agnes ömgg-
lega sagt þér það.“
Ekki dró það úr virðingu sam-
ferðamannanna og fróðleiksfysn,
þegar þeir komust á snoðir um að
Pamela er höfundur bókarinnar „Is-
land 66 gráður norður" (Iceland 66
degrees North) og áður en yfir lauk
höfðu allir ritað hjá sér titil bókar-
innar og útsölustaði í Reykjavík, til
þess að festa kaup á bókinni áður
en þeir fæm af landi brott.
Eg benti Pamelu á að hún gæti
gert stórviðskipti með því að ferð-
ast um landið og selja eigin bók,
en einhverra hluta vegna hlaut þessi
uppástunga ekki hljómgmnn hjá
henni!
Það var augljóst að Pamela naut
sín vel í hlutverki fræðarans og að
hún var stolt af þekkingu sinni og
lái henni hver sem vill. Fyrsta dag-
inn skmppum við inn að Klaustri,
þar sem farið var í sund, en áður
en það var gert, var staldrað við í
nýju kapellunni. Pamela sagði sam-
ferðamönnunum frá Skaftáreldum
og Eldmessu séra Jóns af innlifun
og næmleika og þegar samferða-
menn hennar spurðu hvernig stæði
á að hún vissi svo mikið um land
okkar, sögu og menningu svaraði
hún af stakri hógværð: „Það er nú
lágmarkið að sendiherra og sendi-
herrafrú Bandaríkjanna á íslandi
kynni sér sögu þjóðar og lands,
þegar þeim hefur hlotnast sá heiður
að búa hér um skeið.“
Það er einmitt þetta viðhorf sem
virðist einkenna afstöðu Pamelu til
nýrra landvinninga. Hún er tilbúin
að leggja á sig ómælda vinnu og
erfíði, áður en hún fer að uppskera.
Hvert tækifæri nýtt til
íslandskynningar
Við þessi orð Pamelu riijaðist upp
fyrir mér ijöldi atburða á liðnu ári,
þegar ég eyddi helgum mínum með
þeim hjónum niðri á Rhode Island.
Það má líklega fullyrða að íslend-
ingar eigi vart betri málsvara
íslenskrar menningar á erlendri
grund, en þessi hjón. Hvert tæki-
færi nýta þau og það til fullnustu
til þess að segja frá fomsögum
okkar, leikhúslífí, myndlist, ljóðlist
og fleim og ávallt á þann hátt að
ljóst er að ekki er um hroðvirknis-
legan utanbókarlærdóm að ræða,
heldur þekkingu og djúpa virðingu
fyrir viðfangsefninu. Það liggur við
að rósroðinn sem þau hjúpa frá-
sagnir sínar með verði helst til mik-
ill á köflum, þótt auðvitað hafi það
glatt hjarta Landans í Vesturálfu.
Pamela heldur því gjarnan á
lofti, þegar hún talar um ísland,
þar vestra, hversu glæpir séu fá-
tíðir hér á landi. „Hugsið ykkur
bara það,“ segir hún bæði í gríni
og alvöru, „á íslandi hefur aðeins
verið framið eitt vopnað rán. Og
það var svo sem auðvitað, að sá sem
ránið framdi, væri hálfur Banda-
ríkjamaður!"
Þau hafa mörgum skyldum að
gegna í samkvæmislífinu í New-
port, en Marshall stýrir hernaðar-
legum rannsóknarverkefnum fyrir
The Naval War College í Newport.
Iðulega bjóða þau til sín fjölda fólks,
ýmist til eftirmiðdagsdrykkju,
kvöldverðar eða hádegisverðar. Eg
var viðstödd nokkur boð þeirra og
varð þá áþreifanlega vör við það
hvers konar „sendiherra íslenskrar
menningar“ við eigum í þeim hjón-
um. Njálssaga, í fögru leðurbandi,
liggur á viðhafnarstað í stássstofu
þeirra hjóna á búgarði þeim sem
þau hafa til umráða. Fögur málverk
eftir Baltasar piýða veggi. Uppá-
haldsskartgripur Pamelu er gjöf frá
Jens Guðjónssyni, en það er íslenski
hesturinn, úr gulli, sem hún hengir
um hálsinn í fallega gullkeðju.
Helsta tómstundaiðja Marshalls á
liðnum áj-um hefur verið að þýða
ljóð íslenskra ljóðskálda yfir á
ensku. Fyrir nokkrum árum kom
út þýðing hans á ljóðum þeirra Jóns
úr Vör, Steins Steinarrs og Matthí-
asar Johannessen. Á þessu ári kom
út í London „The Naked Machine",
þýðing hans á ljóðum Matthíasar
Johannessen, og svo mætti lengi
telja.
í samkvæmum sem að ofan
greinir er ísland ávallt á dagskrá á
einn eða annan hátt. Það má eigin-
lega segja að það sé alveg sama
um hvaða heimshluta er verið að
ræða. Alltaf grípa þau hjón til sam-
anburðar við Frón, og samanburð-
urinn er, að ég held, undantekning-
arlaust okkur í hag.
Það skemmtilega við þessa stöð-
ugu landkynningarstarfsemi þeirra
er að frásagnimar eru svo fróðlegar
og um leið skemmtilegar að þeim
tekst að vekja áhuga fólks á landi
okkar, sem jafnvel hefur aldrei
heyrt minnst á ísland, hvað þá að
það hafi nokkurn tíma látið sig
dreyma um að sækja landið heim.
Bústaður þeirra hjóna er reyndar
sögufrægur bær sem nefnist The
Prescott Farm. Sögufrægð sína rek-
ur hann til þeirrar staðreyndar að
Prescott, hershöfðingi úr breska
hemum, var handtekinn þar í Frels-
isstríði Bandaríkjamanna. Það bros-
lega við þessa handtöku er það að
hershöfðinginn sálugi átti í litlu
ástarævintýri við húsfreyjuna á
bænum og var hann bókstaflega
gripinn í rúminu.
Nú, aftur til Islands og hestaferð-
ar. Við lögðum snemma í hann
morguninn eftir og héldum sem leið
lá að hestagirðingunni, þar serri
hveijum var úthlutað „sínum“ hesti.
Ekki er því að neita að hálf vom
ferðalangarnir . taugaveiklaðir,
a.m.k. sumir, nú þegar sjö dagar á
hestbaki voru að hefjast og engrar
undankomu virtist auðið. Pamelu
virtist þó alls ekki bmgðið og sat
hún hin rólegasta á baki, eftir að
undirbúningi lauk og brosti sælu-
brosi því sem iðulega átti eftir að
lýsa upp andlit hennar næstu sjö
dagana.
Óæðri endinn verður
aðalumræðuefhið
Fyrsti dagurinn var langur. Svo
langur að sumum þótti nóg um.
En eftir því sem við færðumst norð-
ar, í átt að Hrossatungum, sunnan
Laka gerðist útsýnið stórkostlegra
og náttúmfegurðin margbreyti-
legri. Pamela leit svo stolt yfir
fjallahringinn og síðan á ferðafélag-
ana að ætla mátti að hér væri um
hennar eigið sköpunarverk að ræða
og sagði: „Hvergi í heiminum sjáið
þið svona náttúmfegurð nema á
Islandi."
I Hrossatungum er leitarmanna-
kofi, þar sem gist var og vomm við
komin á áfangastað um kl. 19.00
um kvöldið. Var það næsta skondin
sjón að sjá göngulag ferðafélag-
anna er af baki var stigið. Enda
átti það eftir að koma á daginn að
næstu dagana var ekki rætt um
annað meir en liðan manna I óæðri
endanum. Það var eiginlega um
óopinbera samkeppni að ræða hver
réði yfír verst útleikna botninum.
Sennilega áttu vinkonur mínar
tvær, þær Pamela og Virginia,
fyrstu og önnur verðlaun skilin, þó
að barlómur þeirra kæmist ekki í
hálfkvisti við barlóm sumra ann-
arra, eins og t.d. tískusýningardöm-
unnar frá New York. Stúlkan sú
er ættuð frá Mississippi, og senni-
lega gerði hinn mjóróma Suð-
urríkjahreimur það að verkum, að
þrátt fyrir háværar kvartanir henn-
ar, fór lítið fyrir samúð annarra í
förinni.
Það má reyndar teljast stór-
merkilegt að fólk skyldi treysta sér
í þessa ferð, með ekki meiri reynslu
að baki. Nú kynna Ishestar þessa
ferð sem sína erfiðustu ferð og ráð-
leggja einungis reyndum reiðmönn-
um þátttöku. Því má líklega segja
að menn í þessari ferð hafi ýmist
verið hugdjarfir eða fífldjarfír. Allt
gekk þetta þó með ólíkindum vel,
þó oft mæddi mikið á fararstjóran-
um Jóni, þegar úr ólíkum áttum
heyrðist kallað „Jón!“, jafnvel út
af minnsta tilefni.
Jón hafði sér til aðstoðar vaskan
hóp íslendinga, sem allir stóðu sig
eins og hetjur. Aðstoðarmaður hans
í þessari för var Valdimar Jóhanns-
son, sem Gugga, hinn röggsami
rekstrarstjóri, gaf virðingartitilinn
„kerlingasmalinn!“. Með Guggu var
aftur feikna dugmikil stúlka er
Dagný heitir, og var hún svo hest-
vön að engu var líkara en hún hefði
fæðst á hestbaki. Dagný er ekki
nema 15 ára gömul, en var samt
að ljúka sínu þriðja sumri með ís-
hestum.
Fagrifoss stendur fyllilega
undir nafngiftinni. Um það
voru alllr ferðalangarnir
sammála.
Pamela tók fljótt miklu ástfóstri
við þær stöllur Guggu og Dagnýju'
og festist í því hlutverki að aðstoða
þær við að leiða rekstur stóðsins.
Við höfðum á orði að það væru
þijár valkyijur sem leiddu rekstur-
inn. Alls voru 37 hestar í ferðinni,
þannig að um 20 hestar voru rekn-
ir í kjölfar ferðalanganna. Þær
Gugga og Dagný áttu vart orð til
þess að lýsa dugnaði Pamelu og
hversu vel hún stóð sig í rekstrinum
og eins og búast má við hjá metnað-
arfullri konu færðist Pamela öll í
aukana við lofið, þannig að Gugga
og Dagný höfðu það í flimtingum
að þær gætu bara tekið sér frí —
Pamela gæti leitt reksturinn ein. í
augum Pamelu var vart hægt að
hugsa sér meira hrós, en það að
hún gæti jafnvel verið íslensk. Því
sagði hún með nokkru stolti, þegar
henni barst þessi samlíking til
eyma: „Ég get liklega með meiri
rétti en flestir útlendingar sagt að
það renni íslenskt blóð í æðum mér
og ég sé því að vissu leyti íslensk.
Ég fékk heilmikið íslenskt blóð gef-
ið þegar ég lá á spítalanum og það
sýnir sig kannski nú!“
Hrókur alls faguaðar
Ég hafði sagt íslenskum sam-
ferðamönnum okkar undir og ofan
af kynnum mínum af Pamelu.
Óendanlegu þreki sem þessi litla,
að því er virðist veikbyggða kona
býr yfír, stöðugri kímnigáfu og
ljúfri lund. Auk þess hafði ég greint
þeim frá því að hún væri allra
manna skemmtilegust og kátust í
góðu samkvæmi. Til að byija með
tóku þau frásögnum minum með
varúð, því Pamela og Virginia voru